Praca zgłoszona na konkurs
„Najlepsza architektura dyplomów”

Projekt jest protestem przeciwko destrukcyjnemu podejściu społeczeństwa do dziedzictwa architektonicznego II połowy XX wieku, czyli realizacji rewolucjonizujących miasta, zmieniających ich sylwetkę i sposób funkcjonowania, co w dużej mierze wiąże się z dominacją tej architektury w otoczenia, uznane przez krytyków za naruszenie zasad kształtowania przestrzeni. Mimo że walory historyczne i estetyczne budynków naznaczone są tamtym czasem i upadającym modernizmem, większość z nich nie cieszy się popularnością, wręcz przeciwnie.

dokumentacja fotograficzna budynku

© Adam Wicha

Powszechne jest niszczenie dziedzictwa poprzednich dekad, marginalizowanie go i zapominanie. Dotyczy to nie tylko architektury, ale także sztuki czy wzornictwa przemysłowego. Pomysł „zburzyć stare i postawić nowe” jest irracjonalny ze względów ekologicznych. Według Anne Lacaton i Jean-Philippe Vassala rozbiórka to strata materiałów, energii, historii, a przede wszystkim niekorzystnie wpływa na środowisko i ekologię, a także na odbiór społeczny. „Nigdy nie niszcz, nigdy nie usuwaj ani nie wymieniaj, zawsze dodawaj, przekształcaj i używaj ponownie!” – tą zasadą przyświeca para francuskich architektów. Zmiana myślenia i unowocześnienie tego, co już istnieje, zamiast wznoszenia nowych, jest kluczowe dla przyszłych pokoleń i planety. Dotyczy to nie tylko dbania o środowisko, ale także pozostawienia fizycznych śladów wyjątkowej architektury.

wyobrażanie sobie

© Adam Wicha

Na nieszczęście dla dawnego brutalistycznego gmachu Śląskiego Instytutu Naukowego imienia Jacka Koraszewskiego w Katowicach jest już za późno. Budynek, mieszczący się przy ulicy Granicznej 32, zaprojektowany przez Stanisława Kwaśniewicza, funkcjonował do 31 grudnia 1992 roku, po czym został sprzedany. Od tego czasu sytuacja się pogarsza. W sierpniu 2022 roku podzielił los takich budynków jak brutalistyczny dworzec kolejowy w Katowicach projektu Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego, Eugeniusza Wierzbickiego czy warszawskie centrum handlowe SuperSam projektu Jerzego Hryniewieckiego, Macieja Krasińskiego i Ewy Krasińskiej. Wyjątkowych obiektów – już wyburzonych – jest więcej, ale te przytoczone są najbardziej znane i wywołały największe zamieszanie, między innymi ze względu na swoją unikalną architekturę i zastosowanie innowacyjnych konstrukcji.

pomysł

© Adam Wicha

Założeniem projektu jest syntetyczne przywrócenie najważniejszych cech modernizmu przy wykorzystaniu nowoczesnych zdobyczy materiałowych i technologicznych, aby nadać przywróconym modernistycznym wartościom aspekt ekologiczny, odtwarzając charakterystyczne cechy wyrazu, surowości form i materiału. Celem projektu jest utrwalenie lokalnej historii oraz upowszechnienie zachowania dziedzictwa kulturowego II połowy XX w., a także przywrócenie budynkowi pierwotnej funkcji – Śląskiego Instytutu Naukowego zajmującego się problematyką folkloru, historii , zjawisk społecznych przede wszystkim Górnego Śląska, a także stworzenie przestrzeni wystawienniczych i muzealnych nawiązujących do zapomnianego dziedzictwa polskiej architektury, sztuki i wzornictwa przemysłowego ostatniej dekady.

podniesienie

© Adam Wicha

Funkcje pracowni badawczych i sal konferencyjnych zostaną otwarte na wewnętrzne patio, natomiast konstrukcja szkieletowa oparta zostanie na module kwadratów i elewacji budynku na pilotisach, ale także charakterystycznych trójkątnych nacięciach w elewacji, które nadają lekkości i dynamiki do całej kompozycji. Jednym z najważniejszych instrumentów kształtowania nastroju modernistycznej bryły jest światło, zarówno naturalne – dostępne poprzez listwy okienne i świetliki w dachu, jak i sztuczne – łączące przestrzenie wewnętrzne z widokiem. Otwory przestrzenne na piętrze wystawowym i pierwszym piętrze stanowią kontynuację sieci połączeń przestrzeni wewnętrznych poprzez tafle szkła jako materializację modernistycznych idei, ale także jako sposób na dostosowanie budynku do współczesnych narracji.

wyobrażanie sobie

© Adam Wicha

Adam WICHA

Ilustracje: © Autor