W piątek 9 czerwca były premier Wielkiej Brytanii Boris Johnson złożył rezygnację z funkcji członka parlamentu tuż po tym, jak dowiedział się, że śledztwo w sprawie lekceważenia przez niego przepisów dotyczących Covid-19 podczas sprawowania urzędu spowoduje nałożenie sankcji na posła.

Ogłoszenie Johnsona stanowi oszałamiający upadek populistycznego przywódcy wybranego w osuwisku 2019, aby „doprowadzić Brexit do końca”. Spowodowało to również dalsze zamieszanie w jego Partii Konserwatywnej, już pogrążonej w chaosie po rezygnacji Johnsona ze stanowiska premiera we wrześniu ubiegłego roku. Chociaż rząd pod rządami premiera Rishiego Sunaka nie doświadczył skandali Johnsona i jego bezpośredniej następczyni, Liz Truss, partia torysów jest bardzo niepopularna, co prawdopodobnie wpłynie na wybory uzupełniające, które wywoła odejście Johnsona.

Johnson ogłosił swoją rezygnację wkrótce po otrzymaniu poufnego raportu Komisji ds. Przywilejów Izby Gmin, badającego, czy Johnson okłamał Parlament w sprawie serii spotkań, w których uczestniczył ówczesny premier i niektórzy z jego pracowników, podczas gdy reszta Wielkiej Brytanii była objęta ścisłymi lockdown, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się Covid-19.

W swoim oświadczeniu o rezygnacji w piątek Johnson nazwał dochodzenie „sądem kangura” i powiedział, że komisja „nie przedstawiła ani cienia dowodu, że świadomie lub lekkomyślnie wprowadziłem w błąd Izbę Gmin” w sprawie tego, co szybko nazwano „Partygate”. Johnson zasugerował również, że komisja próbowała wypchnąć go z parlamentu, mówiąc: „Ich celem od początku było uznanie mnie za winnego, niezależnie od faktów”.

Sojusznicy Johnsona, Nadine Dorries i Nigel Adams, ogłosili rezygnację z parlamentu ze skutkiem natychmiastowym wkrótce po tym, jak były premier. Dorries wcześniej oświadczyła, że ​​nie planuje kandydować w następnych wyborach parlamentarnych, ale przesunęła swoje odejście w górę po rezygnacji Johnsona. Adams również złożył rezygnację po odejściu Johnsona – co oznacza, że ​​rząd będzie musiał przeprowadzić co najmniej trzy wybory uzupełniające na stanowiska zwolnione przez Johnsona i jego bliskich sojuszników.

Chociaż odejście Johnsona z parlamentu nie jest tak rychłym kataklizmem, jak jego rezygnacja z funkcji lidera partii w zeszłym roku, wyjaśnia wewnętrzne podziały wśród torysów, dodatkowo zagrażając i tak już niepopularnej partii przed wyborami parlamentarnymi, które prawdopodobnie odbędą się w przyszłym roku. Taki sprzeciw w szeregach podważa autorytet Sunaka, nawet gdy ten próbuje przywrócić status Wielkiej Brytanii na arenie światowej.

Chaotyczny rok Partii Konserwatywnej właśnie się pogorszył

Dochodzenie w sprawie tego, czy Johnson okłamał Parlament w sprawie swoich działań podczas blokady, nie zostało jeszcze upublicznione; komisja spotka się w poniedziałek, 12 czerwca i oczekuje się, że opublikuje raport w kolejnych dniach. Komisja, złożona z czterech posłów konserwatywnych, dwóch posłów Partii Pracy i jednego członka Szkockiej Partii Narodowej, mogła zalecić zawieszenie Johnsona w Parlamencie na 10 dni roboczych, co następnie mogłoby wywołać wybory uzupełniające w dzielnicy Uxbridge Johnsona – które według niektórych ekspertów mógł stracić.

Johnson ustąpił ze stanowiska premiera w lipcu zeszłego roku po masowej rezygnacji ministrów swojego gabinetu – w tym Sunaka, który w tym czasie był kanclerzem skarbu (w rzeczywistości głównym ministrem finansów rządu odpowiedzialnym za podatki). W sumie 62 ministrów opuściło rząd Johnsona po serii skandali, w tym zarzutów o napaść na tle seksualnym wobec sojusznika Chrisa Pinchera, co zmusiło Pinchera do rezygnacji i ostatecznego odejścia ze stanowiska we wrześniu.

W czerwcu 2022 roku Johnson przeżył wotum nieufności wywołane przez torysów w związku z blokadą imprezowania wbrew rządowym ograniczeniom Covid-19. Chociaż trzymał się swojej pracy przez następny miesiąc, głosowanie ujawniło, jak mało zaufania ma do niego partia Johnsona – i jak bardzo spolaryzowała się partia od jej głośnego zwycięstwa w wyborach parlamentarnych w 2019 roku.

Zastąpiła go Liz Truss, była minister spraw zagranicznych Johnsona. Wytrzymała tylko sześć tygodni i podczas swojej kadencji została najmniej popularną premier w historii sondaży po tym, jak plan gospodarczy jej i byłego kanclerza skarbu Kwasi Kwartenga prawie zatopił brytyjską gospodarkę. Jak donosił Vox w momencie rezygnacji Trussa:

23 września były kanclerz Trussa, Kwasi Kwarteng, wprowadził największe od 50 lat obniżki podatków w Wielkiej Brytanii, szacowane na około 45 miliardów funtów w ciągu pięciu lat. W następny poniedziałek inwestorzy zdecydowanie odrzucili nowy plan gospodarczy, nazwany „Trussonomics” w nawiązaniu do Reaganomics, polityki gospodarczej po stronie podaży przyjętej w latach 80. przez Ronalda Reagana. Rynki światowe zareagowały na tę politykę, wyprzedając aktywa wspierane przez Wielką Brytanię i pchając brytyjską walutę, funta, do wyceny 1,03 USD, najniższej w historii wartości w stosunku do dolara, zanim w dalszej części tygodnia zaczął rosnąć.

Sunak przejął władzę po Trussie; po chaosie swoich dwóch bezpośrednich poprzedników Sunak był postrzegany jako technokrata, który może naprawić statek i poprowadzić torysów do następnych wyborów powszechnych, które muszą się odbyć do stycznia 2025 r. Sunak rzeczywiście zdołał przynajmniej zaprojektować stabilność i kompetencje, zwłaszcza jako światowy lider.

„Najlepsze, co można powiedzieć o Sunaku, to to, że przez te rezygnacje i wybory uzupełniające traci w partii parlamentarnej ludzi, którzy byli trudni w jego własnej partii” – mówi Tony Travers, profesor wizytujący w departamencie rządu w London School Ekonomii. „Ale myślę, że to najmniejszy okruch komfortu w wielkim planie, ponieważ jego autorytet jest nadszarpnięty”.

Dni torysów u władzy są policzone

Po wielu kryzysach i skandalach Johnsona oraz krótkim i dziwacznym przywództwie Trussa torysi zatopili się w sondażach. W maju partia straciła około 1000 mandatów w wyborach lokalnych, dając Partii Pracy największą większość w samorządach od 2002 roku, jak donosił wówczas Guardian.

Chociaż samo to niekoniecznie oznacza zwycięstwo Partii Pracy w następnych wyborach powszechnych, połączenie niepopularności torysów, poważnego kryzysu kosztów utrzymania i bardzo realnej przepaści między skrzydłem partii Johnsona a bardziej tradycyjnymi torysami może bardzo dobrze odstraszyć wyborców..

Sam Sunak nie jest przytłaczająco popularny; Śledzący YouGov popularność konserwatywnych polityków stawia go na 25 procent, za Johnsonem i byłą premier Theresą May. Walczył o realizację swoich pięciu zobowiązań, w tym o zapewnienie imigracji i poprawę Narodowej Służby Zdrowia, która ucierpiała po latach oszczędności.

„Jednym z problemów Sunaka jest to, że jego partia jest tak rozproszona, że ​​jeśli pójdzie w jedną stronę, zrazi wielu z nich, a jeśli pójdzie w drugą, zrazi kolejna grupa” — powiedziała Jill Rutter, starszy pracownik londyńskiego Institute for Government, w rozmowie z New York Times w styczniu, po tym, jak Sunak ogłosił swój plan.

Wyzwania Sunaka w połączeniu z ugruntowaną niepopularnością torysów nie wróżą dobrze kolejnym wyborom parlamentarnym; w niedawnym sondażu dotyczącym zamiarów głosowania, Partia Pracy miała 19-punktową przewagę nad torysami.

Na krótką metę torysi będą musieli walczyć z trzema wyborami uzupełniającymi na stanowiska Johnsona, Dorriesa i Adamsa – wszystkie pozornie skoordynowane, powiedział Travers, aby wyrządzić maksymalne szkody Sunakowi i partii.

„Wybory uzupełniające w Wielkiej Brytanii są podatne na masowe wahania i zmiany opinii, więc prawie każde miejsce staje się potencjalnie do stracenia w środku tego rodzaju kryzysu dla partii politycznej” – powiedział Vox.

Johnson zasugerował, że może wrócić na scenę polityczną w swoim liście rezygnacyjnym – być może kandydując w mniej kontrowersyjnym miejscu niż w londyńskim okręgu wyborczym Uxbridge i South Ruislip, gdzie ma tylko niewielką większość. Chociaż Johnson nie jest nawet w przybliżeniu tak popularny jak w 2019 r., nadal ma grono zwolenników zarówno w parlamencie, jak i wśród członków partii. Jest mało prawdopodobne, aby wrócił na najwyższy urząd w Wielkiej Brytanii, ale w międzyczasie może nadal kierować uwagę na siebie, ze szkodą dla Sunaka, powiedział Travers.

“[Sunak will] odnajduje się za każdym razem, gdy odwiedza prezydenta Bidena, prezydenta Macrona, prezydenta Zełenskiego, czy kogokolwiek, i jest postrzegany jako gracz na światowej scenie i porządkujący niektóre z odziedziczonych bałaganów, wskoczy Borisowi Johnsonowi w jakiś nowy element w psychodramie. I na tym polega problem, wygląda to na wojnę domową, którą rzeczywiście jest”.