W następstwie analizy Komisji Europejskiej opublikowanej 19 czerwca Polska, Węgry i Słowacja mają zostać objęte unijną procedurą nadmiernego deficytu (EDP). Komisja Europejska zaleciła także, aby Belgia, Francja, Włochy i Malta przystąpiły do ​​procedury nadmiernego deficytu.

Trzy państwa EŚW – Węgry, Chorwacja i Słowenia – również przekroczyły wtórny próg posiadania długu publicznego na poziomie ponad 60% PKB.

Z Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) Czechy i Estonia również przekroczyły określony w Paktie Stabilności i Wzrostu próg deficytu budżetowego wynoszący 3% produktu krajowego brutto (PKB) 3% w 2023 r., a Słowenia może to zrobić w tym roku, ale uniknęła sankcji, ponieważ ich nadmierne deficyty są postrzegane albo jako tymczasowe, albo spowodowane nadzwyczajnymi, jednorazowymi czynnikami.

Słowenia została usprawiedliwiona częściowo dlatego, że według szacunków rządu powodzie, które wystąpiły na początku tego roku, kosztowały 1,7% PKB, a jej deficyt w przyszłym roku powróci poniżej 3% PKB.

Deficyt Czech jest postrzegany jako jedynie tymczasowy, gdyż według prognoz spadnie w tym roku poniżej 3% po przyjęciu w zeszłym roku pakietu oszczędnościowego o wartości szacunkowej 1,5% PKB.

Estonii wybaczono, choć w przyszłym roku jej deficyt w dalszym ciągu będzie powyżej progu, gdyż w dalszym ciągu walczy o wyjście z trzyletniej recesji.

Rumunia, której deficyt ma przekroczyć granicę 3% w 2023 i 2024 r., jest już objęta procedurą nadmiernego deficytu. Komisja stwierdziła, że ​​Rumunia nie podjęła żadnych skutecznych działań w odpowiedzi na zalecenie Rady w sprawie deficytu z dnia 18 czerwca 2021 r.

Według raportu – który nie obejmował Rumunii – Węgry, Polska i Słowacja przekroczyły próg 3% w 2023 r. i oczekuje się, że nadal będą to robić w latach 2024 i 2025.

Deficyt budżetowy Polski wyniósł 5,1% PKB w 2023 r., a Komisja spodziewa się, że w 2024 r. będzie on jeszcze większy, do 5,4%, a następnie nieznacznie spadnie do 4,6% w 2025 r.

Polska próbowała podać ku temu wyjątkowe powody, ze względu na zwiększenie wydatków na obronę – nowy czynnik, który można uwzględnić w Paktie Stabilności i Wzrostu – choć Komisja zdecydowała, że ​​mimo to powinna przystąpić do procedury nadmiernego deficytu.

Polskie wydatki na obronność będą najwyższe w UE pod względem PKB. Wyniosło to 2,1% PKB w 2023 r. i rząd spodziewa się, że wyniesie 2,8% w 2024 r., 3,2% w 2025 r., 3,7% w 2026 r., 4,3% w 2027 r. i 4,1% PKB w 2028 r.

Węgry od dawna mają jeden z najgorszych rekordów deficytu i zadłużenia wśród krajów członkowskich Europy Środkowo-Wschodniej. Węgry były wcześniej objęte procedurą nadmiernego deficytu w latach 2004–2013 z powodu ciągłego przekraczania deficytu. Teraz ma ponownie przystąpić do procedury nadmiernego deficytu po tym, jak węgierski siłacz zapuścił się, by wygrać wybory w 2022 roku.

Luka budżetowa Węgier na 2023 r. wynosząca 6,7% przekroczyła pierwotny cel rządu o około 3 punkty procentowe i Komisja przewiduje, że w przypadku braku dalszych środków pozostanie ona na podwyższonym poziomie 5,4% PKB w 2024 r. i spadnie do 4,5% w 2025 r., przy czym obie wartości przekraczają zakładaną przez rząd najnowsze prognozy. Dług publiczny spadł w 2023 r. o 0,5 p.p. do 73,5% PKB.

Słowację uznano za „zaostrzony” przypadek, ponieważ nowy lewicowo-prawicowy populistyczny rząd nie podjął odpowiednich kroków w celu skorygowania deficytu od czasu objęcia władzy w październiku ubiegłego roku.

Deficyt budżetowy wzrósł do 4,9% PKB w 2023 r. w związku z wdrożeniem środków wsparcia energetycznego w obliczu kryzysu energetycznego. KE prognozowała, że ​​deficyt publiczny wzrośnie w tym roku do 5,9% PKB, a w przyszłym nieco się obniży do 5,4% w związku z wygaśnięciem pomocy energetycznej.

PPO zostało zawieszone w czasie pandemii Covid-19, jednak zawieszenie to zostało zniesione pod koniec ubiegłego roku.

Zalecenie Komisji ma zostać zatwierdzone przez Radę Europejską w połowie lipca, a wtedy kraje objęte procedurą będą musiały do ​​20 września określić, w jaki sposób planują zmniejszyć deficyty.

Jeżeli kraje nie zastosują się do ustalonej ścieżki korekty, mogą zostać nałożone półroczne kary w wysokości 0,05% PKB do czasu osiągnięcia zgodności – chociaż, jak podkreśla ING Bank, jak dotąd nie miało to miejsca.

„W czasie, gdy Europa i rządy krajowe stoją w obliczu rosnącego wsparcia dla partii populistycznych, przedstawiając często bardzo kosztowne propozycje polityki gospodarczej, ogłoszenia dotyczące procedury nadmiernego deficytu mogą zwiększyć napięcia polityczne” – stwierdził ING w notatce. „Ostatecznie może to również prowadzić do napięć w unii walutowej, jeśli jedno lub więcej państw członkowskich nie zastosuje się do proponowanej ścieżki korekty”.