Farmakogenomika to badanie wpływu genów danej osoby na jej reakcję (skuteczność i/lub bezpieczeństwo) na leki. Celem tej dziedziny jest optymalizacja dawkowania leków, biorąc pod uwagę różnice międzyosobnicze, aby zmaksymalizować skuteczność i zminimalizować toksyczność. Donoszono, że wskaźniki skuteczności wahają się od 25% do 80% u różnych osób. Z drugiej strony, niepożądane reakcje na leki (ADR) stanowią 6,5% wszystkich przyjęć do szpitala i > 15%, jeśli uwzględni się osoby z chorobami wielochorobowymi. Chociaż genetyka nie jest jedynym czynnikiem, można im przypisać dużą część zmienności, ponieważ zmienność genetyczna w obszarach kodujących geny regulujące reakcję na leki jest powszechna w populacji ludzkiej.

Według doniesień około 50 procent leków przepisywanych na receptę w USA jest obarczonych możliwymi do zastosowania zmianami farmakogenomicznymi. W Wielkiej Brytanii 58 procent pacjentów przepisano co najmniej jeden lek z aktywnymi farmakogenami, obserwowanymi przez okres jednego roku. Ta sama analiza bazy danych w Wielkiej Brytanii wykazała, że ​​wraz z wiekiem zwiększa się prawdopodobieństwo otrzymania recepty na leki oraz że ponad 90 procent osób w wieku 70 lat i starszych otrzyma co najmniej jeden lek pod kontrolą farmakogenomiczną.

Powiązany: KFSH&RC ogłasza strategiczne partnerstwo z Global Health Exhibition

Farmakogenomika ma na celu odejście od podejścia „jeden rozmiar/dawka dla wszystkich” na rzecz bardziej spersonalizowanego podejścia, odpowiedniego do potrzeb pacjenta. Rzeczywiście, w dużym randomizowanym badaniu klinicznym oceniano zastosowanie 12-genowego panelu farmakogenomicznego w zmniejszaniu ARD u 6944 kwalifikujących się pacjentów. W grupie badanej w porównaniu z grupą kontrolną zaobserwowano klinicznie istotne zmniejszenie częstości występowania klinicznie istotnych działań niepożądanych leku.

Brak różnorodności danych genetycznych

Ponad 70 procent badań w zakresie medycyny personalizowanej i PGx prowadzonych jest w Ameryce Północnej (71 procent), pozostałe regiony obejmują Azję (18 procent), Australię, Europę i Amerykę Południową. Co więcej, powszechnie wiadomo, że osoby o zróżnicowanym pochodzeniu genetycznym są często niedostatecznie reprezentowane w badaniach klinicznych związanych z opracowywaniem leków. Statystyki te budzą poważne obawy co do użyteczności wytycznych farmakogenomiki poza Ameryką Północną.

Chociaż wdrożenie farmakogenomiczne okazało się obiecujące w eliminowaniu różnic w zdrowiu międzyosobniczym, nadal wymaganych jest wiele zmian strukturalnych, aby zapewnić korzyści ze stosowania PGx na większą skalę. W przyszłości priorytetem badawczym w dziedzinie farmakogenomiki jest zwiększenie różnorodności i włączenie danych genomowych, aby zapewnić, że (1) korzyści farmakogenomiki będą mogły zostać wdrożone na całym świecie oraz (2) farmakogenomika nie utrwali istniejących globalnych dysproporcji w zdrowiu. Uruchomiono wiele programów w celu złagodzenia braku różnorodności, w tym Qatar Genome Program, H3Africa, GenomeAsia 100K Project i inne.

Doświadczenia farmakogenomiczne w KFSH&RC

W Arabii Saudyjskiej jedyne badanie dotyczące częstotliwości wariantów farmakogenomicznych opublikowano w 2022 r. z wykorzystaniem bazy danych Saudi Human Genome Project. Niemniej jednak nadal pozostaje wiele do zrobienia, aby wygenerować możliwe do uogólnienia dane, które można byłoby wykorzystać w odniesieniu do populacji Arabii Saudyjskiej. Centrum Medycyny Genomicznej (CGM) w Szpitalu Specjalistycznym i Centrum Badawczym im. Kinga Faisala (KFSH&RC) uruchomiło pierwszą w Królestwie i regionie usługę profilowania farmakogenomicznego. Test obejmuje najczęściej stosowane leki, zgodnie z danymi szpitalnymi, które mają praktyczne implikacje farmakogenomiczne. Uwzględnione leki i geny to: metoprolol (CYP2D6), symwastatyna (SLCO1B1), atorwastatyna (SLCO1B1), klopidogrel (CYP2C19), flekainid (CYP2D6) i warfaryna (VKORC1, CYP4F2, CYP2C9).

Włączenie farmakogenomiki do praktyki klinicznej stanowi wieloaspektową procedurę, która wykracza poza samą obecność danych i wytycznych. Proces ten wymaga aktywnego zaangażowania i współpracy różnorodnych interesariuszy działających na różnych poziomach hierarchii. Do tych interesariuszy zaliczają się przywódcy mający własne interesy, personel apteki i laboratoriów, świadomi świadczeniodawcy, solidna infrastruktura informatyczna, dynamiczny komitet naukowy, darczyńcy finansowi oraz, co najważniejsze, zaangażowana i poinformowana populacja pacjentów.

Powiązany: Wyrusz w rewolucyjną podróż po rynku opieki zdrowotnej w Arabii Saudyjskiej

Z naszego doświadczenia w KFSH&RC wynika, że ​​podjęliśmy się tego istotnego zadania, tworząc zespół składający się z naukowców klinicznych, farmaceutów klinicznych i lekarzy, aby aktywnie uczestniczyć w procesie wdrażania. Do gromadzenia i oceny dowodów wykorzystaliśmy dane pochodzące z renomowanych instytucji, takich jak Association of Molecular Pathology (AMP), Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium (CPIC), Pharmacogenomics Knowledge Base (PharmGKB) i Pharmacogene Variation Consortium (PharmVar). Jeśli chodzi o pary gen-lek, przefiltrowaliśmy dostępne dowody, skupiając się wyłącznie na zaleceniach kategorii A, a następnie podzieliliśmy te pary na kategorie według specjalizacji medycznej. Te wybrane pary zostały następnie włączone do usług klinicznych, rozpoczynając od wdrożenia w Centrum Kardiologicznym. Jeśli chodzi o kwestie laboratoryjne, wybraliśmy metodę, która najlepiej pasuje do naszego przebiegu pracy w laboratorium. Celem było utworzenie kompleksowej bazy danych umożliwiającej lepsze badanie wariantów częstotliwości w naszej populacji.

Ostatnią i najbardziej wymagającą częścią było stworzenie przepływu pracy, który płynnie integruje wyniki badań laboratoryjnych z Elektroniczną Kartą Zdrowia (EHR), jednocześnie generując zautomatyzowane wytyczne kliniczne. Wymaga to utworzenia nowej warstwy, która zestawi genotypy z istniejącymi wytycznymi w celu opracowania zaleceń. W szczególności ten komponent pozostaje w fazie aktywnego rozwoju. W międzyczasie rozpoczęliśmy wdrożenie usługi profilowania farmakogenomicznego z ręcznym podejściem do raportowania.

Istotnym czynnikiem warunkującym pomyślne wdrożenie farmakogenomiki jest rygorystyczna edukacja pracowników służby zdrowia. Opracowaliśmy wieloaspektowe podejście dostosowane do potrzeb pracowników służby zdrowia różnych szczebli, zapewniające im wszechstronne zrozumienie zasad farmakogenomiki i ich umiejętne wykorzystanie.

Przesuwanie granic nauk medycznych

KFSH&RC zyskało pozycję renomowanego ośrodka specjalistycznej opieki medycznej, którego celem jest pogłębianie wiedzy i leczenia rzadkich chorób genetycznych.

Centrum Doskonałości w Medycynie Genomicznej KFSH&RC stanowi świadectwo zaangażowania tej instytucji w przesuwanie granic nauk medycznych. Dysponując najnowocześniejszą technologią i kadrą wybitnych ekspertów, zaawansowane usługi genetyczne KFSH&RC obejmują genotypowanie, analizę ekspresji, bioinformatykę, kariotypowanie molekularne i sekwencjonowanie nowej generacji, co plasuje ją na pozycji lidera w dziedzinie genomiki.

Tym, co wyróżnia to centrum, jest jednak zdecydowane zaangażowanie w badania. We współpracy z Uniwersytetem Naukowo-Technologicznym Króla Abdullaha (KAUST) KFSH&RC organizuje jeden z najobszerniejszych programów badawczych w regionie dotyczących chorób genetycznych. Bieżące wysiłki skupiają się na skomplikowanej dziedzinie rzadkich chorób genetycznych, a ich motywacją jest nieustanne dążenie do identyfikacji nowych genów powiązanych z tymi skomplikowanymi chorobami. Ostatecznym celem jest promowanie równego dostępu do opieki zdrowotnej dla osób zmagających się z wyzwaniami, jakie stwarzają rzadkie choroby.

Jako wiodący dostawca usług opieki zdrowotnej trzeciego i czwartego stopnia na Bliskim Wschodzie, misją KFSH&RC jest zapewnienie najwyższego poziomu specjalistycznej opieki zdrowotnej w zintegrowanym środowisku edukacyjnym i badawczym.