Autor: Lauren Leffer dla „Scientific American”.

W tym miesiącu Apple wypuściło na rynek długo oczekiwany zestaw słuchawkowy do rzeczywistości mieszanej Vision Pro. Firma opisuje urządzenie, którego cena początkowa wynosi 3500 dolarów, jako „komputer przestrzenny” – alternatywę dla standardowego laptopa lub komputera stacjonarnego. Reklamy Apple przedstawiają ludzi używających zestawu słuchawkowego do wysyłania e-maili i wykonywania innych przyziemnych, dwuwymiarowych zadań, a w komunikacie prasowym firmy z czerwca 2023 r. napisano: „Apple Vision Pro jest przeznaczony do użytku przez cały dzień”. Entuzjastyczni pierwsi użytkownicy nagrali już, jak używają go przez dziesiątki godzin, a nawet noszą go podczas snu.

Jednak wielu ekspertów jest sceptycznych, czy tego rodzaju zestawy słuchawkowe mogą – lub powinny – zastąpić nasze fizyczne monitory, klawiatury i myszy. Niektórzy obawiają się, że używanie takiego urządzenia przez dłuższy czas może prowadzić do choroby lokomocyjnej, nowych rodzajów izolacji społecznej lub innych niezamierzonych konsekwencji.

Rzeczywistość wirtualna (VR) i rzeczywistość rozszerzona (AR) to niesamowite narzędzia do tworzenia wyjątkowych i wciągających doświadczeń, mówi Jeremy Bailenson, dyrektor-założyciel Virtual Human Interaction Lab na Uniwersytecie Stanforda, gdzie bada psychologię VR i AR. Nie oznacza to jednak, że taki zestaw słuchawkowy jest zawsze przydatnym narzędziem. „Nie używamy go do codziennych spraw. Nie musisz zakładać zestawu słuchawkowego, aby czytać pocztę e-mail” – mówi ani „wpisywać liczb w arkuszu kalkulacyjnym”.

Ważące 1,4 funta gogle Apple wykorzystują czujniki, w tym skaner lidarowy i zestaw kamer, aby umieścić ludzi w tak zwanej „rzeczywistości mieszanej”. Kamery skierowane na zewnątrz oferują podgląd otoczenia użytkownika w czasie rzeczywistym, podczas gdy dwa małe ekrany – umieszczone bezpośrednio przed gałkami ocznymi – jednocześnie wyświetlają interaktywną cyfrową krainę. Zestaw słuchawkowy Meta Quest 3, wydany w październiku 2023 r., również wykorzystuje ten styl technologii wideo „przejściowej”. Rzeczywistość mieszana nie jest ani tradycyjnym VR, które całkowicie blokuje świat realny, ani AR, który prezentuje cyfrową nakładkę na przezroczystych soczewkach. Zamiast tego urządzenie przelotowe przekształca cyfrową reprezentację otoczenia danej osoby (na przykład jej rąk i pobliskich obiektów) na całkowicie wirtualną przestrzeń.

Oznacza to, że urządzenie pośredniczy we wszystkim, co dotyczy doświadczeń użytkownika. To „marzenie firm technologicznych, ponieważ nigdy tego nie robisz [have to] zdejmij to” – mówi antropolożka społeczno-kulturowa Lisa Messeri z Uniwersytetu Yale, autorka wydanej wkrótce książki o rzeczywistości wirtualnej In the Land of the Unreal. „Zawsze mogą zwrócić twoją uwagę. Zawsze wiedzą, gdzie szukasz. Zawsze wiedzą, co robisz”.

Pułapki związane z przejściem

Dla Bailensona Vision Pro i Quest 3 to ekscytujące postępy technologiczne, które poprawiają grafikę VR i ograniczone pole widzenia AR. Technologia pass-through stwarza jednak także nowe zagrożenia. W badaniu opublikowanym na początku tego miesiąca Bailenson i inni ocenili niektóre krótkoterminowe skutki rzeczywistości mieszanej. Odkryli, że noszenie zestawu słuchawkowego poważnie ogranicza percepcję wzrokową użytkownika, a także może zmienić zachowania społeczne i funkcje motoryczne. Ponadto technologia przelotowa ma pewne wady, które często powodują opóźnienia wizualne i inne zniekształcenia. Nasycenie kolorów często się zmienia. Światło przygasa. Niektóre obiekty wydają się zbyt blisko lub niewyraźne. Mimo że Vision Pro ma imponującą specyfikację, jego rozdzielczość obrazu jest wciąż niższa od tej, do której przyzwyczajone są ludzkie oczy.

Zespół badawczy odradza obecnie spędzanie wielu godzin dziennie w tych goglach. „Zalecamy ostrożność i powściągliwość firmom lobbującym za codziennym używaniem tych zestawów słuchawkowych” – napisali autorzy, wzywając do bardziej rygorystycznych badań skutków. Istnieje niewiele długoterminowych badań dotyczących wykorzystania VR lub AR. Bailenson monitoruje obecnie uczestników, którzy regularnie korzystają z zestawów słuchawkowych do rzeczywistości mieszanej, ale wyniki tego badania zostaną opublikowane za kilka miesięcy.

„Nie wiemy, co to znaczy chodzić po świecie z ograniczonym widzeniem peryferyjnym lub zniekształceniami wzroku przez setki godzin w miesiącu” – mówi Rabindra Ratan, profesor nadzwyczajny ds. mediów i informacji na Michigan State University i współautorka z niedawno opublikowanego badania. „To czysto spekulacja, ale może to mieć wpływ na sposób poruszania się oczu w przestrzeni, co może pogorszyć wzrok” – sugeruje Ratan. „Tak naprawdę nie wiemy, jak to wpłynie na nasz mózg”.

Wcześniejsze badania dotyczące okularów pryzmatycznych (okularów z naklejanymi nakładkami powodującymi zniekształcenia i przemieszczenia) sugerują, że ludzie potrafią przystosować się do znacznych zaburzeń widzenia, mówi Ratan. Jednak złagodzenie zmienionego widzenia wymaga początkowo okresu dostosowawczego, który może trwać godzinami, a nawet dniami, w zależności od indywidualnego użytkownika i siły zaburzenia. Powrót do normalnego widzenia — na przykład poprzez zdjęcie zestawu słuchawkowego — jest zwykle szybszy i trwa około kilku minut. Jednak w każdym przypadku luka między umysłem a ciałem może znacznie utrudnić podstawowe zadania motoryczne, takie jak naciskanie przycisków windy, przybijanie piątek i poruszanie się pieszo w tłumie. Mogą również prowadzić do poważnych problemów związanych z bezpieczeństwem. Gdy badacze jechali na rowerze z zestawem słuchawkowym, okazało się, że jest to znacznie trudniejsze. W najgorszym przypadku, gdyby ktoś jechał na rowerze z założonymi słuchawkami i rozładował się akumulator, jego wzrok zostałby nagle całkowicie zasłonięty – zauważa Bailenson. Nawigacja za pomocą urządzenia podłączonego do Internetu przymocowanego do twarzy może wręcz rozpraszać.

Już teraz ludzie w miejscach publicznych obsługują poruszające się pojazdy, w tym samochody, nosząc zestawy słuchawkowe obsługujące rzeczywistość mieszaną. Zaledwie cztery dni po wypuszczeniu przez Apple Vision Pro, Krajowa Administracja Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego wydała oświadczenie, w którym zaapelowała do ludzi, aby nie prowadzili pojazdów z urządzeniem VR, w odpowiedzi na internetowe klipy przedstawiające kierowców noszących zestawy słuchawkowe. Sekretarz transportu USA Pete Buttigieg również zamieścił post w mediach społecznościowych, zauważając, że wszystkie dostępne samochody konsumenckie – nawet te z zaawansowanymi systemami wspomagania kierowcy – nadal wymagają całkowicie zaangażowanego kierowcy.

Surowa rzeczywistość symulacji

Zestawy AR, VR i zestawy do rzeczywistości mieszanej również często powodują „chorobę symulacyjną”, czyli zestaw niewygodnych objawów, które obejmują nudności, ból głowy, zawroty głowy i zmęczenie oczu. Bailenson, Ratan i ich współautorzy doświadczyli choroby symulacyjnej podczas większości sesji na urządzeniu, mimo że testy trwały zazwyczaj krócej niż godzinę. Utrzymywanie się nawet niskiego poziomu choroby symulacyjnej może mieć wpływ na jakość życia, poziom aktywności i produktywność ludzi – jest to jeden z powodów, dla których Bailenson obawia się, że ludzie mogą próbować polegać na tych urządzeniach w codziennej pracy.

Następnie pojawia się potencjalny wpływ na pamięć. W jednym eksperymencie przeprowadzonym w 2014 roku Frank Steinicke, profesor interakcji człowiek-komputer na Uniwersytecie w Hamburgu w Niemczech, spędził 24 godziny, na przemian po dwugodzinnych sesjach korzystania z VR i 10-minutowych przerwach. W trakcie badania Steinicke nie był pewien, co jest prawdziwe, a co nie. „Kilka razy podczas eksperymentu uczestnik był zdezorientowany faktem, że znajduje się w… [virtual environment] lub w świecie rzeczywistym i połączył pewne artefakty i wydarzenia pomiędzy obydwoma światami” – czytamy w artykule badawczym. Podobnie badanie przeprowadzone w 2009 roku wykazało, że korzystanie z rzeczywistości wirtualnej może powodować u dzieci nabywanie fałszywych wspomnień, mimo że rozdzielczość i jakość obrazu w rzeczywistości wirtualnej były znacznie gorsze 15 lat temu.

„Ekran audiowizualny jest coraz lepszy; dlatego jestem całkiem pewien, że treści wirtualne i rzeczywiste będą nadal się łączyć” – mówi Steinicke. Pomimo ustaleń uzyskanych w eksperymencie z 2014 r. przewiduje on bardziej pozytywną przyszłość obliczeniową, w której narzędzia te z powodzeniem zastąpią klawiatury i touchpady.

Wciągające cyfrowe światy mogą również wpływać na to, jak użytkownicy myślą i nawiązują kontakty towarzyskie, potencjalnie wpływając na to, jak pracują i uczą się. Według jednego z badań przeprowadzonych w 2019 r., w obecności wirtualnej postaci ludzkiej osoby noszące zestawy słuchawkowe rzeczywistości rozszerzonej radzą sobie lepiej z prostymi zadaniami poznawczymi, ale gorzej z trudniejszymi. W oddzielnym eksperymencie w tym samym badaniu naukowcy odkryli, że osoby noszące urządzenia AR czuły się znacznie mniej społecznie związane z otaczającymi ich ludźmi, którzy nie nosili zestawów słuchawkowych.

Noszenie zestawu słuchawkowego do rzeczywistości wirtualnej lub mieszanej z natury powoduje izolację, twierdzi główny autor badania z 2019 r., Mark Roman Miller, adiunkt w Illinois Institute of Technology, który bada wpływ rzeczywistości rozszerzonej i wirtualnej na zachowanie. Współpraca osobista staje się trudniejsza, gdy pracownicy noszą zestawy słuchawkowe, ponieważ nie ma możliwości pokazania komukolwiek innemu tego, na co patrzysz, ani udostępnienia ekranu, chyba że dodatkowe warstwy oprogramowania pełnią rolę mediatorów, dodaje Miller.

Miller postrzega te urządzenia jako niezwykłe narzędzia, ale ostrzega, że ​​niosą one również ogromny potencjał odwracania uwagi, przynosząc efekt przeciwny do zamierzonego. Mówi, że „traktuje swój smartfon jak buty”, zostawiając go pod drzwiami, gdy wraca do domu. Urządzenia rzeczywistości rozszerzonej i mieszanej mogą jeszcze bardziej zaostrzyć problem podzielonej uwagi, z którym spotyka się już wielu użytkowników smartfonów – mówi.

Messeri się z tym zgadza: każda częsta skarga dotycząca tego, jak smartfony zakłócają nasze rzeczywiste interakcje społeczne, zostanie wzmocniona jedynie dzięki zestawom słuchawkowym obsługującym rzeczywistość mieszaną – mówi. Ostatnie kilka lat spędziła w grupie ekspertów technicznych i artystów z Los Angeles, którzy opracowywali projekty mające na celu poszerzanie ludzkiej empatii poprzez tworzenie doświadczeń, które nie byłyby możliwe bez VR. Mówi, że ta technooptymistyczna społeczność ma swoje wady, ale jej praca jest ekscytująca i pokazuje otwartość na nowe możliwości. Z kolei Messeri opisuje marketing urządzeń rzeczywistości mieszanej Meta i Apple jako „przewidywalny”.

„Meta twierdzi, że VR to po prostu kolejna platforma do gier… Apple twierdzi, że to iPad, ale na twarzy — kolejne urządzenie zwiększające produktywność” – mówi. „Jeśli w następnej erze technologicznej będziemy robić to samo, co teraz na ekranach, ale na ekranie znajdującym się kilka cali przed naszymi oczami, nie będzie to inspirujące”.

(Lauren Leffer jest współautorką i byłą reporterką techniczną w Scientific American).