Ataksja-teleangiektazja to choroba genetyczna charakteryzująca się słabą kontrolą mięśni
Przyjaciel i kolega opowiedzieli mi o niesamowitym wydarzeniu, Balu Liderów Illumination Biopharma, który odbędzie się w sobotę 11 maja w Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie. Wydarzenie przynosi korzyści rodzinom i pacjentom cierpiącym na chorobę genetyczną – ataksja-teleangiektazja (AT).
„Ataksja” odnosi się do słabej kontroli mięśni, powodującej niezdarne lub upośledzone chodzenie/ruchy mięśni. A „teleangiektazja” oznacza wybrzuszenie/rozszerzenie naczyń włosowatych — cienkościenne naczynia krwionośne dostarczające tlen i składniki odżywcze do komórek organizmu.
AT jest chorobą rzadką, dotykającą 1 na 40 000 żywych urodzeń. Wada genetyczna dotyczy genu na chromosomie 11 (zwykle mamy 23 pary chromosomów, czyli w sumie 46), który koduje białkową kinazę serynowo/treoninową ATM. AT jest dziedziczony w sposób autosomalny recesywny, więc aby ujawnić się ta choroba, musisz odziedziczyć nieprawidłowy gen białka ATM od każdego z rodziców; osoby z tylko jednym nieprawidłowym genem są „nosicielami” i mają 50% szans na przekazanie nieprawidłowego genu swojemu dziecku, ale nie będą objawiać choroby.
Czasami, gdy komórki rozmnażają się szybko (na przykład komórki krwi w szpiku kostnym), są poddawane działaniu promieniowania jonizującego. W innych przypadkach, gdy nici DNA — część naszych komórek, która przechowuje nasz kod genetyczny — ulegają uszkodzeniu, pojawia się błąd w DNA komórki. Białko ATM współpracuje z innymi białkami, naprawiając te błędy, naprawiając „zepsuty” kod DNA komórek, tłumiąc komórki nowotworowe/nowotworowe, zapewniając integralność układu odpornościowego, zapobiegając uszkodzeniom komórek układu neurologicznego itp. Normalnie funkcjonujące Białko ATM kodowane przez gen na którymkolwiek z chromosomów 11 (pamiętajmy, że mamy pary chromosomów) pozwala na odpowiedni przebieg procesu naprawy DNA; dlatego pacjent z AT musi otrzymać zmutowane kopie genu od obojga rodziców.
Nienaprawione komórki najczęściej atakują układ nerwowy (w tym móżdżek, który jest częścią mózgu odpowiedzialną za koordynację ruchu mięśni); oczy; układ odpornościowy (który zwalcza infekcje i inne schorzenia); i niektóre z naszych szybko namnażających się komórek krwi.
Objawy i powikłania AT zaczynają się w dzieciństwie, więc to małe dzieci i ich rodziny są zdruzgotane przez tę nieubłaganą chorobę. Mogą obejmować:
- Zaburzona koordynacja/ruchy niektórych grup mięśni, na przykład powodująca niestabilne/zaburzone chodzenie, nieprawidłową postawę (z powodu trudności w utrzymaniu tułowia w normalnej pozycji), drżenie, gwałtowne/drgające ruchy, inne objawy.
- Zakłócenie funkcji móżdżku powodujące niewyraźną mowę i/lub inne objawy, w tym prawdopodobnie problemy poznawcze u pacjentów, którzy dożyli wczesnej dorosłości.
- Skłonność do niektórych infekcji wynikająca z upośledzenia układu odpornościowego (prawdopodobnie prowadząca do zapalenia płuc, zakażenia moczu lub innych infekcji).
- Niektóre schorzenia endokrynologiczne, takie jak cukrzyca, zaburzenia wzrostu i inne.
- Predyspozycja do niektórych nowotworów. Na przykład u 40% pacjentów z AT rozwija się białaczka lub chłoniak. Istnieje również zwiększone ryzyko innych nowotworów, w tym jajnika, piersi, tarczycy, żołądka, gruczołów ślinowych i innych.
- Problemy skórne, począwszy od przebarwień niektórych obszarów skóry (np. plamy typu cafe au lait, bielactwo nabyte), aż po zwiększone ryzyko czerniaka i innych schorzeń.
AT można podejrzewać na podstawie obecności objawów i/lub badania fizykalnego, w tym dokładnego badania neurologicznego i oceny nieprawidłowości w naczyniach krwionośnych. Wywiad rodzinny w kierunku AT zwiększa podejrzenie. Jednakże nie u wszystkich pacjentów te objawy występują, dlatego rozpoznanie AT często jest pomijane lub opóźniane. Dlatego należy zachować wysoki poziom podejrzeń, aby jak najwcześniej postawić diagnozę.
Tak więc, chociaż istnieją pewne specjalistyczne badania krwi, które można wykonać w celu oceny podejrzeń przypadków AT, takie jak pomiary poziomu niektórych białek we krwi (alfa-fetoproteina, białko ATM, immunoglobulina M, inne) i/lub badanie chromosomów, diagnoza wymaga należy potwierdzić specjalnymi badaniami genetycznymi.
Pacjenci z AT muszą być monitorowani pod kątem możliwego rozwoju jednego lub większej liczby stanów/powikłań wymienionych powyżej. Należy im zapewnić opiekę wspomagającą, a także szczególną opiekę, jeśli jest to konieczne w przypadku wystąpienia jakichkolwiek powikłań. Aby dokładniej monitorować pacjentów, opracowano specjalistyczne urządzenia do oceny wczesnych zmian funkcji motorycznych.
Ograniczenie możliwości leczenia prowadzi obecnie do niepokojących rokowań, a wiadomość dla rodziców/rodzin jest druzgocąca. Większość pacjentów z AT nie jest w stanie chodzić w wieku od 10 do 15 lat, a większość umiera w wieku nastoletnim lub wczesnej dorosłości (z powodu infekcji, raka lub innych przyczyn).
Chociaż nie ma specyficznego leczenia tych pacjentów, postęp w terapii genowej i komórkowej mający na celu zaradzenie brakowi prawidłowo funkcjonującego białka ATM jest obiecujący. Badania te są wspierane w ramach projektu AT Children’s Project, zapoczątkowanego przez dwoje rodziców dzieci z AT, który niestrudzenie pracuje nad urzeczywistnieniem tej nadziei. Odwiedź nas, aby dowiedzieć się więcej i zobaczyć, jak możesz pomóc.
Z dr. med. Jeffem Hershem można się skontaktować pod adresem: DrHersh@juno.com.
