Turcja zgodziła się na przystąpienie Szwecji do NATO po negocjacjach za zamkniętymi drzwiami między szefem NATO Jensem Stoltenbergiem a przywódcami obu krajów przed szczytem NATO na Litwie.

„Zakończenie akcesji Szwecji do NATO jest historycznym krokiem, który w tym krytycznym momencie jest korzystny dla bezpieczeństwa wszystkich sojuszników NATO” – powiedział Stoltenberg na konferencji prasowej w Wilnie w późny poniedziałek.

Kilka godzin po ujawnieniu decyzji Ankary administracja prezydenta Stanów Zjednoczonych Joe Bidena ogłosiła, że ​​w porozumieniu z Kongresem USA będzie kontynuować transfer myśliwców F-16 do Turcji, co wydawało się kompromisem dla zielonej Ankary światła na członkostwo Sztokholmu w NATO.

Osobno Pentagon powiedział we wtorek, że sekretarz obrony USA Lloyd Austin omawiał przez telefon rolę swojego kraju w modernizacji armii Turcji z ministrem obrony Turcji Yasarem Gulerem – kolejny dowód na to, że negocjacjom w sprawie przystąpienia Szwecji pomogła umowa obronna między USA a Turcją.

Ankara starała się kupić amerykańskie F-16 i zmodernizować te, które już posiada, jako rekompensatę za wycofanie się w 2019 r. z kierowanego przez USA międzynarodowego programu rozwoju i produkcji nowych myśliwców F-35. Waszyngton zwolnił Turcję z popularnego programu po zakupie przez nią systemu obronnego S-400 od Rosji, pomimo ostrzeżeń ze strony USA.

Doprowadziło to do dwustronnego kryzysu między obydwoma sojusznikami i nałożenia przez Waszyngton w grudniu 2020 r. sankcji na Turcję w obszarze obronności w ramach ustawy Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA) – po raz pierwszy takie sankcje wymierzone zostały w członka NATO.

To sprawiło, że weto Ankary w sprawie szwedzkiego przetargu NATO stało się cierniem w i tak już trudnych stosunkach z Zachodem przez ponad rok. Szwecja i Finlandia złożyły wniosek o członkostwo w maju 2022 r. po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r.

Szerszy program Turcji

Według Galipa Dalaya, członka Rady ds. Globalnych Bliskiego Wschodu, członka Rady ds. Globalnych ds. Bliskiego Wschodu, członkostwo Szwecji w NATO było podpozycją w programie Turcji wobec Zachodu, a dokładniej wobec Stanów Zjednoczonych.

„Oczekiwania Ankary w stosunku do F-16 z Waszyngtonu były widoczne w tym procesie od pierwszego dnia. Jednak Turcja dążyła również do ogólnej normalizacji i poprawy swoich stosunków z krajami UE i ogólnie ze Stanami Zjednoczonymi poprzez proces szwedzki, wykorzystując go jako kołek” – powiedział Al Jazeera Dalay.

Zgodnie ze wspólnym oświadczeniem wydanym po rozmowach w poniedziałek, Szwecja zgodziła się na bliską współpracę z Ankarą w celu rozwiązania jej problemów związanych z bezpieczeństwem poprzez coroczne rozmowy trójstronne z udziałem NATO. Nawiązując do podobnej, niezrealizowanej umowy wynegocjowanej w Madrycie w 2022 r., Sztokholm potwierdził, że jego wysiłki „antyterrorystyczne” będą kontynuowane po wejściu do sojuszu.

Szwecja powtórzyła, że ​​nie udzieli wsparcia kurdyjskim grupom bojowników i organizacji określanej przez Turcję jako „Organizacja Terrorystyczna Fethullah”, która jest oskarżona o nieudany zamach stanu z 2016 r., który pochłonął setki istnień ludzkich.

Dalay powiedział, że prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan chciał dać przykład Szwecji, aby przekazać Zachodowi wiadomość o swoich obawach związanych z „terroryzmem”.

„Ankara chce zmusić Szwecję do zmiany prawa, aby było bardziej restrykcyjne w stosunku do terroryzmu, aby miało to wpływ na innych zachodnich sojuszników, zmuszając ich do zrobienia tego samego wobec grup, które Ankara uważa za terrorystów” – powiedział Al Jazeerze.

Dalay powiedział również, że Erdogan osiągnął to, czego chciał, jeśli chodzi o stosunki Turcji z Unią Europejską, powiązując, praktycznie na piśmie, problemy Ankary z blokiem z kandydaturą Szwecji do NATO.

We wspólnym oświadczeniu odniesiono się do zamrożonego procesu akcesyjnego Turcji do UE, a Szwecja wyraziła poparcie dla starań o wznowienie rozmów członkowskich. Ankara kandyduje do członkostwa od 2005 roku, a negocjacje nie postępują od 2016 roku.

We wspólnym oświadczeniu Sztokholm zobowiązał się również do „aktywnego wspierania wysiłków” w dwóch obszarach, które Ankara chciała poprawić: modernizacji unii celnej UE-Turcja i liberalizacji wizowej.

Ankara wielokrotnie potępiała wzrost liczby odrzuconych wniosków o wizę Schengen składanych przez obywateli tureckich, domagając się ruchu bezwizowego dla Turków w Europie.

Urzędnicy UE twierdzą, że Ankara musi pracować nad kryteriami bloku, aby uzyskać koncesję i twierdzą, że nie ma złego traktowania wniosków przez obywateli tureckich.

Turcja od lat zabiega również o zmiany w unii celnej, którą łączy ją z UE od 1996 roku. UE nie zgodziła się na rozpoczęcie rozmów w tej sprawie, mimo apeli ze strony Ankary i środowisk handlowych w obu krajach.

Erdogan łączy kwestie UE i NATO

Przed Wilnem Erdogan powiązał kandydaturę Sztokholmu z NATO ze wznowieniem rozmów Turcji z UE – wniosek odrzucony przez Waszyngton i Berlin od razu.

„Najpierw przyjdźcie i otwórzcie drogę Turcji w Unii Europejskiej, a potem otworzymy drogę Szwecji, tak jak zrobiliśmy to Finlandii” – powiedział przed wyjazdem w poniedziałek.

Marwan Kalaban, dyrektor analizy polityki w Arabskim Centrum Badań i Studiów Politycznych w Doha, powiedział, że turecki prezydent wiedział, że ten warunek nie zostanie spełniony, gdy składał oświadczenie.

„Erdogan starał się jak najlepiej wykorzystać tę umowę ze Szwecją, USA i UE” – powiedział Al Jazeera.

Dodał jednak, że Erdogan chciał również uniknąć ewentualnego szerszego kryzysu z Zachodem, gdy jego kraj przechodził najgorsze zawirowania gospodarcze od dziesięcioleci.

Dalay powiedział, że Erdogan zwiększył stawkę, łącząc ambicje Turcji w UE i Szwecji w NATO, aby uzyskać poparcie, którego chciał, w sprawie unii celnej i ruchu bezwizowego.

Ankara nie wydała jeszcze oficjalnego oświadczenia w sprawie umowy, a przystąpienie Szwecji do NATO nastąpi dopiero po ratyfikacji przez turecki parlament, na co nie ma jeszcze harmonogramu.

Umowa za zamkniętymi drzwiami oznacza, że ​​temat ten został usunięty z porządku dziennego dwudniowego szczytu NATO w Wilnie.

Podobna umowa zawarta w Madrycie w czerwcu 2022 r. nie doprowadziła do członkostwa Szwecji, gdyż Ankara nie była usatysfakcjonowana realizacją umowy przez Sztokholm, a zwłaszcza jej wysiłkami na rzecz walki z „terroryzmem”.

Od tego czasu Szwecja dokonała zmian w swojej konstytucji i innych przepisach, aby wzmocnić przepisy w tym obszarze, zajmując ostrzejsze stanowisko w sprawie zgromadzeń wspierających zakazane grupy i prób zbierania lub udzielania im pomocy finansowej.