Niewidzialny plastik, który został wyrzucony dawno temu – butelki po wodzie, opakowania po cukierkach i wózki dziecięce – pokrywa planetę. Plastik jest wszędzie: unosi się w powietrzu, w Rowie Mariańskim w głębi oceanu i na szczycie Mount Everestu. Naukowcy zaczęli nazywać naszą erę plasteną.

Pojawiające się badania pokazują, że cały ten plastikowy pył – zwany mikroplastikiem – ma negatywny wpływ na zdrowie ludzkie. Oto dobra wiadomość. Proste rzeczy mogą zmniejszyć ekspozycję.

Czym są mikroplastiki?

Mikroplastik to maleńkie cząsteczki plastiku o średnicy mniejszej niż 5 milimetrów. Pomyśl o nasionach sezamu lub ziarnach piasku. Mikroplastik wytwarza się do produktów, od odzieży po kosmetyki, a nawet pastę do zębów. Powstają również, gdy plastik rozpada się pod wpływem promieniowania słonecznego lub fal oceanicznych. Ciągły rozkład powoduje powstawanie coraz mniejszych fragmentów, które unoszą się w powietrzu.

Mikroplastik w Twoim organizmie

Powietrze, którym oddychamy, wypełnione jest mikroplastikiem. Stężenia w powietrzu w pomieszczeniach są podobne do tych na zewnątrz, jednak stężenia mogą być znacznie wyższe na obszarach miejskich i przemysłowych. Największym źródłem aerozolu mikroplastiku – około 84% – są samochody wrzucające gruz drogowy.

Pijemy mikroplastik w wodzie, zwłaszcza w plastikowych butelkach. Pojemniki przedostają się do naszych dań na wynos mikroplastikiem. Ludzie spożywają – doustnie i przez wdychanie – około 74 000 i 121 000 cząstek mikroplastiku rocznie.

Kremy do skóry i płyny do mycia twarzy zawierają mikroplastiki. Chociaż te mikroplastiki nie przechodzą bezpośrednio przez skórę, zawarte w nich toksyczne substancje chemiczne, takie jak bisfenole i ftalany, mogą zostać wchłonięte do krwioobiegu.

Nasz organizm próbuje odeprzeć cząsteczki mikroplastiku za pomocą naturalnych mechanizmów obronnych. Część z nich na szczęście przechodzi przez nas. Jednak niektóre z nich osadzają się w naszych płucach, naczyniach krwionośnych, układzie pokarmowym i łożysku. Mikroplastik znajduje się nawet w mleku matki, które przenosi się na wrażliwe niemowlęta.

Eksperymenty laboratoryjne wykazują wyraźne negatywne skutki zdrowotne u zwierząt

Badania wykazujące szkodliwość mikroplastików pochodzą głównie z eksperymentów laboratoryjnych. Badania wykazują toksyczność wywołaną stresem oksydacyjnym, który prowadzi do gromadzenia się wolnych rodników i uszkodzeń komórek. Mikroplastiki mogą również powodować bezpośrednie uszkodzenia błon komórkowych i DNA oraz nieprawidłowe odpowiedzi immunologiczne.

Na przykład mikroplastiki uszkadzają komórki jelitowe ryżowców, powodując stres oksydacyjny i negatywnie wpływając na bakterie wyściełające jelita – zwane mikrobiomem. Narażenie na mikroplastiki obniża jakość nasienia u samców myszy i zwiększa peroksydację lipidów w mózgach labraksa, co prowadzi do neurotoksyczności. Wykazano również, że mikroplastiki powodują problemy hormonalne i potencjalnie nawet zwiększają ryzyko raka.

Nowe badania pokazują negatywny wpływ na zdrowie człowieka

Epidemiologom trudno jest badać mikroplastiki, ponieważ trudno jest określić narażenie na nie danej osoby. Jedną z możliwości jest zbadanie narażenia zawodowego na wysokie dawki. Na przykład pracownicy holenderskich fabryk włókien syntetycznych są bardziej narażeni na przewlekłe choroby płuc, podobnie jak pracownicy fabryk nylonu w Ameryce Północnej.

2024 New England Journal of Medicine badanie wykazało, że u osób, u których podczas operacji znajdowała się większa ilość mikroplastiku w naczyniach krwionośnych szyi, ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru mózgu lub śmierci w ciągu następnych trzech lat było czterokrotnie wyższe.

Pięć sposobów na zmniejszenie narażenia na mikroplastiki

Nie ma spójnych dowodów na to, że codzienne, niezbyt ekstremalne narażenie na mikroplastiki pogarsza zdrowie, ani nie ma dowodów na to, że można faktycznie zmniejszyć ryzyko poprzez podjęcie działań. Trudno jednak argumentować, że zmniejszenie ekspozycji to zły pomysł. Oto pięć sposobów:

1. Unikaj podgrzewania plastiku. Pomiń jedzenie i picie czegokolwiek, co znajduje się w podgrzewanym plastiku – na przykład w kuchence mikrofalowej lub plastikowych kubkach. Dotyczy to niestety również dań na parze w plastikowych pojemnikach.

2. Zmniejsz zużycie wstępnie opakowanych plastikowych opakowań lub butelek. Jeśli możesz, unikaj plastikowych butelek po wodzie. Preferowany jest kran z filtrem. Puszki aluminiowe są również często powlekane tworzywem sztucznym i mogą przedostawać się do napojów gazowanych. Przetworzona żywność, taka jak chipsy i ciasteczka, nie jest dobra z innych powodów, ale ograniczenie ilości śmieciowej żywności pakowanej w plastik może zmniejszyć narażenie na mikroplastiki. Zamiast tego staraj się jeść i pić z pojemników szklanych, metalowych lub porcelanowych.

3. Przejdź do kupowania produktów niezawierających plastiku lub zawierających mniej plastiku. Preferuj tkaniny naturalne zamiast syntetycznych, które mogą wydzielać plastik (np. poliester). Dodatkowo rozważ przejście na produkty kosmetyczne niezawierające plastiku i unikaj produktów zawierających mikrogranulki.

4. Odkurzaj częściej. Dywaniki, zasłony i kanapy wyrzucają cząsteczki plastiku do powietrza. Często odkurzaj, aby ograniczyć ilość mikroplastików osadzających się na podłodze, lub używaj mopowania na mokro.

5. Przemyśl ponownie sposób, w jaki jesz owoce morza. Ocean jest pełen plastiku, więc owoce morza mogą być źródłem spożycia mikroplastiku. Jeśli jesz owoce morza, zadbaj o ich odpowiednie oczyszczenie (np. krewetki oczyszczone) lub unikaj owoców morza, dla których zjadasz cały organizm łącznie z przewodem pokarmowym, które mogą zawierać plastik (np. małże).

Od stuleci ludzie zaśmiecają świat plastikowymi produktami. Jego rozkład zajmie setki, jeśli nie tysiące lat. W marcu 2022 r. Zgromadzenie ds. Środowiska ONZ przyjęło uchwałę o położeniu kresu zanieczyszczeniu tworzywami sztucznymi. Może to być szansa na lepszą ochronę nas przed zagrożeniami dla zdrowia wynikającymi z tworzyw sztucznych – jeśli nie jest za późno.