Czasy, w których natychmiastowe przelewy nosiły etykietkę
usługi premium, już dawno minęły. Szybkie transfery w różnych „opakowaniach” (np.
przelewu na numer telefonu jak w BLIK-u) stały się fundamentem zestawu
nowoczesnych usług finansowych. Nie oznacza to jednak, że są powszechnie
wykorzystywane. Z szacunków EY wynika, że w Unii Europejskiej na koniec 2021 r.
tylko 11 proc. transakcji uznaniowych stanowiły błyskawiczne przelewy. Każdego dnia
„w drodze”, czekając na sesje rozliczeniowe, znajduje się ok. 200 mld euro
przemieszczanych za pomocą wolniejszych tradycyjnych przelewów.

Problemem nie jest infrastruktura ani brak europejskich
standardów. Odpowiednie narzędzia istnieją już od wielu lat, kuleje natomiast
ich wykorzystanie. Jak to bywa w Unii Europejskiej, uznano, że sprawę „zmniejszenia
tarcia w obiegu pieniądza” powinna pchnąć naprzód regulacja. Tak zrodziło się rozporządzenie
Instant Payments Regulation (IPR), które w ostatnich dniach przegłosował
Parlament Europejski.

10 sekund na dotarcie do celu

Celem unijnego aktu jest optymalizacja systemu płatniczego w
strefie euro, przyspieszenie obiegu pieniądza i jednoczesne zwiększenie
bezpieczeństwa płatności. Natychmiastowe przelewy staną się obowiązkowym
elementem oferty dostawców usług płatniczych, jeśli tylko proponują oni
zlecenia uznaniowe (credit transfers, w Polsce instrumentem takim jest
polecenie przelewu). Dotyczyć to będzie także tzw. podstawowych
rachunków płatniczych.

Błyskawiczny przelew ma być dostępny w trybie 24/7, we
wszystkich kanałach inicjowania transakcji (np. m-bankowości, bankowości internetowej,
oddziałach), które obsługują dziś „normalne” przelewy europejskie. Co ważne, koszt
przelewu natychmiastowego nie może być wyższy niż zwykłego transferu.

Środki wysłane przez nadawcę płatności powinny dotrzeć do
adresata w ciągu maksymalnie 10 sekund. Jeśli dostawca usług płatniczych
odbiorcy nie potwierdzi transakcji w tym czasie, rachunek wysyłającego środki
powinien zostać przywrócony do poprzedniego stanu, co oznacza m.in. zrefundowanie
ewentualnych opłat.

Czas realizacji zlecenia mierzy się jednak w różny sposób, w
zależności od formy zlecenia. W przypadku „papierowego” przelewu, punktem startu
jest wprowadzenie (bez zbędnej zwłoki) transakcji do systemu banku lub
instytucji płatniczej. W scenariuszu, gdzie przelewy są zlecane hurtowo,
paczkami (np. zlecenie stałe z harmonogramem płatności), momentem tym jest „odpakowanie”
transakcji przez dostawcę usługi płatniczej.

Dane odbiorcy będą weryfikowane

Błyskawiczne tempo przesyłania pieniędzy ma swoją ciemną
stronę – taką formę rozliczeń lubią oszuści korzystający z różnych socjotechnicznych
sztuczek. Rośnie skala przestępstw
typu APP, a instytucje finansowe są zawsze krok za wyłudzającymi pieniądze.

W rozporządzeniu IPR przewidziano obowiązek wprowadzenia
mechanizmu, który pozwoli ograniczyć zagrożenia. Dane odbiorcy transferu podane
przez zlecającego mają być porównywane z danymi posiadacza docelowego rachunku.
Dotyczy to zarówno osób fizycznych, jak i innych podmiotów (gdzie do
weryfikacji posłużyć mogą dodatkowe dane, np. numer identyfikacji podatkowej).

Jeśli dane nie będą zgodne, płatnik powinien otrzymać ostrzeżenie,
że może paść ofiarą oszustwa. Ostateczna decyzja o zatwierdzeniu operacji
będzie należeć jednak nie do banku, ale do zlecającego przelew. Jeżeli
natomiast dane będą prawie zgodne (różnica wynikać będzie np. z innej pisowni,
transliteracji, pominięcia znaków diakrytycznych), dostawca usługi płatniczej
powinien pokazać „z zachowaniem zasad regulacji o ochronie danych osobowych”
zlecającemu nazwę powiązaną z docelowym rachunkiem.

Zlekceważenie obowiązków związanych ze świadczeniem usługi
weryfikacji odbiorcy przelewu będzie kosztowne dla dostawców – klienci będą
mogli dochodzić odszkodowania za spowodowane w ten sposób straty.

Zmiany w strefie euro już wkrótce, w Polsce nieco później

Regulacja dotyczy wyłącznie błyskawicznych przelewów w
walucie euro, zarówno transgranicznych, jak i realizowanych w ramach jednego
kraju. Terminy na dostosowanie się do regulacji są jednak zróżnicowane w
zależności od tego, czy kraj członkowski należy do strefy euro, czy nie.

Rozporządzenie wejdzie w życie w 20 dni po publikacji w
dzienniku urzędowym. Obowiązek odbierania natychmiastowych przelewów stanie się
faktem po 9 miesiącach, a umożliwienia wysyłania – po 18 miesiącach. Dla krajów
spoza strefy euro – odpowiednio po 33 i 39 miesiącach. Usługa weryfikacji odbiorcy
przelewu musi działać najpóźniej po 18 miesiącach od wejścia w życie
rozporządzenia w strefie euro, a po 39 miesiącach w pozostałych krajach.