Genetyczna architektura wieku menarche i jej wpływ na inne cechy
Gill D, Sheehan NA, Wielscher M, Shrine N, Amaral AFS, Thompson JR i in. Wiek wystąpienia pierwszej miesiączki a funkcja płuc: badanie z randomizacją mendlowską. Eur J Epidemiol. 2017;32:701–10.
Shim YS, Lee HS, Hwang JS. Czynniki genetyczne w przedwczesnym dojrzewaniu. Clin Exp Pediatr. 2022;65:172–81.
Perry JR, Murray A, Day FR, Ong KK. Molekularne spojrzenie na etiologię starzenia się układu rozrodczego u kobiet. Nat Rev Endocrinol. 2015;11:725–34.
Day FR, Thompson DJ, Helgason H, Chasman DI, Finucane H, Sulem P i in. Analizy genomiczne identyfikują setki wariantów związanych z wiekiem wystąpienia pierwszej miesiączki i potwierdzają rolę czasu dojrzewania w ryzyku zachorowania na raka. Nat Genet. 2017;49:834–41.
Adams Hillard PJ. Miesiączka u nastolatek: co jest normalne, a co nie. Ann NY Acad Sci. 2008;1135:29–35.
Fisher MM, Eugster EA. Co w naszym środowisku wpływa na dojrzewanie? Reprod Toxicol. 2014;44:7–14.
Anderson SE, Must A. Interpretacja ciągłego spadku średniego wieku wystąpienia menarche: wyniki dwóch ogólnonarodowo reprezentatywnych badań dziewcząt w USA przeprowadzonych w odstępie 10 lat. J Pediatr. 2005;147:753–60.
Chumlea WC, Schubert CM, Roche AF, Kulin HE, Lee PA, Himes JH i in. Wiek pierwszej miesiączki i porównania rasowe u dziewcząt w USA. Pediatrics. 2003;111:110–3.
Freedman DS, Khan LK, Serdula MK, Dietz WH, Srinivasan SR, Berenson GS. Związek wieku menarche z rasą, okresem i wymiarami antropometrycznymi: badanie Bogalusa Heart Study. Pediatrics. 2002;110:e43.
Lee JS, Lee YA, Shin CH, Suh DI, Lee YJ, Yon DK. Długoterminowe skutki zdrowotne wczesnej menarche u kobiet: przegląd parasolowy. Qjm. 2022;115:837–47.
De Sanctis V, Rigon F, Bernasconi S, Bianchin L, Bona G, Bozzola M i in. Wiek wystąpienia pierwszej miesiączki i nieprawidłowości miesiączkowania w okresie dojrzewania: czy to ma znaczenie? Dowody z dużego badania wśród włoskich uczennic szkół średnich. Indian J Pediatr. 2019;86:34–41.
Guo L, Peng C, Xu H, Wilson A, Li PH, Wang H i in. Wiek pierwszej miesiączki i zapobieganie nadciśnieniu tętniczemu poprzez styl życia u młodych dorosłych Chinek: wyniki projektu ELEFANT. BMC Women’s Health. 2018;18:182.
Baams L, Dubas JS, Overbeek G, van Aken MA. Przemiany w ciele i zachowaniu: metaanalityczne badanie związku między rozwojem dojrzewania a zachowaniami seksualnymi nastolatków. J Adolesc Health. 2015;56:586–98.
Yoo JE, Shin DW, Han K, Kim D, Won HS, Lee J i in. Czynniki reprodukcyjne kobiet i ryzyko demencji: badanie kohortowe w całym kraju. Eur J Neurol. 2020;27:1448–58.
Cui R, Iso H, Toyoshima H, Date C, Yamamoto A, Kikuchi S i in. Związki wieku wystąpienia pierwszej miesiączki i menopauzy oraz roku rozrodczego ze śmiertelnością z powodu chorób układu krążenia u japońskich kobiet po menopauzie: badanie JACC. J Epidemiol. 2006;16:177–84.
Guldbrandsen K, Håkonsen LB, Ernst A, Toft G, Lyngsø J, Olsen J i in. Wiek pierwszej miesiączki i czas do zajścia w ciążę. Hum Reprod. 2014;29:2058–64.
Towne B, Czerwinski SA, Demerath EW, Blangero J, Roche AF, Siervogel RM. Dziedziczność wieku pierwszej miesiączki u dziewcząt w badaniu podłużnym Fels. Am J Phys Anthropol. 2005;128:210–9.
van den Berg SM, Boomsma DI. Grupowanie rodzinne według wieku menarche w rozszerzonych rodzinach bliźniaczych. Behav Genet. 2007;37:661–7.
Wang WY, Barratt BJ, Clayton DG, Todd JA. Badania asocjacji w całym genomie: zagadnienia teoretyczne i praktyczne. Nat Rev Genet. 2005;6:109–18.
Perry JR, Day F, Elks CE, Sulem P, Thompson DJ, Ferreira T i in. Powiązania alleliczne specyficzne dla rodzica pochodzenia wśród 106 loci genomowych dla wieku menarche. Nature. 2014;514:92–7.
Sudlow C, Gallacher J, Allen N, Beral V, Burton P, Danesh J i in. Brytyjski biobank: otwarty zasób do identyfikacji przyczyn szerokiego zakresu złożonych chorób wieku średniego i podeszłego. PLoS Med. 2015;12:e1001779.
Horikoshi M, Day FR, Akiyama M, Hirata M, Kamatani Y, Matsuda K i in. Wyjaśnienie architektury genetycznej starzenia się reprodukcyjnego w populacji japońskiej. Nat Commun. 2018;9:1977.
Magnus MC, Guyatt AL, Lawn RB, Wyss AB, Trajanoska K, Küpers LK i in. Identyfikacja potencjalnych skutków przyczynowych wieku menarche: badanie fenomenologiczne z randomizacją mendelowską. BMC Med. 2020;18:71.
Willer CJ, Li Y, Abecasis GR. METAL: szybka i wydajna metaanaliza skanów asocjacyjnych całego genomu. Bioinformatics. 2010;26:2190–1.
Bulik-Sullivan BK, Loh PR, Finucane HK, Ripke S, Yang J, Patterson N i in. Regresja wyniku LD odróżnia czynniki zakłócające od poligeniczności w badaniach asocjacji w całym genomie. Nat Genet. 2015;47:291–5.
Cuéllar-Partida G, Lundberg M, Kho PF, D’Urso S, Gutiérrez-Mondragón LF, Ngo TT i in. Wirtualne laboratorium złożonych cech genetycznych: prowadzona przez społeczność platforma internetowa do analiz po GWAS. bioRxiv 2019. https://doi.org/10.1101/518027.
O’Connor LJ, Price AL. Rozróżnianie korelacji genetycznej od związku przyczynowo-skutkowego w 52 chorobach i złożonych cechach. Nat Genet. 2018;50:1728–34.
Pers TH, Karjalainen JM, Chan Y, Westra HJ, Wood AR, Yang J i in. Biologiczna interpretacja badań asocjacji w całym genomie przy użyciu przewidywanych funkcji genów. Nat Commun. 2015;6:5890.
Barbeira AN, Pividori M, Zheng J, Wheeler HE, Nicolae DL, Im HK. Integracja przewidywanego transkryptomu z wielu tkanek poprawia wykrywanie asocjacji. PLoS Genet. 2019;15:e1007889.
Pero R, Lembo F, Palmieri EA, Vitiello C, Fedele M, Fusco A i in. PATZ osłabia zależne od RNF4 wzmocnienie transkrypcji zależnej od receptora androgenowego. J Biol Chem. 2002;277:3280–5.
Walters KA, Simanainen U, Handelsman DJ. Molekularne spostrzeżenia na temat działania androgenów w męskiej i żeńskiej funkcji rozrodczej z modeli wybicia receptora androgenowego. Aktualizacja Hum Reprod. 2010;16:543–58.
Mortlock S, Restuadi R, Levien R, Girling JE, Holdsworth-Carson SJ, Healey M i in. Genetyczna regulacja metylacji w endometrium człowieka oraz celach krwi i genów dla chorób układu rozrodczego. Clin Epigenetics. 2019;11:49.
Wong AP, Pipitone J, Park MTM, Dickie EW, Leonard G, Perron M i in. Oszacowanie objętości przysadki mózgowej na podstawie obrazów rezonansu magnetycznego ważonych T1: wpływ wieku, dojrzewania, testosteronu i estradiolu. NeuroImage. 2014;94:216–21.
Meng JJ, Shen JW, Li G, Ouyang CJ, Hu JX, Li ZS i in. Światło moduluje metabolizm glukozy poprzez oś siatkówka-podwzgórze-brunatna tkanka tłuszczowa. Cell. 2023;186:398–412.e17.
Barrero JA, Mockus I. Wczesna menarche u dziewcząt z wadami wzroku: dowody i hipoteza na temat wpływu zaburzenia cyklu światło-ciemność i ślepoty na początek dojrzewania. Chronobiol Int. 2022;39:409–20.
Nuzzi R, Scalabrin S, Becco A, Panzica G. Hormony gonadowe i zaburzenia siatkówki: przegląd. Front Endocrinol. 2018;9:66.
Rao CV. Wiele nowych ról hormonu luteinizującego. Fertil Steril. 2001;76:1097–100.
Daftary SS, Gore AC. IGF-1 w mózgu jako regulator funkcji neuroendokrynnej układu rozrodczego. Exp Biol Med. 2005;230:292–306.
Deligdisch-Schor L, Mareş Miceli A. Biofizjologia hormonalna macicy. Adv Exp Med Biol. 2020;1242:1–12.
Liu Y, Cheng Y, Sun M, Hao X, Li M. Analiza stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu-1, czynnika wzrostu fibroblastów 23 i Klotho w surowicy u dziewcząt z szybko postępującą centralną przedwczesną dojrzałością płciową. Eur J Pediatr. 2023;182:5007–13.
Campbell B, Simpson JA, Bui DS, Lodge CJ, Lowe AJ, Matheson MC i in. Wczesna pierwsza miesiączka wiąże się z niższą funkcją płuc u dorosłych: podłużne badanie kohortowe od pierwszej do szóstej dekady życia. Respirology. 2020;25:289–97.
Nève V, Girard F, Flahault A, Boulé M. Rozwój płuc i klatki piersiowej w okresie dojrzewania: związek ze stanem dojrzewania. Eur Respir J. 2002;20:1292–8.
Townsend EA, Miller VM, Prakash YS. Różnice płciowe i sterydy płciowe w zdrowiu i chorobie płuc. Endocr Rev. 2012;33:1–47.
Bubach S, De Mola CL, Hardy R, Dreyfus J, Santos AC, Horta BL. Wczesna menarche i ciśnienie krwi w wieku dorosłym: przegląd systematyczny i metaanaliza. J Public Health. 2018;40:476–84.
Dubey RK, Oparil S, Imthurn B, Jackson EK. Hormony płciowe i nadciśnienie. Cardiovasc Res. 2002;53:688–708.
Davenport AP, Maguire JJ. Endotelina. Handb Exp Pharmacol. 2006(176 Pt 1):295–329.
Tin A, Marten J, Halperin Kuhns VL, Li Y, Wuttke M, Kirsten H i in. Geny docelowe, warianty, tkanki i szlaki transkrypcyjne wpływające na poziom kwasu moczowego w surowicy u ludzi. Nat Genet. 2019;51:1459–74.
Pei YF, Hu WZ, Yan MW, Li CW, Liu L, Yang XL i in. Wspólne badanie dwóch metaanaliz asocjacji w całym genomie zidentyfikowało 20p12.1 i 20q13.33 dla gęstości mineralnej kości. Bone. 2018;110:378–85.
