Lek na cukrzycę i odchudzanie

W 2017 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła Ozempic duńskiego giganta farmaceutycznego Novo Nordisk, zawierający substancję czynną semaglutyd, do leczenia cukrzycy typu 2. Wkrótce lekarze w USA zauważyli interesujący efekt uboczny — utratę wagi.

Zaczęli przepisywać Ozempic poza wskazaniami (praktyka przepisywania leku w innym celu niż zatwierdzony) w leczeniu otyłości. Nastąpił szał w mediach społecznościowych, a influencerzy zalali TikToka i Instagram postami o swoich dramatycznych transformacjach związanych z utratą wagi, wszystko dzięki Ozempic.

To skłoniło firmę Novo Nordisk do zbadania semaglutydu jako leku na odchudzanie dla osób bez cukrzycy. W 2021 r. firma wypuściła Wegovy, zastrzyk semaglutydu, jako zatwierdzony przez FDA lek na otyłość. Kluczowa różnica między Ozempic i Wegovy: maksymalna zatwierdzona dawka semaglutydu jest nieco wyższa w przypadku Wegovy niż Ozempic. Obecnie występuje globalny niedobór obu leków w obliczu rosnącego popytu.

Lek na odchudzanie tirzepatid, wprowadzany na rynek przez amerykańskiego giganta farmaceutycznego Eli Lilly pod nazwą Zepbound, jest o krok od uzyskania zgody organów regulacyjnych w Indiach.

W listopadzie 2023 r. Eli Lilly, kolejny amerykański gigant farmaceutyczny, uzyskał zatwierdzenie FDA dla leku Zepbound w leczeniu otyłości. Stało się to nieco ponad rok po wprowadzeniu na rynek leku na cukrzycę typu 2, Mounjaro. Podobnie jak Ozempic, Mounjaro również doprowadził do utraty wagi u użytkowników i zaczął być powszechnie stosowany niezgodnie z przeznaczeniem. Zepbound i Mounjaro zawierają tirzepatid jako składnik aktywny. Oba leki borykają się z niedoborami na rynku globalnym.

Semaglutyd kontra tirzepatid

FDA zatwierdziła Wegovy (semaglutyd) i Zepbound (tirzepatid) do przewlekłego kontrolowania masy ciała u dorosłych. Leki te mogą być przepisywane osobom otyłym (ze wskaźnikiem masy ciała powyżej 30) lub z nadwagą (ze wskaźnikiem BMI między 27 a 30) i mającym co najmniej jeden inny stan zdrowia związany z masą ciała (taki jak wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu lub cukrzyca typu 2).

Oba leki są podawane w postaci zastrzyków podskórnych i są przeznaczone do stosowania wraz z dietą niskokaloryczną i zwiększoną aktywnością fizyczną. Dawkowanie zwiększa się stopniowo, osiągając maksymalną dawkę 2,4 mg dla semaglutydu i 15 mg dla tirzepatidu. Nie oznacza to jednak, że ten drugi jest „silniejszy” od pierwszego.

Semaglutyd i tyrzepatytu to polipeptydy, małe białka, które zwiększają poziom naturalnie występujących w organizmie hormonów, w tym glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1), który kontroluje wagę poprzez mózg i przewód pokarmowy.

Wyższe poziomy GLP-1, uwalniane w jelitach, wywołują reakcję poprzez stymulację neuronów, które zmieniają funkcjonowanie jelit, co prowadzi do uczucia sytości. Proces ten czerpie również z mechanizmu mózgowego, który uruchamia ścieżki neuronowe, wyzwalając uczucie sytości — uczucie bycia zadowolonym i zjedzenia wystarczającej ilości jedzenia.

Pomagają również kontrolować poziom glukozy, co czyni je skutecznym sposobem leczenia cukrzycy.

Semaglutide działa wyłącznie na receptory GLP-1. Z drugiej strony tirzepatid zwiększa również poziom drugiego hormonu: zależny od glukozy polipeptyd insulinotropowy (GIP). GIP reguluje również wagę za pośrednictwem receptorów w komórkach mózgowych i tłuszczowych. Eli Lilly twierdzi, że połączone działanie GLP-1 i GIP wzmacnia wzajemne efekty.

Obiecujące globalne badania

Globalne badania Zepbound przyniosły obiecujące wyniki. W badaniach fazy trzeciej wzięło udział 2539 uczestników, z których każdy został losowo przydzielony do otrzymywania placebo lub jednej z trzech dawek tirzepatidu: 5 mg, 10 mg lub 15 mg.

W ciągu 72 tygodni osoby przyjmujące dawkę 5 mg straciły średnio 15% masy ciała, podczas gdy grupa przyjmująca 10 mg straciła 19,5%. Grupa przyjmująca 15 mg osiągnęła niezwykłą redukcję masy ciała na poziomie 20,9% — oznacza to, że osoba ważąca 75 kg zrzuciła ponad 15 kg. Około 91% osób przyjmujących dawkę 15 mg osiągnęło utratę masy ciała na poziomie co najmniej 5%. W całkowitym przeciwieństwie grupa placebo odnotowała średnią redukcję masy ciała na poziomie zaledwie 3,1%.

Trwałej redukcji masy ciała towarzyszyła poprawa wszystkich określonych wcześniej parametrów kardiometabolicznych.

Zepbound uzyskało zgodę regulacyjną w Indiach na podstawie danych z tych badań, w których brali udział również Hindusi. Jednak wspomniany komitet ekspertów nałożył kluczowy warunek — firma będzie musiała przeprowadzić badanie fazy IV, nadzoru po wprowadzeniu leku na rynek, aby zbadać skutki uboczne, które mogły zostać pominięte w poprzednich badaniach, oraz skuteczność leku wśród zróżnicowanej populacji Indii.

Niektóre skutki uboczne leku

Według firmy, najczęstsze działania niepożądane leku Zepbound obejmują nudności, biegunkę, wymioty, zaparcia, bóle brzucha, niestrawność, reakcje w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenie, reakcje alergiczne, odbijanie się, wypadanie włosów i zgagę.

Eli Lilly szczególnie podkreśla ryzyko wystąpienia guzów tarczycy, w tym raka tarczycy. „Zwróć uwagę na możliwe objawy, takie jak guzek lub obrzęk szyi, chrypka, trudności z połykaniem lub duszność” — mówi producent. Osoby nie mogą stosować leku Zepbound, jeśli one lub którykolwiek członek ich rodziny kiedykolwiek miał raka rdzeniastego tarczycy (MTC), rodzaj raka tarczycy lub zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2 (MEN 2), rzadkie, dziedziczne zaburzenie, które wpływa na gruczoły dokrewne.

Zepbound jest lekiem na receptę. Nie może — i nie powinien — być stosowany w celu kosmetycznej utraty wagi.

Powrót wagi po zaprzestaniu przyjmowania leku

Leki na otyłość nie są też jednorazowym cudownym rozwiązaniem problemu utraty wagi — dane z badań wskazują, że leki te należy przyjmować regularnie, aby efekt utraty wagi i inne efekty utrzymywały się.

W badaniu rozszerzonym Wegovy STEP 1 z udziałem 327 uczestników, osoby stosujące Wegovy przez 68 tygodni osiągnęły niezwykłą średnią utratę wagi wynoszącą 17,3%, w porównaniu do zaledwie 2,0% u osób przyjmujących placebo. Jednak po zaprzestaniu przyjmowania leku, w 120. tygodniu, osoby stosujące Wegovy odzyskały większość swojej wagi — w efekcie odnotowując średnią utratę wagi wynoszącą zaledwie 5,6% w porównaniu do 0,1% w grupie placebo. Poprawa zdrowia serca i metabolicznego obserwowana w okresie leczenia również miała tendencję do powrotu do poziomów wyjściowych po zaprzestaniu leczenia.

Otyłość to złożona, przewlekła i postępująca choroba, z którą należy walczyć przez całe życie.