Naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego we współpracy z 25 instytucjami badawczymi w 11 krajach opublikowali największe jak dotąd badanie dotyczące genetycznych podstaw endometriozy [1].

Badanie to obejmowało DNA 60 600 kobiet* z endometriozą i 701 900 kobiet z grupy kontrolnej. Ujawniło to przekonujące dowody na wspólną podstawę genetyczną endometriozy i innych przyczyn bólu (pozornie niezwiązanych z endometriozą), w tym migreny, bólu pleców i bólu wielomiejscowego.

Dlaczego przeprowadzono to badanie?

Wiemy, że endometrioza może występować rodzinnie, a zatem czynniki genetyczne (dziedziczność) odgrywają rolę w jej rozwoju u niektórych kobiet, a u innych nie. [2,3].

Pytanie brzmi: czy jesteśmy głęboko zaprogramowani do znoszenia tego bólu?

Bardzo niewiele wiadomo na temat przyczyn endometriozy, a badanie genetyki – poprzez porównanie kodu DNA kobiet z chorobą i bez niej – może dać nam wskazówki dotyczące procesów biologicznych, które są podstawą początku choroby i jej postępu.

Wykorzystanie różnych zestawów danych dotyczących kobiet z endometriozą i bez niej, z których niektóre posiadały bezprecedensowe szczegółowe dane na temat wyników zabiegów chirurgicznych i bólu, zebrane przy użyciu standardowych kryteriów**, pozwoliło badaczom wygenerować skarbnicę nowych informacji na temat genetycznie uwarunkowanych podtypów endometriozy i doświadczanego bólu.

Co badanie wykazało na temat endometriozy?

Badanie wykazało, że endometrioza jajników ma inne podłoże genetyczne niż inne objawy choroby. Od dawna wiadomo, że endometrioza ma co najmniej trzy podtypy: (powierzchowna) endometrioza otrzewnej, endometrioza torbielowata/jajnikowa i głęboka endometrioza [3,4].

Wyniki tego badania potwierdzają, że te podtypy mogą mieć różne pochodzenie – a zatem mogą różnie reagować na różne rodzaje leczenia. Jeśli zrozumiemy, że podtypy endometriozy mogą rozwijać się i postępować w różny sposób, możliwe może być zaprojektowanie nowych metod leczenia ukierunkowanych na zachowanie każdego konkretnego podtypu.

Badacze, kierowani przez Nilufera Rahmioglu (starszego naukowca w Wellcome Center for Human Genetics, University of Oxford) znaleźli 42 obszary w całym genomie, które mają warianty zwiększające ryzyko endometriozy.

dr Nilufer Rahmioglu
Uniwersytet Oksfordzki

Dr Rahmioglu wyjaśnia:

Łącząc warianty genetyczne w tych 42 obszarach z profilami cząsteczek w endometrium i krwi, zidentyfikowaliśmy szereg genów, które były różnie wyrażane w tych tkankach i dlatego prawdopodobnie odgrywały rolę w rozwoju choroby.

Ta lista genów jest pomocna w dalszych pracach nad opracowaniem nowych metod leczenia, lepiej ukierunkowanych na różne podtypy chorób. Na przykład odkryliśmy, że niektóre warianty genetyczne były bardziej związane z „torbielowatą” endometriozą jajników niż z powierzchowną chorobą, która zwykle rozprzestrzenia się w miednicy.

Ból i określone geny: co to oznacza?

Badacze zauważyli w szczególności, że wiele zaangażowanych genów odgrywa rolę w odczuwaniu bólu i utrzymywaniu go. Rzeczywiście, odkryli, że istnieje wspólne podłoże genetyczne dla endometriozy i szeregu innych rodzajów bólu przewlekłego, w tym: migreny, bólu pleców, bólu głowy, bólu szyi/barku, bólu biodra i bólu wielomiejscowego.

Może to być związane z tak zwanym „uczuleniem ośrodkowego układu nerwowego”. Oznacza to, że osoby cierpiące na jedną dolegliwość bólową są bardziej narażone na inne dolegliwości bólowe. Odkrycia te otwierają możliwość zaprojektowania nowych terapii skoncentrowanych na bólu (niehormonalnych) lub zmiany przeznaczenia istniejących metod leczenia bólu w przypadku endometriozy.

profesor Krina Zondervan
Uniwersytet Oksfordzki

Starsza autorka, profesor Krina Zondervan (współdyrektor Endometriosis CaRe Centre i kierownik Nuffield Department of Women’s & Reproductive Health, University of Oxford), podsumowuje:

Endometrioza jest obecnie uznawana za poważny problem zdrowotny dotykający miliony kobiet***. Badanie to obejmowało analizę DNA ponad 60 000 kobiet z endometriozą na całym świecie, w ramach bezprecedensowej współpracy 25 grup akademickich i branżowych, które wniosły swój wkład w swoje dane i czas.

Zdobyliśmy bogactwo nowej wiedzy na temat genetyki leżącej u podstaw endometriozy. Pomoże to społeczności naukowej w ich wysiłkach na rzecz opracowania nowych i lepszych metod leczenia endometriozy – a być może nawet nowych sposobów diagnozowania choroby.

Notatki

*
Osoby z endometriozą objęte tym badaniem urodziły się jako kobiety. Endometrioza może dotyczyć kobiet i tych, którym przy urodzeniu przypisano płeć żeńską, aw bardzo rzadkich przypadkach tych, którzy urodzili się jako mężczyźni [4].

**
W ramach projektu World Endometriosis Research Foundation Endometriosis Phenotyping and Biobanking Harmonization (EPHect) opracowano standardy zbierania danych i próbek w badaniach nad endometriozą, które do tej pory przyjęło ponad 55 ośrodków badawczych.

***
Endometrioza jest uznawana za ważną przypadłość zdrowotną kobiet z ogromnymi niezaspokojonymi potrzebami

Bibliografia

1. Rahmioglu N i in. Genetyczne podłoże endometriozy i współwystępowania z innymi stanami bólowymi i zapalnymi. Nat Genetics 2023;55(3):423-436.
2. Moena i Magnusa. Rodzinne ryzyko endometriozy. Acta Obstet Gynecol Scand 1993;72:560-4.
3. Zondervan KT i in. Endometrioza. N angielski J Med 2020;382:1244-56.
4. Horne i Missmer. Patofizjologia, diagnostyka i leczenie endometriozy. BMJ 2022;379:e070750.

Zobacz też