„Termin „czysty wegetarianin” powstał około 150 lat temu. Zasadniczo oznacza to, że jedzenie jest przygotowywane i podawane przez braminów, dzięki czemu jest akceptowalne dla każdego w indyjskim systemie kastowym” – mówi archeolog, historyk i antropolog kulinarny Kurush Dalal. „Jedzenie w Indiach jest bardzo kastowe. Dla Hindusów istnieje przepisana lista akceptowalnych produktów spożywczych. Co więcej, jeśli zostało przygotowane przez braminów, uważa się to za odpowiedni dla wszystkich. Jednakże, jeśli jest przygotowany przez Shudrasa, jest uważany za akceptowalny tylko dla nich. Tradycyjnie większość kucharzy, w tym maharadżowie gotujący w domach ludzi, a także firmy cateringowe, była braminami.

Odrzucając koncepcję „czystego wegetarianizmu” jako mitu, teoretyk polityki, pisarz i działacz na rzecz praw dalitów Kancha Ilaiah pyta: „Co jest czyste? Czy mleko jest wegetariańskie? Czy wszystkie produkty mleczne są wegetariańskie? Nie. To produkty pochodzenia zwierzęcego. Nie pochodzą z roślin; pochodzą od zwierząt.” Wyjaśnia: „Kwestia czystości pojawiła się, gdy lekarze zaczęli przepisywać jajka niedożywionym dzieciom, stwierdzając, że nie ma nic złego duchowo w spożywaniu jaj”.

Ilaiah krytykuje również terminologię „niewegetarianin” w odniesieniu do „mięsożerców” jako niepoprawną. „Ci, którzy jedzą warzywa, mogą nazywać siebie wegetarianami, ale dlaczego innych określa się mianem niewegetarian? W języku hindi istnieją odrębne terminy – shakahari i maasahari. To nie jest coś innego niż shakahari czy ashakahari. To samo dotyczy języka tamilskiego i telugu” – mówi.

Z analizy danych National Family Health Survey (NFHS) z 2022 r. wynika, że ​​więcej osób spożywa żywność niewegetariańską niż kiedykolwiek wcześniej. Według NFHS-5 przeprowadzonego w latach 2019–2021 przeważająca 83,4% mężczyzn i 70,6% kobiet w grupie wiekowej 15–49 lat spożywa żywność niewegetariańską codziennie, co tydzień lub okazjonalnie. Pomimo danych wskazujących, że znaczny odsetek mieszkańców naszego kraju spożywa mięso, wciąż utrzymuje się błędne przekonanie, że spożycie mięsa wiąże się z „niższymi” kastami, muzułmanami lub chrześcijanami.

Historyk żywności Pushpesh Pant krytykuje termin „czysty wegetarianin” jako „oksymoron i pogoń za dziką gęsią”. Według niego, gdy coś zostanie oznaczone jako wegetariańskie, dodanie słowa „czyste” staje się niepotrzebne i sugeruje, że niewegetarianie są w jakiś sposób nieczyści. „Pojęcie czystości i zanieczyszczenia jest tak naprawdę bezpośrednimi potomkami i zniekształceniem naszego umysłu wywołanym przez system kastowy” – mówi, dodając, że termin ten nie dotyczy tylko jedzenia, ale odzwierciedla także klimat nietolerancji mający na celu tłumienie różnorodności.

Wiele osób w mediach społecznościowych wskazywało również na wysiłki reformatora społecznego, doktora BR Ambedkara, który odegrał kluczową rolę w podkreśleniu zawiłego związku między jedzeniem a kastą w społeczeństwie indyjskim. Ambedkar podkreśliła, w jaki sposób ograniczenia żywieniowe oparte na kastach były wykorzystywane jako narzędzia wykluczenia społecznego i dyskryminacji, przy czym niektórym kastom zakazano spożywania niektórych pokarmów uznawanych przez kasty wyższe za „zanieczyszczające” lub „nieczyste”. „Czyste i nieczyste = współczesne formy kastowości i segregacji religijnej” – napisała autorka Nilanjana Roy w X.

Dalal twierdzi, że początki wegetarianizmu sięgają około 2500 lat temu. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest to wyłącznie koncepcja bramińska, która dzieli żywność na satvik, rajasik i tamasik, ale ma raczej swoje korzenie w dżinizmie i buddyzmie. „Obie religie opowiadały się za „ahimsą”, co oznacza nie zabijanie zwierząt. Dżinizm sprzeciwiał się nawet spożywaniu warzyw rosnących pod ziemią” – mówi.

Dalal twierdzi, że w Indiach wegetarianizm wykazał się elastycznością i wyznają go jednostki z różnych społeczności w określone dni tygodnia. „Hindusi również wyznają laktowegetarianizm. Mleko i jego przetwory nie pochodzą od roślin, ale od krów i bawołów” – dodaje.

Dalal podkreśliła również na platformie mediów społecznościowych X, że z technicznego punktu widzenia sól można uznać za niewegetariańską, ponieważ zawiera otwornice morskie. „Himalajska sól morska ma różowy kolor ze względu na dużą koncentrację martwych zwierząt morskich w wyniku wysychania Morza Tetydy” – mówi.

Historycy zauważają również, że różne społeczności bramińskie w całym kraju, od braminów kaszmirskich po braminów z Saraswatu i braminów bengalskich, spożywają różne formy mięsa. „Bramini we wschodnich Indiach jedzą ryby, a także mięso, jeśli jest to „prasad” z ofiary złożonej bogu lub bogini. Warto zauważyć, że będzie gotowany bez cebuli i czosnku, zgodnie z praktyką wśród braminów” – mówi Dalal. Dodaje, że tylko niewielka grupa braminów w całym kraju, w tym Iyers, Iyengars, Nambudiri i niektóre społeczności w północnych Indiach, są w tym sensie wegetarianami.

Nazywając wegetarianizm dietą przywilejów, Dalal podkreśla konieczność zapewnienia szerokiego asortymentu i ilości produktów spożywczych w celu zaspokojenia potrzeb żywieniowych. „Białko lub tłuszcz uzyskane z małej ilości mięsa należy zastąpić większą ilością pożywienia wegetariańskiego. Na przykład powodem, dla którego bramini i marwadi dodają dużo ghee do swoich posiłków, jest to, że ich organizmy wymagają tłuszczu, zwykle pochodzącego z mięsa w dietach niewegetariańskich.

W Indiach wiele restauracji serwujących dania wegetariańskie określa się mianem „czysto wegetariańskich”. Chociaż termin ten może odróżniać je za granicą, gdzie w daniu wegetariańskim po prostu brakuje kawałków mięsa, ale może zawierać wywar pochodzenia zwierzęcego, jego znaczenie jest jaśniejsze w kraju.

„Wegetarianizm kojarzy się z wyższą kastą i klasą. Przyjęcie przez restauracje terminu „czysty wegetarianin” ma na celu przyciągnięcie zamożnej klienteli z wyższych kast. Na przykład vada pav w Bombaju jest z natury wegetariańskie i dostępne dla wszystkich, choć nie można go znaleźć na etykiecie jako „w 100% wegetariańskie vada pav”” – mówi Dalal.