Każdego roku szacunkowo 7,7 miliona zgonów na całym świecie jest spowodowanych infekcjami bakteryjnymi – co stanowi 1 na 8 wszystkich zgonów na świecie, co sprawia, że ​​infekcje bakteryjne są drugą co do wielkości przyczyną zgonów na świecie.

Spośród tych zgonów spowodowanych infekcjami bakteryjnymi prawie 5 milionów jest związanych z bakteriami, które rozwinęły oporność na antybiotyki.

Autorzy nowej serii Lancet na temat oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe wzywają, aby wsparcie na rzecz zrównoważonego dostępu do antybiotyków stało się centralnym elementem ambitnych i wykonalnych celów w zakresie zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, przedstawionych na posiedzeniu wysokiego szczebla Zgromadzenia Ogólnego ONZ we wrześniu 2024 r.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe naraża osoby najbardziej bezbronne na dalsze ryzyko

Współautor serii, profesor Iruka Okeke z Uniwersytetu w Ibadanie w Nigerii, mówi: „Dostęp do skutecznych antybiotyków jest niezbędny dla pacjentów na całym świecie. Niedostarczenie tych antybiotyków naraża nas na ryzyko nieosiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ w zakresie przeżycia dzieci i starzenia się w zdrowiu. Skuteczne antybiotyki przedłużają życie, zmniejszają niepełnosprawność, ograniczają koszty opieki zdrowotnej i umożliwiają inne działania medyczne ratujące życie, takie jak operacja. Jednakże oporność drobnoustrojów na środki przeciwdrobnoustrojowe rośnie – przyspieszona przez niewłaściwe stosowanie antybiotyków podczas pandemii Covid-19 – zagrażając kręgosłupowi współczesnej medycyny i już prowadząc do zgonów i chorób, którym kiedyś można byłoby zapobiec”.

W niedawnym badaniu opublikowanym w czasopiśmie The Lancet oszacowano, że w 2019 r. 7,7 mln zgonów było spowodowanych zakażeniami bakteryjnymi innymi niż gruźlica, z czego prawie 5 mln było związanych z bakteryjną opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, a 1,3 mln było bezpośrednio spowodowanych przez patogeny bakteryjne oporne na dostępne do leczenia antybiotyki.

Nowa seria podkreśla, że ​​niemowlęta, dzieci, osoby starsze i osoby z chorobami przewlekłymi są najbardziej podatne na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, ponieważ ogólnie rzecz biorąc, są one obarczone większym ryzykiem zarażenia się infekcjami bakteryjnymi.

AMR stanowi ogromne zagrożenie dla przeżycia noworodków na całym świecie. Jedna trzecia zgonów noworodków na świecie jest spowodowana infekcjami, a połowa – sepsą (potencjalnie śmiertelną ogólnoustrojową reakcją na infekcję).

Coraz częściej bakterie lub grzyby wywołujące te zakażenia przestają reagować na większość łatwo dostępnych antybiotyków, na przykład z badania przeprowadzonego w latach 2018–2020 w 11 krajach Afryki, Azji, Europy i Ameryki Łacińskiej wynika, że ​​18% dzieci cierpi na sepsę nie przeżył pomimo podania antybiotyków.

Osoby starsze i przewlekle chore również są narażone na znaczne ryzyko związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, zwłaszcza gdy szukają leczenia w szpitalach i placówkach opieki długoterminowej.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe podważa bezpieczeństwo powszechnych procedur medycznych, takich jak przeszczepianie narządów, wymiana stawów, chemioterapia nowotworów i leczenie chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca i przewlekłe choroby płuc.

„Jako farmaceuta kliniczny zajmujący się chorobami zakaźnymi doskonale zdawałem sobie sprawę z ogromnego problemu, przed jakim stoi świat związany z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Jednak kwestia AMR nagle stała się osobista, gdy po operacji w szpitalu u mojej matki w nerkach i drogach moczowych rozwinęła się infekcja spowodowana lekooporną bakterią. W Libanie, podobnie jak w wielu krajach, nasz system opieki zdrowotnej nie jest źle przygotowany do ochrony pacjentów przed opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe – istnieją luki w skutecznych praktykach w zakresie kontroli zakażeń i higieny, występują znaczne niedobory leków, a środki przeciwdrobnoustrojowe, jeśli są dostępne, są często przepisywane do niewłaściwych celów. Moja matka to tylko jeden przykład spośród milionów pacjentów na całym świecie, u których każdego roku podczas pobytu w szpitalu rozwija się infekcja oporna na środki przeciwdrobnoustrojowe” – mówi jedna z autorek w połączonym komentarzu do serii, Nour Shamas, farmaceuta kliniczny i członek grupy zadaniowej WHO ocalałych z AMR.

Kontynuuje: „Chociaż osoby bardzo młode, starsze, żyjące w tragicznych warunkach lub regularnie przebywające w szpitalach są bardziej narażone na ryzyko zarażenia się oporną infekcją, oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe może dotknąć każdego. Do nas wszystkich – decydentów, pracowników służby zdrowia, pacjentów i szerszego społeczeństwa – należy wezwanie do pilnego nadania światowego priorytetu ograniczeniu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych i rozwojowi oporności, intensyfikacji badań nad niedostatecznie zbadanymi kwestiami, takimi jak zdrowie kobiet, oraz zapewnieniu dostępu do środków przeciwdrobnoustrojowych i aby były one stosowane rozsądnie”.

Istniejące metody zapobiegania zakażeniom mogą zapobiegać zgonom związanym z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe

Według współautora, profesora Josepha Lewnarda z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, „skupianie się na interwencjach o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu infekcjom musi znajdować się w centrum globalnych działań mających na celu zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Zapobieganie infekcjom ogranicza stosowanie antybiotyków i zmniejsza presję selekcyjną w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, dzięki czemu leki będą działać wtedy, gdy będą najbardziej potrzebne”.

Nowatorska analiza modelowania przeprowadzona na potrzeby serii szacuje, że istniejące metody zapobiegania infekcjom mogą zapobiec 750 000 zgonów związanych z zakażeniami AMR rocznie. Analiza szacuje:

Poprawa zapobiegania infekcjom i ich kontroli w placówkach opieki zdrowotnej, w tym lepsza higiena rąk oraz częstsze czyszczenie i sterylizacja sprzętu, może uratować życie nawet 337 000 osób rocznie.

Powszechny dostęp do bezpiecznej wody pitnej i skutecznych urządzeń sanitarnych w miejscach publicznych mógłby zapobiec około 247 800 zgonów rocznie.

Rozszerzenie zakresu niektórych szczepionek pediatrycznych, takich jak szczepionki przeciw pneumokokom, które pomagają chronić przed zapaleniem płuc i zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, oraz wprowadzenie nowych, takich jak szczepionki przeciwko wirusowi RSV dla matek w ciąży, mogłoby uratować życie 181 500 osób rocznie.

Współautorka Yewande Alimi z Africa CDC mówi: „Nasze odkrycia podkreślają, że w pierwszej kolejności należy potraktować działania w zakresie zdrowia publicznego mające na celu zapobieganie infekcjom jako strategię zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, ponieważ metody te mogą drastycznie zmniejszyć liczbę zgonów z powodu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe -zakażenia towarzyszące. Jeśli skupimy się na poprawie metod kontroli zakażeń, wody i warunków sanitarnych oraz szczepień w krajach LMIC, powinno być możliwe zmniejszenie liczby zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe o 10% do 2030 r.”.

W serii tej przyjrzano się także dowodom dotyczącym zapobiegania pojawianiu się oporności u bakterii, a przede wszystkim zapobiegania infekcjom.

Uważa się, że zarządzanie antybiotykami (ograniczanie stosowania antybiotyków, gdy korzyści dla pacjentów są ograniczone) zmniejsza presję selekcyjną na bakterie w celu rozwinięcia oporności, jednakże brakuje badań w tej dziedzinie.

Współautorka dr Esmita Charani z Uniwersytetu w Kapsztadzie mówi: „Obecnie ograniczone dowody dotyczące wpływu zarządzania antybiotykami na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe w krajach o niskich i średnich dochodach nie oznaczają, że nie jest to kluczowa interwencja, na której należy się skoncentrować, ale raczej utrudnia przewidywanie skutków zarządzania antybiotykami w tych krajach. Pilnie potrzebujemy badań w celu zbadania wpływu, aby pomóc w kształtowaniu przyszłych polityk i interwencji dostosowanych do różnych kontekstów”.

Konieczne jest ponowne przemyślenie inwestycji w rozwój antybiotyków

Współautorka, dr Ursula Theuretzbacher z Centrum Środków Przeciwinfekcyjnych w Wiedniu w Austrii, mówi: „Musimy całkowicie przemyśleć sposób, w jaki podchodzimy do odkrywania i opracowywania nowych antybiotyków, koncentrując się na innowacjach, przystępności cenowej i zrównoważonej dostępności .”

Rosnąca liczba infekcji bakteryjnych, które nie reagują już na żadne dostępne antybiotyki, wskazuje na pilną potrzebę inwestowania w nowe antybiotyki, szczepionki i testy diagnostyczne i zapewnienia globalnego dostępu do nich.

Tradycyjny model opracowywania leków, który opiera się na prawdopodobieństwie wysokich zysków motywujących do inwestycji, nie sprawdza się w przypadku antybiotyków. Większość nowych antybiotyków nie jest zarejestrowana w LMIC, ale nawet gdyby je zarejestrowano, prawdopodobnie byłyby one niedostępne.

Autorzy twierdzą, że nowe, finansowane ze środków publicznych modele opracowywania antybiotyków w oparciu o partnerstwa publiczno-prywatne mogą zwiększyć liczbę nowatorskich alternatyw, a także obniżyć wydatki własne pacjentów, czyniąc je bardziej dostępnymi.

Wzywają także do ogólnego zwiększenia finansowania programów zapobiegania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, ponieważ finansowanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe jest znacznie opóźnione w stosunku do środków przeznaczonych na choroby o mniejszym obciążeniu, takie jak HIV, malaria i gruźlica.

Współautor profesor Ramanan Laxminarayan, prezes One Health Trust i starszy pracownik naukowy na Uniwersytecie Princeton, mówi: „Ograniczenie wpływu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą środków farmaceutycznych nie polega po prostu na opracowaniu nowych antybiotyków. Jeśli nie zostanie zagwarantowany dostęp i przystępna cena, ogromna liczba zgonów spowodowanych opornymi infekcjami bakteryjnymi nie będzie się zmniejszać. Obniżenie kosztów opracowywania leków pomogłoby w utrzymaniu przystępnych cenowo antybiotyków, jak wykazały partnerstwa publiczno-prywatne na rzecz leków stosowanych w leczeniu malarii i zaniedbanych chorób tropikalnych. Nadszedł czas na podobną taktykę w opracowywaniu antybiotyków.”

Cele w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na rok 2030 muszą uwzględniać potrzebę zrównoważonego dostępu do skutecznych antybiotyków

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe zostanie poruszona po raz drugi podczas spotkania na wysokim szczeblu w ramach zbliżającego się Zgromadzenia Ogólnego ONZ we wrześniu 2024 r.

Seria proponuje ambitne, ale możliwe do osiągnięcia cele globalne na rok 2030, które zdaniem autorów powinny zostać przyjęte na spotkaniu w ramach powszechnego dostępu do antybiotyków: cele „10-20-30 do roku 2030”:

Zmniejszenie o 10% śmiertelności z powodu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe poprzez zwiększenie skali interwencji w zakresie zdrowia publicznego, aby przede wszystkim zapobiegać infekcjom, ograniczając zarówno stosowanie antybiotyków, jak i oporność na antybiotyki, a także umożliwiając szeroki dostęp.
Ograniczenie o 20% niewłaściwego stosowania antybiotyków u ludzi poprzez ograniczenie stosowania antybiotyków w przypadku łagodnych infekcji dróg oddechowych, które na ogół nie wymagają antybiotyków.
Zmniejszenie o 30% niewłaściwego stosowania antybiotyków u zwierząt, które można osiągnąć poprzez stopniowe działania w wielu sektorach. Przykłady polityki mogą obejmować:

zakaz stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych ważnych z medycznego punktu widzenia w celu pobudzenia wzrostu zwierząt
zakaz stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych o najwyższym priorytecie i o krytycznym znaczeniu w leczeniu zapobiegawczym zwierząt
wszystkie antybiotyki należy podawać pod okiem lekarza weterynarii

Seria wzywa także do powołania niezależnego organu naukowego – Niezależnego Panelu ds. Dostępu i Oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe – w celu poszerzenia bazy dowodów na potrzeby wdrażania polityki i informowania o nowych celach.

„Okno możliwości zapewnienia naszej zdolności do leczenia infekcji bakteryjnych kurczy się. Zbyt długo problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe był postrzegany jako niepilny lub zbyt trudny do rozwiązania. Żadne z nich nie jest prawdą. Potrzebujemy natychmiastowych działań, a narzędzia do tego są powszechnie dostępne. Mamy nadzieję, że wrześniowe spotkanie na wysokim szczeblu Organizacji Narodów Zjednoczonych zagwarantuje, że będzie także globalna wola działania” – mówi profesor Ramanan Laxminarayan.