W środę kilkudziesięciu mieszkańców Hawany zebrało się i obserwowało, jak rosyjskie okręty wojenne wpływają do głównego portu Kuby – w ramach najnowszego pokazu siły morskiej Moskwy w obliczu zwiększonych napięć ze Stanami Zjednoczonymi.

Ten karaibski kraj jest sąsiadem Stanów Zjednoczonych, które w najbliższym punkcie znajdują się w odległości około 150 kilometrów (94 mil), ale od dziesięcioleci mają napięte stosunki.

Chociaż nie jest to pierwszy raz, kiedy okręty rosyjskiej marynarki wojennej odwiedzają Kubę, konwój ten wydaje się największy od kilku lat. Oczekuje się, że flota pozostanie w morzu między 12 a 17 czerwca, a zwiedzający będą mogli zwiedzać statki.

Oto, co wiemy o tym, dlaczego Rosja wysłała teraz statki na Kubę, jak daleko sięgają stosunki rosyjsko-kubańskie i dlaczego w zeszłym roku obie strony zbliżyły się do siebie:

Dlaczego okręty wojenne są w Hawanie?

Flotylla stanowi część „przyjaznej” rutynowej wizyty pomiędzy marynarkami obu krajów, powiedzieli kubańscy urzędnicy. Oczekuje się, że załoga statku podczas pobytu na Karaibach przeprowadzi ćwiczenia wojskowe.

Analitycy twierdzą jednak, że posunięcie Moskwy jest w dużej mierze obliczone na wzmocnienie mięśni marynarki wojennej na tyłach USA. Oddział ten powstał po eskalacji napięć między Rosją a Stanami Zjednoczonymi w związku z majową decyzją prezydenta Joe Bidena zezwalającą Ukrainie na atakowanie rosyjskich celów przy użyciu amerykańskiej broni.

Prezydent Rosji Putin obiecał odwet nie tylko Stanom Zjednoczonym, ale także innym zachodnim sojusznikom Ukrainy, którzy również usunęli ograniczenia w używaniu swojej broni przeciwko Moskwie.

„Oznaczałoby to ich bezpośrednie zaangażowanie w wojnę z Federacją Rosyjską i zastrzegamy sobie prawo do podobnego postępowania” – powiedział w zeszłym tygodniu Putin, dodając, że Moskwa jest gotowa użyć broni nuklearnej.

Benjamin Gedan, dyrektor programu dla Ameryki Łacińskiej w ośrodku doradców Wilson Center z siedzibą w Waszyngtonie, powiedział agencji prasowej The Associated Press, że „okręty wojenne przypominają Waszyngtonowi, że to nieprzyjemne, gdy przeciwnik wtrąca się w wasze [neighbourhood].”

Popis marynarki wojennej ma także uspokoić sojuszników Moskwy w Ameryce Łacińskiej – Kubę i Wenezuelę, o jej dalszym wsparciu dla nich przeciwko Waszyngtonowi – twierdzą niektórzy eksperci.

Podobnie jak Rosja i Kuba, wyniszczona gospodarczo Wenezuela ma nieprzyjemne stosunki z USA i podlega amerykańskim sankcjom.

Jakie statki wysłała Rosja i jakie stanowią zagrożenie?

Rosyjska flota składa się łącznie z czterech pojazdów.

• Admirał Gorszkow: jest głównym statkiem w konwoju. Fregata – czyli okręt wojenny, który jest lekki w sterowaniu i łatwym w manewrowaniu – to jeden z najnowocześniejszych modeli rosyjskiej marynarki wojennej. Jest w stanie przeprowadzać ataki rakietowe dalekiego zasięgu i zwalczać okręty podwodne, a jednocześnie jest trudny do wykrycia przez radary ze względu na zastosowanie technologii stealth. Statek jest wyposażony w hipersoniczne rakiety Zircon, które według Putina mogą latać dziewięć razy szybciej niż prędkość dźwięku na odległość ponad 1000 km (ponad 620 mil). Jest także wyposażony w rakiety manewrujące Kalibr i Oniks.
• Kazań: to łódź podwodna o napędzie atomowym, w której znajduje się reaktor jądrowy. Uważa się, że pojazd był także wyposażony w rakiety z rodziny Kalibr i Oniks.
• Paszyn – tankowiec floty i holownik ratowniczy – Nikołaj Chiker – ukończ konwój jako pojazdy wsparcia.

Jak zareagowały Stany Zjednoczone?

Urzędnicy amerykańscy publicznie bagatelizują rozmieszczenie żołnierzy i twierdzą, że jest to część zwyczajowych zawinięć do portów między Rosją a Kubą.

Doradca Białego Domu ds. bezpieczeństwa narodowego Jake Sullivan powiedział w środę reporterom, że takie ćwiczenia morskie są rutynowe i nie ma żadnych oznak, że Moskwa przerzuca rakiety do Hawany.

W lipcu ubiegłego roku Perekop – rosyjski statek szkoleniowy wyposażony w działa przeciwlotnicze i wyrzutnię rakiet – przebywał z czterodniową wizytą w Hawanie i według kubańskich urzędników przeprowadził „szereg działań”. Sam Admirał odwiedził ją w 2019 r.

„Widzieliśmy już takie rzeczy i spodziewamy się, że zobaczymy je ponownie, i nie zamierzam doszukiwać się w tym żadnych konkretnych motywów” – powiedział Sullivan, dodając, że Stany Zjednoczone pozostaną czujne.

Stany Zjednoczone wysłały statki i samoloty, które monitorowały ruch floty jeszcze przed jej przybyciem na Kubę i oceniły, że na pokładzie nie ma broni nuklearnej – poinformowali urzędnicy rozmawiający z amerykańskimi mediami, zauważając, że flota przez cały czas przebywała na wodach międzynarodowych.

Co mówią Kuba i Rosja?

Ministerstwo Obrony Rosji poinformowało we wtorek, że w drodze na Kubę flota przeprowadziła ćwiczenia na Atlantyku.

Według ministerstwa rosyjska załoga ćwiczyła posługiwanie się precyzyjną bronią rakietową przy pomocy symulowanych komputerowo celów wroga, znajdujących się w odległości ponad 600 km (ponad 320 mil morskich).

Tymczasem kubańskie MSZ przed przybyciem floty podkreśliło, że żaden z okrętów wojennych nie będzie nosił broni nuklearnej i dodało, że ich obecność „nie stanowi zagrożenia dla regionu”.

„Wizyty jednostek morskich z innych krajów są historyczną praktyką rządu rewolucyjnego z narodami, które utrzymują stosunki przyjaźni i współpracy” – stwierdziło ministerstwo w oświadczeniu.

Czy to powtórka z 1962 roku?

Zarówno Rosja, jak i Kuba od dawna są zjednoczone w swoim sprzeciwie wobec USA. W czasie zimnej wojny ich więzi pogłębiły się intensywnie, gdy ówczesny Związek Radziecki zaprzyjaźnił się z ideologicznie zorientowaną Hawaną. Moskwa zapewniła pomoc finansową, sprzęt wojskowy i szkolenie morskie, wzmacniając siłę militarną kraju na Karaibach.

Sprawy osiągnęły punkt kulminacyjny w 1962 r., kiedy Moskwa przekazała Kubie broń nuklearną, co wywołało reakcję Stanów Zjednoczonych, które w odpowiedzi nałożyły blokadę morską na Hawanę. Ten pełen napięcia epizod znany jest obecnie jako kryzys kubański z 1962 r.

Upadek Związku Radzieckiego spowodował, że Kuba straciła głównego partnera gospodarczego i popadła w depresję gospodarczą. Jednak w ostatnich latach współpraca obu krajów ponownie się pogłębiła.

Analitycy twierdzą, że popis marynarki wojennej, który miał miejsce w tym tygodniu, zaznaczył tę intensyfikację stosunków, zauważyli jednak, że niekoniecznie oznacza to powtórkę wydarzeń z 1962 r. W szczególności Kubę ponownie przyciąga Rosja ze względów ekonomicznych, a nie ideologicznych.

Jak w ciągu ostatniego roku pogłębiły się ich powiązania gospodarcze?

W ramach najdłuższych sankcji handlowych we współczesnej historii Stany Zjednoczone zakazały od 1958 r. amerykańskim podmiotom handlu z Kubą – po obaleniu przez Fidela Castro wspieranego przez USA rządu w Hawanie.

Chociaż sankcje były łagodzone w różnym czasie, w dużej mierze pozostały one na przestrzeni lat. W 2015 roku prezydent USA Barack Obama podjął decyzję o przywróceniu stosunków dyplomatycznych z Kubą po 50 latach, ale jego następca Donald Trump zmienił kurs prawie cztery lata później.

Analitycy twierdzą, że częściowo przyczyniło się to do utrzymującego się kryzysu gospodarczego w tym karaibskim kraju – w połączeniu z niepewną polityką gospodarczą rządu.

„Blokada kwalifikuje się jako zbrodnia ludobójstwa” – powiedział kubański minister spraw zagranicznych Bruno Rodriguez Parrilla na listopadowym posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ, odnosząc się do amerykańskich sankcji.

Pogarszające się usługi publiczne, regularne przerwy w dostawie prądu, niedobory żywności i paliwa oraz wysoka inflacja wpędziły Kubę w najgorszy kryzys gospodarczy od dziesięcioleci.

W ostatnich latach Kuba ponownie zwróciła się w stronę Rosji, chcąc przyciągnąć zagranicznych inwestorów. W maju ubiegłego roku oba kraje rozpoczęły szereg partnerstw gospodarczych, w tym takie, które umożliwi rosyjskim przedsiębiorstwom dzierżawę kubańskiej ziemi na 30 lat – co jest niezwykłym posunięciem w tym w dużej mierze zamkniętym kraju.

Dwustronna wymiana handlowa między Kubą a Rosją osiągnęła w 2022 r. 450 mln dolarów, czyli trzykrotnie więcej niż w 2021 r., podają rosyjscy urzędnicy. Około 90 procent handlu obejmowała sprzedaż produktów naftowych i oleju sojowego, ponieważ Rosja pompuje do kraju bardzo potrzebne paliwo.

Ricardo Cabrisas, były minister handlu zagranicznego Kuby, powiedział reporterom na marginesie forum biznesowego, w którym w maju zeszłego roku gościli rosyjscy inwestorzy w Hawanie, że więzi gospodarcze między Rosją a Kubą będą się jedynie umacniać.

„Nic i nikt nie może tego powstrzymać” – powiedział Cabrisas.