Dziś jest dzień wyborów w Rosji ale nie ma tu żadnego napięcia. Zwycięzcą, tak jak to robił przez ostatnie 24 lata, zostanie 71-letni Władimir Putin. Tym razem, jak zwykle, jego przeciwnicy zginęli; jeden, po eksplozja w samolocie i, Aleksiej Nawalny, główny rywal Putina, który zmarł w zeszłym miesiącu w obozie jenieckim w Arktyce. Putin bez powodu zabił niemal całą wewnętrzną opozycję wojna na Ukrainie. A jednak wielu odważnych Rosjan kontynuuje walkę poza granicami kraju. Część z nich spotkaliśmy w mieście, które można uważać za stolicę wolnej Rosji.

To miasto położone 500 mil na zachód od Moskwy, Wilno, na Litwie, gdzie nie ma miłości do Rosji.

Litwa jest demokracją liczącą około 3 milionów ludzi i sojusznikiem NATO. Stolica Wilna ubrana jest w kolory Ukrainy. Miasto zmieniło adres ambasady rosyjskiej na ulicę Bohaterów Ukrainy. Przypomina się także Putinowi, że Międzynarodowy Trybunał w Hadze czeka na jego nakaz aresztowania. Od inwazji Putina w 2022 r. Litwa przyjęła ponad 2500 rosyjskich uchodźców.

Mantas Adomenas: Naszą polityką jest zapewnienie schronienia wszystkim bojownikom o wolność.

Mantas Adomenas był wiceministrem spraw zagranicznych Litwy od 2020 roku do sierpnia ubiegłego roku.

Scott Pelley: Nie widziałem tylu ukraińskich flag, odkąd byłem w Kijowie. Dlaczego wasi ludzie tak bardzo to przeżywają?

Mantas Adomenas: Na polach bitew na Ukrainie broni się naszej wolności, naszej niepodległości i naszego rodzaju bezpieczeństwa. Ukraińcy umierają, abyśmy my mogli być bezpieczni.

Scott Pelley: Jest znacznie więcej rosyjskich dysydentów, którzy chcieliby przyjechać na Litwę. Czy możesz przyjąć więcej?

Mantas Adomenas: Tak, myślę, że możemy się zgodzić. Oczywiście – ugościmy tylu, ilu będzie potrzeba i zapewnimy im możliwość pracy na rzecz wolności i demokracji w Rosji.

Jedna z rosyjskich wygnańców na Litwie, działająca na rzecz wolności i demokracji, jest mamą uczestniczącą w krucjacie. Dwa lata temu Anastazja Szewczenko uciekła przed reżimem Putina.

Anastazja Szewczenko: To jest reżim terrorystyczny. Grożą innym krajom ropą, gazem, bronią nuklearną i zbożem. Grożą nam naszymi dziećmi, naszymi rodzicami, naszym życiem i tak dalej.

Przede wszystkim to jej córka Alina, która od urodzenia była poważnie niepełnosprawna, uczyniła Szewczenko działaczką przeciw Putinowi. Rodzina przebywała wtedy na południu Rosji, a Alina przebywała w domu opieki rosyjskiego rządu.

Scott Pelley: Alina nie mogła mówić, nie mogła się komunikować?

Anastasia Shevchenko: Nie. Była jak tygodniowe dziecko, jak niemowlę. Miała 17 lat, ale nawet, wiesz, wyżywienie jej to była cała nauka, bo potrzebowała karmy mieszanej. Musisz ją trzymać w specjalnej pozycji.

Szewczenko opiekowała się Aliną przez większość czasu, ponieważ w rosyjskiej placówce opiekuńczej brakowało personelu i zaopatrzenia.

Anastazja Szewczenko: Próbowałam zdobyć leki dla mojej córki, błagając w aptece, że ich potrzebuje. Było to bardzo ważne dla jej zdrowia. Powiedzieli: „Nie, po prostu tego nie mamy, ponieważ ministerstwo zapomniało zamówić to w tym miesiącu i trzeba poczekać”. Postanowiłem, że nie będę milczeć. Zamierzam się wyróżnić i zabrać głos.

Wypowiadała się za pośrednictwem rosyjskiej grupy demokratycznej o nazwie Otwarta Rosja. Tolerowano to 10 lat temu, a Szewczenko organizowała protesty w swoim rodzinnym mieście. Ale w 2019 roku Kreml rozprawił się z tą sprawą. Szewczenko została aresztowana, a jej prawnik ostrzegł ją, że będzie zszokowana tym, co zrobiła już policja.

Anastasia Shevchenko: Pokazał mi zrzuty ekranu przedstawiające mnie w łóżku. I zdałem sobie sprawę, że zainstalowali kamerę wideo w klimatyzatorze nad moim łóżkiem. i obserwowali mnie przez sześć miesięcy w mojej sypialni.

Rosyjski sąd nakazał Szewczence areszt domowy. Nie mogła odwiedzać Aliny ani opiekować się nią. Nie minęło dużo czasu, zanim u jej córki zachorowało zapalenie płuc. Zanim sędzia udzielił Szewczence przepustki do szpitala, Alina była nieprzytomna.

Anastazja Szewczenko: Spędziłam może dziesięć minut, trzymając ją za rękę, bo tak właśnie robię, gdy moje dzieci są chore. Kiedy trzymasz je za rękę, czują się lepiej. Ale tym razem było jej zimno. Nie czuła mnie. I zmarła w ciągu godziny.

W 2021 roku Szewczenko otrzymał czteroletni wyrok w zawieszeniu. Ale kiedy w następnym roku Putin najechał Ukrainę, zdecydowała się uciec z Rosji. Ze swojego miasta na południu zabrała dwójkę ocalałych dzieci w podróż liczącą 1500 km. Grupa demokratyczna z siedzibą w USA załatwiła wizy litewskie.

Scott Pelley: Co nam to mówi o dzisiejszej Rosji?

Anastazja Szewczenko: Wystarczy napisać coś w mediach społecznościowych. Wystarczy jeden wyrok, a możesz trafić do więzienia na lata. Podsłuchują Twoje rozmowy telefoniczne. Obserwują cię w twojej sypialni. Oni cię kontrolują.

Złamanie tej kontroli jest powodem, dla którego w 2022 roku Siergiej Davidis również opuścił Rosję i udał się na Litwę.

Scott Pelley: Za udzielenie tego wywiadu siedziałbyś w rosyjskim więzieniu.

Sergei Davidis: Och, na pewno, na pewno

W Moskwie Davidis pomógł przewodzić jednej z największych rosyjskich grup praw człowieka o nazwie Memoriał. Wygrało pokojowa Nagroda Nobla dwa lata temu, ale teraz jest to zakazane. Powiedział nam…

Sergei Davidis (tłumaczenie): Niemal każdego dnia dochodzi do coraz większej liczby aresztowań. Docierają do nas wieści o nowych aresztowaniach politycznych. A poza stroną prawną, częściej niż dotychczas, dochodzi do przemocy i tortur.

Davidis kieruje projektem Memoriał mającym na celu wsparcie więźniów politycznych. Powiedział nam, że potwierdził dzisiaj, że w więzieniu przebywa 680 osób, ale jego zdaniem rzeczywista liczba jest wielokrotnością tej liczby. Od 2022 roku Rosjanie mogą zostać skazani na 15 lat więzienia za samo krytykowanie wojny – na ulicy lub w mediach.

Sergei Davidis (tłumaczenie): Jedną z konsekwencji wojny było całkowite zniszczenie niezależnych środków masowego przekazu, zakaz wyrażania wszelkich opinii, które nie są pod kontrolą rządu.

Niezależne redakcje w Rosji zostały zmuszone do zamknięcia. Kontrolowane przez rząd programy informacyjne podają jedynie absurdalne kłamstwo, że wojna jest samoobroną przed nazistami. Gospodarz ten mówi: „jesteśmy po stronie dobra przeciwko siłom absolutnego zła, którego ucieleśnieniem są ukraińskie bataliony nazistowskie”.

Tatyana Felgenhauer: Ludzie się boją. Dlatego czują się samotni. Czują się strasznie samotni.

Tatyana Felgenhauer i Aleksandr Plyuschev byli gospodarzami talk-show w znanej moskiewskiej stacji. Pozwolono im mówić, co myślą, aż do dnia, w którym Putin rozpoczął wojnę.

Aleksandr Plyuschev: To był mój poranny program. Powiedziałem: „Jest wpół do szóstej. Dzień dobry. Zaczęła się wojna”.

„Rozpoczęła się wojna” i w ciągu dwóch tygodni ich stacja została zmuszona do zamknięcia.

Teraz Plyuschev i Felgenhauer przebywają w Wilnie i codziennie transmitują wideo do Rosji na YouTube. Putin uciszył Facebooka, „X” i Instagram, ale YouTube może być zbyt popularny, aby Kreml mógł go jak dotąd zablokować.

Tatyana Felgenhauer: To jedyna szansa, aby szczerze porozmawiać o wojnie, ponieważ propaganda stara się stworzyć wrażenie, że jeśli jesteś przeciw wojnie, jesteś zupełnie sam.

Scott Pelley: Dlaczego to tak wiele dla ciebie znaczy?

Tatyana Felgenhauer: Naprawdę nienawidziłabym siebie, gdybym milczała lub udawała, że ​​wszystko jest w porządku.

Jeśli rosyjski radia i Stacje telewizyjne mogą rozmawiać wyłącznie o treściach Kremla…

…widzieliśmy litewską stację, która mówiła prawdę nie na kanale, ale na peronie nr 5 – zniewolonej rosyjskiej publiczności.

Ponieważ część Rosji, Kaliningrad po lewej stronie, jest oddzielona, ​​podobnie jak Alaska od dolnych 48, pociąg Moskwa-Kaliningrad musi jechać przez Litwę.

Samochody są opieczętowane na czas tranzytu, ale na przystanku w Wilnie rosyjscy pasażerowie zobaczyli plakaty przedstawiające okrucieństwa. Na każdym z nich czytamy: „Putin zabija cywilów na Ukrainie. Zgadzasz się z tym?” Galeria zeznawała, gdy pociąg czekał pół godziny. Nie ma sposobu, aby dowiedzieć się, ile prawdy znalazło się na pokładzie. I nikomu nie wolno wysiadać z pociągu, po części dlatego, że Litwa martwi się o rosyjskich agentów.

Scott Pelley: Putin jest niesławny z tego, że próbuje atakować swoich wrogów za granicą. I zastanawiam się, czy rosyjscy dysydenci są bezpieczni tutaj, na Litwie.

Mantas Adomenas: Oczywiście jest to dla nas główne zmartwienie. I wkładamy wiele wysiłku w to, aby dysydenci byli tu bezpieczni i – w rzeczywistości byliby bezpieczniejsi – w wielu innych krajach.

Scott Pelley: Czy były próby?

Mantas Adomenas: Cóż, niestety nie mogę podać bardziej szczegółowych informacji. Ale – ujmijmy to w ten sposób – że – Rosja nieustannie sonduje i nieustannie próbuje.

A w zeszłym tygodniu Rosja mogła się przedostać. Leonid Wołkow został zaatakowany młotkiem pod Wilnem. Wołkow (po prawej) był głównym doradcą zmarłego rywala Putina Aleksieja Nawalnego. Wołkow miał złamaną rękę. Napastnik uciekł.

Reelekcja Władimira Putina w tym tygodniu oznacza, że ​​będzie on sprawował piątą kadencję, która obejmie sześć lat. Cieszy się poparciem nacjonalistów, którzy chcą wierzyć, że dzisiejsza Rosja jest narodem wyjątkowym. Ale Putin ma też słabości. Szacuje się, że stracił 300 000 zabitych i rannych żołnierzy, a populacja Rosji jest o połowę mniejsza niż w Stanach Zjednoczonych i gospodarka mniej więcej wielkości Włoch.

Anastasia Shevchenko: Moją nadzieją jest kraj, w którym rząd dba o obywateli.

Anastazja Szewczenko przebywa na wolności w Wilnie, ale jest poszukiwana w Rosji za złamanie warunków zawieszenia. Obecnie transmituje swój własny program na YouTube i wysyła lekarstwa, żywność i listy więźniom politycznym. Stała się kolejnym głosem odizolowanych i samotnych, takich jak jej córka, którzy nigdy nie uciekną przed nową żelazną kurtyną.

Anastazja Szewczenko: Była sama, nikogo obok niej. Naprawdę czuję się z tego powodu bardzo winny. Ale myślę, że niczego bym w życiu nie zmieniła.

Scott Pelley: Dlaczego nie?

Anastazja Szewczenko: Wiadomo, społeczeństwo w Rosji opiera się na podróbkach. Mamy fałszywą demokrację, zgodnie z konstytucją jest to demokracja, fałszywe wiadomości, fałszywe wybory. A ja chcę, żeby było odwrotnie. Chcę być otwarty. Chcę, żeby Rosja była otwarta.

Wyprodukowany przez Henry’ego Schustera. Producentka współpracująca, Sarah Turcotte. Współpracownik ds. transmisji, Michelle Karim. Pod redakcją Michaela Mongulli.