PEKIN, 27 października (Reuters) – Były premier Chin Li Keqiang zmarł w piątek na atak serca, zaledwie siedem miesięcy po przejściu na emeryturę po dziesięciu latach sprawowania urzędu, podczas których jego reformatorska gwiazda przygasła. Miał 68 lat.

Li, niegdyś postrzegany jako czołowy pretendent do przywództwa Partii Komunistycznej, został w ostatnich latach odsunięty na bok przez prezydenta Xi Jinpinga, który wzmocnił swoją władzę i skierował drugą co do wielkości gospodarkę świata w bardziej etatystycznym kierunku.

Elitarny ekonomista Li wspierał bardziej otwartą gospodarkę rynkową, opowiadając się za reformami po stronie podaży w ramach podejścia zwanego „likonomią”, które nigdy nie zostało w pełni wdrożone.

Ostatecznie musiał zgodzić się z wolą Xi dotyczącą większej kontroli państwa, a wpływy jego dawnej władzy osłabły, gdy Xi umieścił swoich własnych akolitów na potężnych stanowiskach.

„Towarzysz Li Keqiang, odpoczywając w ostatnich dniach w Szanghaju, 26 października doznał nagłego zawału serca i po niepowodzeniu wszelkich wysiłków, aby go ożywić, zmarł w Szanghaju dziesięć minut po północy 27 października” – państwowy nadawca CCTV zgłoszone.

W oficjalnym nekrologu opublikowanym w piątek przez państwowe media Xinhua nazwano jego śmierć „ogromną stratą dla partii i narodu”, określając go jako „wybitnego przywódcę”.

„Musimy zamienić nasz smutek w siłę, uczyć się od jego rewolucyjnego ducha, szlachetnego charakteru i wspaniałego stylu” – stwierdziła Xinhua.

W nekrologu wymieniono jego osiągnięcia polityczne i czterokrotnie wskazano, że Li wykonywał swoją pracę pod „silnym przywództwem” Xi.

W chińskich mediach społecznościowych zalała fala żalu i szoku, a niektóre rządowe strony internetowe stały się czarno-białe, co stanowi oficjalny znak żałoby. Platforma mikroblogowania Weibo zamieniła przycisk „Lubię to” w ikonę „płacz” w kształcie chryzantemy w swojej aplikacji mobilnej.

„Ma dopiero 68 lat. Prawdopodobnie nie cieszył się jeszcze życiem, prawda? Przez cały czas był zajęty wykonywaniem ważnych obowiązków w kraju” – powiedział 74-letni emeryt z Szanghaju o nazwisku Xu. „Wszyscy jesteśmy bardzo smutni”.

Li był premierem i szefem chińskiego gabinetu pod rządami Xi przez dekadę, aż w marcu ustąpił ze wszystkich stanowisk politycznych.

Składając wieniec w sierpniu 2022 r. pod pomnikiem Deng Xiaopinga – przywódcy, który wprowadził reformy transformacyjne w chińskiej gospodarce – Li obiecał: „Reformy i otwarcie nie ustaną. Jangcy i Żółta Rzeka nie zmienią kursu”.

Klipy wideo z przemówienia, które stały się wirusowe, ale później zostały ocenzurowane w chińskich mediach społecznościowych, zostały powszechnie odebrane jako zakodowana krytyka polityki Xi.

Li wywołał także debatę na temat ubóstwa i nierówności dochodów w 2020 r., kiedy stwierdził, że 600 milionów ludzi w coraz bogatszym kraju zarabia mniej niż 140 dolarów miesięcznie.

KONIEC ERY

Niektórzy chińscy intelektualiści i członkowie liberalnej elity wyrazili na półprywatnym kanale WeChat szok i konsternację w związku z pojawieniem się latarni liberalnej reformy gospodarczej, a niektórzy twierdzili, że oznacza to koniec pewnej epoki.

„Li prawdopodobnie zostanie zapamiętany jako zwolennik wolnego rynku i biednych” – powiedziała Wen-Ti Sung, politolog z Australijskiego Uniwersytetu Narodowego. „Ale przede wszystkim zostanie zapamiętany ze względu na to, co mogło się wydarzyć”.

Alfred Wu, profesor nadzwyczajny w Lee Kuan Yew School of Public Policy w Singapurze, powiedział: „Wszystkich tego typu ludzi już nie ma w chińskiej polityce”.

Wu stwierdził, że Li miał mniej wpływowy charakter niż jego bezpośredni poprzednicy na stanowisku premiera, Zhu Rongji i Wen Jiabao. „Został odsunięty na bok, ale co więcej mógł zrobić? Było to dla niego bardzo trudne, biorąc pod uwagę ograniczenia, z którymi musiał się zmierzyć pod rządami Xi”.

Adam Ni, niezależny analityk polityczny Chin, opisał Li jako „premiera, który stał bezsilny, gdy Chiny gwałtownie odwróciły się od reform i otwarcia”.

Błyskotliwy profil Li w mediach państwowych z 2014 r., w którym wychwalano go jako „spokojnego i twardego burzyciela murów”, stał się wirusowy wkrótce po ogłoszeniu jego śmierci. Podkreślono jego ciężką pracę i wytrwałość w dążeniu do reform gospodarczych.

Chińskie media państwowe podkreślały także częste wizyty Li w miejscach katastrof i jego koleżeństwo, jakie towarzyszył mu w rozmowach ze zwykłymi ludźmi.

Niektórzy użytkownicy mediów społecznościowych wspomnieli o piosence „Sorry it was not you” w kolejnym zawoalowanym nawiązaniu do Xi. Piosenka stała się popularna po śmierci byłego prezydenta Jiang Zemina w listopadzie ubiegłego roku, zanim została ocenzurowana.

FAKCJA REFORMISTYCZNA Osłabła

Emerytowani chińscy przywódcy zazwyczaj nie zwracają na siebie uwagi. Li był ostatnio widziany publicznie podczas sierpniowej prywatnej wycieczki po Grotach Mogao, atrakcji turystycznej w północno-zachodnich Chinach. Filmy w mediach społecznościowych pokazywały go w dobrym nastroju, jak samodzielnie wchodził po schodach i machał do podekscytowanego tłumu. Reuters nie mógł niezależnie zweryfikować materiału filmowego.

Li urodził się w prowincji Anhui we wschodnich Chinach, biednym obszarze rolniczym, gdzie jego ojciec był urzędnikiem i dokąd został wysłany do pracy na polach podczas rewolucji kulturalnej.

Studiując prawo na prestiżowym Uniwersytecie w Pekinie, Li zaprzyjaźnił się z zagorzałymi zwolennikami demokracji, z których część stała się jawnym pretendentem do kontroli partii.

Pewny siebie mówca języka angielskiego był pogrążony w intelektualnym i politycznym fermencie dekady reform pod rządami Denga. Okres ten zakończył się prodemokratycznymi protestami na placu Tiananmen w 1989 r., które zostały stłumione przez wojsko.

Po ukończeniu studiów Li wstąpił do Ligi Młodzieży Partii Komunistycznej, która była wówczas drabiną prowadzącą na wyższe stanowiska o zabarwieniu reformistycznym.

Awansował w Lidze Młodzieży, uzyskując tytuł magistra prawa, a następnie doktorat z ekonomii pod kierunkiem profesora Li Yininga, znanego zwolennika reform rynkowych.

Przed wejściem do elitarnej polityki w Pekinie pełnił funkcję szefa partii w prowincji Henan, biednym regionie w środkowych Chinach i porośniętej rdzą prowincji Liaoning graniczącej z Koreą Północną.

Jego patronem był Hu Jintao, były prezydent frakcji politycznej luźno skupionej wokół Ligi Młodzieży. Po objęciu stanowiska szefa partii w 2012 roku Xi podjął kroki mające na celu rozbicie frakcji.

Li pozostawił żonę Cheng Hong, profesor języka angielskiego, i córkę.

Nasze standardy: Zasady zaufania Thomson Reuters.