Podczas gdy w ostatnich tygodniach Socjalistyczna Zjednoczona Partia Wenezueli (PSUV) promowała swoje plany aneksji dużej części sąsiedniej Gujany, rząd Gujany wszczął postępowanie arbitrażowe przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości (MTS) przy ONZ w celu rozwiązania długotrwałego sporu spór graniczny pomiędzy obydwoma narodami.

1 grudnia 2023 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) nakazał Caracas „unikać podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby zmienić obecną sytuację na spornych obszarach Wenezueli i Gujany”. Niemniej jednak prezydent Nicolas Maduro i jego zwolennicy – ​​znani jako Chavistas w hołdzie zmarłemu założycielowi partii Hugo Chavezowi – zapewnili sobie zwycięstwo w referendum w Wenezueli, jak oficjalnie podano, przy ponad 90% poparcia. Jedno z pytań zadawanych wyborcom brzmiało, czy Wenezuela powinna zignorować orzeczenie MTS.

Odpowiedź większości? Tak.

Jakie terytoria są w centrum sporu?

Wenezuela dąży do aneksji regionu Essequibo, części Gujany położonej na zachód od rzeki Essequibo, obejmującej około dwóch trzecich powierzchni kraju. Gujana jest prawie wielkości Wielkiej Brytanii. Jeśli Wenezuela zaanektuje region Essequibo, Gujana skurczy się do obszaru mniejszego niż Szkocja.

Jednak tylko około 125 000 osób z całkowitej populacji Gujany wynoszącej 800 000 mieszka w regionie Essequibo. Populacja składa się głównie z grup rdzennych i tak zwanych „kołaków wieprzowych”, którzy podobnie jak Garimpeiros w Brazylii zajmują się nielegalnym wydobyciem złota i diamentów, powiedział historyk Ameryki Łacińskiej Christian Cwik z Uniwersytetu w Grazu w Austrii DW.

Essequibo jest częścią niezwykle niedostępnego górzystego terenu Tarczy Gujany, która rozciąga się od wybrzeży Gujany, Surinamu i Gujany Francuskiej, sięgając daleko do Brazylii i Wenezueli. Region Gujany od dawna słynie z obfitych zasobów naturalnych. W 2015 roku amerykańska firma Exxon Mobil odkryła u wybrzeży Gujany ogromne złoża ropy naftowej, których znaczna część zlokalizowana jest w Essequibo.

Jaka jest podstawa roszczeń Wenezueli wobec Essequibo?

Spór terytorialny o Essequibo powstał przed obydwoma obecnie zaangażowanymi państwami.

Po przybyciu Krzysztofa Kolumba do Ameryki Południowej w 1498 r. Hiszpania zgłosiła swoje roszczenia do północnej części subkontynentu.

„Jednak region Gujany nigdy nie został skutecznie skolonizowany przez Hiszpanów” – zauważył Cwik.

Podczas wojen napoleońskich w Europie na początku XIX wieku imperium hiszpańskie rozpadło się.

„Pod koniec XVIII wieku Wielka Brytania rozpoczęła już aneksję terytoriów ówczesnego hiszpańskiego kapitana generalnego Wenezueli, w tym wyspy Trynidad i części dzisiejszego Essequibo” – wyjaśnił Michael Zeuske, historyk specjalizujący się w Karaibach w rozmowie z DW.

Po Kongresie Wiedeńskim w latach 1814-15, mającym na celu przywrócenie porządku w Europie po epoce napoleońskiej, okupowane terytoria pozostały pod panowaniem brytyjskim, wbrew oczekiwaniom, że powinny zostać zwrócone Hiszpanom i Holendrom.

Według Victora Mijaresa, politologa z Universidad de los Andes w Bogocie, w chaotycznym okresie formowania się państwa nowo niepodległa Wenezuela początkowo zaniedbała swoje roszczenia do słabo zaludnionego terytorium na dalekim południowym wschodzie kraju, odziedziczonego po Hiszpanach. Kolumbia.

Próba naprawienia tego doprowadziła do orzeczenia arbitrażu w 1899 r. i uznania granicy na arenie międzynarodowej. Jednakże „Wenezuela poczuła się niewystarczająco reprezentowana przed sądem arbitrażowym w Paryżu i odmówiła jej przyjęcia. Kiedy Gujana uzyskała niepodległość w 1966 r., było to [Venezuela’s] roszczenie zostało przeniesione na nowo utworzone państwo” – powiedział Mijares DW.

W tym samym roku rząd Wenezueli wzmocnił to twierdzenie, ustanawiając bazę wojskową na gujańskiej wyspie Anakoko na rzece Cuyuni, która do dziś pozostaje pod kontrolą Caracas.

Dlaczego Wenezuela teraz odnawia swoje roszczenia wobec Essequibo?

Mijares stwierdził, że wobec niepopularności swojego rządu prezydent Wenezueli Nicolas Maduro wykorzystuje kwestię Essequibo jako motyw nacjonalistyczny, aby wzmocnić swoją pozycję.

„Przygotowując się do wyborów w 2024 r. i walcząc o międzynarodowe uznanie, Maduro reaktywował te historyczne roszczenia” – dodał.

Zdaniem Mijaresa często wspominane odkrycia złóż ropy w regionie mają w tym kontekście drugorzędne znaczenie, zważywszy, że Exxon Mobil poinformował o nich w 2015 roku.

Cwik podziela głównie pogląd Mijaresa, zauważa jednak, że odkrycie złóż ropy naftowej umożliwiłoby Chavistom nadanie kwestii jeszcze większego wymiaru ideologicznego.

„Chawiści postrzegają Exxon Mobil jako reprezentację„ imperializmu północnoamerykańskiego ”. Obecny rząd Gujany, który prowadzi liberalną politykę gospodarczą, jest również postrzegany jako wspólnik Stanów Zjednoczonych” – stwierdził Cwik.

Wcześniej Gujaną rządzili lewicowi politycy, którzy podzielali tę samą ideologię co partia rządząca w Wenezueli, co według Cwika sprawiło, że Caracas niechętnie przejęło kontrolę nad Essequibo.

Jak zauważył Cwik, kolejna potencjalna przyczyna wznowienia roszczeń terytorialnych Wenezueli może wiązać się z obecną globalną sytuacją polityczną.

„Odwrócenie uwagi Stanów Zjednoczonych od konfliktów w Europie Wschodniej i na Bliskim Wschodzie mogłoby dać głównym mocarstwom, takim jak Rosja i Chiny, sprzymierzone z Wenezuelą, możliwość realizacji swoich interesów geopolitycznych” – powiedział.

Cwik przestrzegł jednak, że wydaje się mało prawdopodobne, aby Maduro dokonał daleko idących kalkulacji strategicznych.

Czy wybuchnie wojna między Gujaną a Wenezuelą?

Liczby podkreślają wyraźną dysproporcję w sile militarnej obu sąsiadów: siły obronne Gujany twierdzą, że mają około 4150 czynnych żołnierzy, podczas gdy armia wenezuelska twierdzi, że może zmobilizować do 235 000 żołnierzy. Niemniej jednak zarówno Cwik, jak i Mijares uważają, że jest mało prawdopodobne, aby Wenezuela dochodziła swoich roszczeń za pomocą środków militarnych, na co wskazuje referendum.

Mijares przestrzegł, że spór militarny sprawi, że Wenezuela stanie się mniej atrakcyjnym miejscem dla zagranicznych inwestorów niż jest obecnie. Cwik zauważył, że Wielka Brytania w dalszym ciągu postrzega siebie jako siłę obronną Gujany. Ponadto pod koniec listopada Departament Obrony USA również zadeklarował zamiar wysłania delegacji do tego kraju Ameryki Południowej. Wiceprezydent Gujany, Bharrat Jagdeo, posunął się nawet do sugestii, że Gujana może służyć jako baza wojskowa.

Obaj eksperci stwierdzili, że na granicznej rzece Cuyuni mogą dojść do niewielkich potyczek, tak jak miało to miejsce w przeszłości. Podkreślili jednak, że trudne warunki geograficzne Essequibo utrudnią Wenezueli przejęcie nad nim kontroli.

„To najgłębszy las deszczowy; trudno nawigować nawet dla małych grup ludzi zaznajomionych z tym obszarem, nie mówiąc już o armii” – powiedział Cwik.

Dodał, że rząd Gujany w Georgetown ledwo ma jakąkolwiek kontrolę nad tym, co dzieje się w regionie, podkreślając, że Caracas nie miałoby większych szans na rządzenie nim.

Ten artykuł został zaadaptowany z języka niemieckiego.