Niemcy to kolejny kraj europejski, który ogarnęła fala burzliwych protestów rolników. W tygodniu działań obejmującym cały kraj, który ma trwać do piątku, sektor rolniczy sprzeciwia się proponowanym cięciom dotacji do paliw wykorzystywanych w rolnictwie.

Konwoje składające się z tysięcy traktorów i ciężarówek wywołały w ostatnich dniach chaos w podróżowaniu i odcięły kilka miast. Produkcja w zakładzie Volkswagena w północnym mieście Emden została nawet zatrzymana. W zeszłym tygodniu minister gospodarki Robert Habeck został zablokowany przez wściekłych protestujących, gdy próbował zejść z promu podczas rodzinnych wakacji.

Ruch protestacyjny rozprzestrzenia się ponad granicami UE

Podobne demonstracje, w niektórych przypadkach naznaczone przemocą i ostrym wtargnięciem w prywatną sferę polityków, czasami w ciągu ostatnich kilku lat powodowały masowe przestoje w Holandii.

Mając na celu planowane działania mające na celu walkę z chronicznym zanieczyszczeniem azotem, tamtejszy ruch protestacyjny dał nawet początek nowej partii politycznej w 2019 r. – agrarno-populistycznym Ruchem Obywatelskim Rolników (BBB).

W Belgii, Hiszpanii i Francji rolnicy również wyszli na ulice, aby wyrazić swoje niezadowolenie z powodu skutków planowanych reform środowiskowych i wysokich kosztów. Podobną falę zaobserwowaliśmy w Polsce i innych krajach Europy Wschodniej, choć w dużej mierze wiązała się ona z importem taniego ukraińskiego zboża do UE.

Jan Douwe van der Ploeg, socjolog rolnictwa i były profesor na Uniwersytecie w Wageningen w Holandii, dostrzega istotne podobieństwa w wielu z tych przypadków: obrona status quo.

Obawy często dotyczą „prawa do dalszego korzystania z dotacji zdobytych w przeszłości [or] do dalszego korzystania z energii kopalnej lub pestycydów. Wszystkie są bardzo wyraźnym przejawem rolnictwa uprzemysłowionego” – powiedział DW.

Jakie są skargi rolników?

Choć łatwo jest wrzucić te protesty do jednego worka, ich powodem są głównie specyficzne sytuacje krajowe. Niemieckie protesty dotyczą dopłat do oleju napędowego, hiszpańscy rolnicy skupili się ostatnio na środkach oszczędzających wodę, a obawy francuskich demonstrantów dotyczyły wydatków na nawadnianie i paliwo, a także polityki handlowej UE.

Niemniej jednak w obliczu gwałtownego wzrostu cen nawozów i paliw w Europie po inwazji Rosji na Ukrainę rolnicy twierdzą, że odczuwają presję w całej Europie pomimo znacznie wyższych cen żywności na półkach supermarketów.

Zdaniem Anne-Kathrin Meister z Federacji Niemieckiej Młodzieży Wiejskiej (BDL) plony rolne po prostu nie nadążają za rosnącymi kosztami.

„Jeśli porównać wzrost samych cen maszyn, pestycydów i nawozów, plony nigdy nie wzrosły w takim stopniu” – powiedziała DW telefonicznie z Berlina Meister, która dorastała, spędzając czas na farmie swoich dziadków w północnej Bawarii.

„Wyzwania ostatnich kilku lat i obecne są po prostu zbyt duże na raz” – stwierdziła. Choć Niemcy skupiają się na silnikach wysokoprężnych i pojazdach, „to dopiero ostatnia kropla, która przelała czarę goryczy”.

Sektor rolniczy jako taki nie sprzeciwia się reformie ochrony środowiska, ale potrzebuje większego wsparcia, podkreślił Meister. „Rolnicy są pierwszymi ofiarami złego stanu flory i fauny” – stwierdziła. Jednak koszty środowiskowe wiążą się z ceną, którą konsumenci również powinni być gotowi zapłacić – dodała.

Poparcie ze strony skrajnej prawicy, niezależnie od tego, czy jest ono mile widziane, czy nie

Niemiecki rząd również obawia się, że protesty zostaną przejęte przez skrajną prawicę, co wyraźnie dała w tym tygodniu minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser. Minister gospodarki Habeck zaalarmował w związku z krążącymi w Internecie w związku z protestami „fantazjami o zamachu stanu” oraz eksponowaniem symboli nacjonalistycznych.

W poniedziałek na wielu traktorach wisiały banery z logo skrajnie prawicowej, nacjonalistycznej partii Alternatywa dla Niemiec (AfD), która obecnie w sondażach zajmuje drugie miejsce z 23%.

Joachim Rukwied, prezes Niemieckiego Związku Rolników, próbował zdystansować protesty od ekstremistów. „Nie chcemy, aby prawicowe i inne radykalne grupy chciały obalić rząd podczas naszych demonstracji” – powiedział. „Jesteśmy demokratami” – powiedział niemieckiej gazecie Obraz w niedzielę.

Cele klimatyczne zagrożone?

Bruksela nerwowo patrzy na niepokój rolników. Urzędnicy UE są przede wszystkim zaniepokojeni powrotem do ambitnych celów klimatycznych zapisanych w prawie w ramach obecnej Komisji Europejskiej. UE wyznaczyła sobie ogólny cel polegający na osiągnięciu „zerowej” emisji netto do 2050 r. W przypadku rolnictwa planowane zmiany obejmują redukcję o 50% chemicznych pestycydów do 2030 r.

W związku z wyznaczeniem wyborów do Parlamentu Europejskiego na czerwiec niektórzy obawiają się, jak bezpieczne będą te dobrze ułożone plany, jeśli Parlament Europejski przesunie się w prawo.

Według Marco Contiero, działacza z unijnego oddziału grupy zajmującej się kampanią klimatyczną Greenpeace, ryzyko to uwidoczniło się w pełni podczas politycznego wrzasku wokół ustawy o przywracaniu przyrody. Ustawa została w zeszłym roku ledwo przyjęta w Parlamencie Europejskim po oporze w ostatniej chwili pod przewodnictwem centroprawicowej Europejskiej Partii Ludowej. EPP, będąca największą grupą w legislaturze, zajęła stanowisko broniące interesów rolników przed planami przywrócenia gruntów rolnych do naturalnego siedliska.

„Partie konserwatywne, a także jeszcze bardziej prawicowe zdecydowały się wykorzystać społeczności rolnicze lub niewłaściwe ich wykorzystanie jako narzędzia wyborczego w celu uzyskania lepszych wyników” – Contiero powiedział DW.

Dla Greenpeace obecny system, który zmusza rolników do prowadzenia dużych, intensywnie uprzemysłowionych przedsiębiorstw, jest zepsuty; agitowanie, żeby wszystko pozostało bez zmian, nie pomoże.

W latach 2005–2020 w całej UE zamknięto około 5,3 miliona gospodarstw rolnych – w większości były to małe gospodarstwa – zauważył Contiero, cytując szacunki unijnej agencji statystycznej Eurostat. Ilość użytkowanych gruntów rolnych utrzymywała się na stałym poziomie.

„To jedna trzecia wszystkich rolników w Europie właśnie zniknęła z powodu problemów finansowych” – powiedział Contiero. „Udawanie, że obrona obecnego systemu oznacza obronę rolników, jest bezczelnym kłamstwem”.

Długa historia protestów rolników

Być może rolnicy w Europie wychodzą na ulice częściej niż 10 lat temu, ale sektor rolniczy ma długą historię protestów, jak zauważył van der Ploeg, socjolog rolnictwa.

W XX wieku było kilka fal, w tym słynna fala z początku lat 70. XX w., podczas której rolnicy z kilku krajów zjechali do Brukseli. W 1971 r. protesty były tak burzliwe, że policja zastrzeliła nawet demonstranta.

Zdaniem van der Ploega w przeszłości protesty rolników były zazwyczaj prowadzone przez małych graczy. Obecnie, przynajmniej w jego rodzinnej Holandii, o wszystkim decydują wielcy producenci.

„To bardzo duzi rolnicy definiują program” – powiedział. Jego zdaniem „walczą o perspektywę reprezentującą interesy agrobiznesu”.

Rukwied, szef Niemieckiego Związku Rolników, może nie widzieć rzeczy w ten sposób. W środę oświadczył, że kompromisowa oferta rządu nie jest wystarczająco dobra i zagroził kontynuowaniem protestów w przyszłym tygodniu.

Edytowany przez: Rob Mudge