Dla wielu z nas jest oczywiste — niezależnie od tego, czy jesteśmy jedynakami, czy nie — że rodzeństwo często różni się od siebie.

Judy Dunn, emerytowana profesor psychologii rozwojowej w Kings College London i Robert Plomin, profesor genetyki behawioralnej w tej samej instytucji, byli jednymi z pierwszych naukowców, którzy zaczęli empirycznie kwestionować, dlaczego tak się dzieje. Czerpiąc z różnic, które zauważyli u dzieci Dunna, przez ostatnie 30 lat testowali różnice w charakterze i osobowości rodzeństwa.

Wreszcie wydaje się, że oni – i inni eksperci w tej dziedzinie – zbliżyli się do odpowiedzi na pytanie, dlaczego nawet bliźnięta jednojajowe, które mieszkają pod tym samym dachem, mogą czasami mieć zupełnie inny charakter.

Jak genetycznie podobne jest rodzeństwo?

Genetyka zwykle przewiduje, jak rodzeństwo będzie się różnić. „Ponieważ ty i twój brat jesteście genetycznie podobni w 50 procentach, oznacza to, że jesteście również genetycznie różni w 50 procentach” – mówi Plomin.

Gdyby to było takie proste, rodzeństwo byłoby w połowie inne, a w połowie takie same. Ale genetyka nie jest aż tak liniowa. Nie wszystkie geny są przekazywane w ten sam sposób, ponieważ niektóre z nich doświadczają przetasowania w całym procesie reprodukcji.

Czytaj więcej: Identyczne bliźnięta: jak bardzo są genetycznie podobne?

Dlaczego rodzeństwo wygląda inaczej?

I niewiele cech jest przewidywanych przez jeden gen: Nawet cecha tak prosta jak kolor oczu jest podyktowana kombinacją współpracujących ze sobą genów. Podczas gdy kolor oczu jest w rzeczywistości wynikiem około 16 różnych genów pomieszane, o cechach osobowości decyduje jeszcze większa liczba genów skrupulatnie łączących się ze sobą w różne kombinacje i formuły. Zmień choćby jeden gen, a wynik będzie zupełnie inny. Tak więc osobowość jest mniej dziedziczna niż inne cechy.

„Im bardziej dziedziczna jest cecha, na przykład wzrost, tym mniejsze są średnio różnice między rodzeństwem. Waga, znowu, jest zaskakująco dziedziczna” – mówi Plomin. „Ale rodzeństwo jest nieco bardziej zróżnicowane, jeśli chodzi o zdolności poznawcze, które są mniej dziedziczne niż waga i wzrost, a jeszcze mniej podobne, jeśli chodzi o osobowość i psychopatologię”.

Skąd bierze się cała różnica?

Genetyka pomaga wyjaśnić podobieństwa między rodzeństwem, ale nie tak bardzo różnice. Czynniki środowiskowe mogą wyjaśnić resztę. Dzieci dorastające z tymi samymi rodzicami, którzy chodzą do tych samych szkół, mogą potencjalnie doświadczyć radykalnie różnych środowisk, zarówno subiektywnie, jak i obiektywnie.

„W rodzinach środowisko działa inaczej, niż myśleliśmy, ponieważ powoduje, że dzieci w tej samej rodzinie różnią się od siebie. W rzeczywistości jest to środowisko, które nie jest współdzielone” — mówi Plomin. Nie wspominając już o różnicach, które w naturalny sposób wynikają z relacji pozarodzinnych: nauczyciel lub kochanek może całkowicie odmienić czyjeś życie.

Co z faworyzowaniem rodziców?

Sposób, w jaki rodzice traktują swoje dzieci, może również wpływać na ich charakter. Zespół kierowany przez Susan Marie McHale, profesor rozwoju człowieka i studiów nad rodziną na Penn State University, twierdzi, że już od samego początku żadne rodzeństwo nie może doświadczyć swoich rodziców w tej samej fazie życiaczy to romantyczne, finansowe czy osobiste.

Jako pierwsze lub drugie dziecko, perspektywy mogą łatwo się zmieniać i badania wykazały, że nie jest to systematyczne. Nie każde starsze rodzeństwo ma określone cechy – po prostu mają inne doświadczenia, bo są starsze.

Różnice charakterów u dzieci powodują różnice charakterów ich opiekunów. „Odkryliśmy, że gdy rodzice mają dzieci płci mieszanej, na przykład chłopca i dziewczynkę, są bardziej skłonni wierzyć, że ich dzieci mają większy wpływ na to, jak są traktowani” — mówi McHale. Mówi, że to samo dzieje się w przypadku rodziców nastolatków w porównaniu z dziećmi.

Ostatecznie rodzice również mają z góry przyjęte uprzedzenia, wyobrażenia i przekonania na temat swoich dzieci i traktują je trochę inaczej — nawet jeśli wszyscy rodzice twierdzą, że absolutnie tak nie jest.

Czytaj więcej: Sekretny powód, dla którego rodzice grają w ulubione

Samospełniające się proroctwo i stopnie

Opublikowano badania przeprowadzone przez McHale’a w Journal of Family Psychology, na przykład, sugeruje, że kiedy rodzice uważają, że jedno dziecko jest bardziej uzdolnione w nauce niż drugie, oceny tego dziecka poprawiły się bardziej niż ich rodzeństwo. Nie było to jednak w drugą stronę. Czasami staje się to prawie samospełniającą się przepowiednią, gdzie niewielkie różnice między rodzeństwem są wyolbrzymiane przez rodziców.

W niektórych przypadkach może to pomóc zrozumieć różnice między rodzeństwem, mówi Plomin. Ale statystycznie różnice te nie wydają się być wystarczającą korelacją między wszystkimi zachowaniami rodziców a osobowościami wszystkich ich dzieci.

w swojej książce Plan: Jak DNA czyni nas tym, kim jesteśmy, Plomin nadal sugeruje, że chociaż rodzice mają duże znaczenie w charakterze ich dzieci, z powodu genetyki dzieci nadal mają predyspozycje do posiadania pewnych osobowości i zdolności niezależnie od tego. Mówi, że zadaniem rodzica jest zachęcanie dzieci do stania się najlepszą wersją siebie.

Czy rodzeństwo ma na siebie wpływ?

Jest wiele do zrozumienia w sposobie, w jaki rodzeństwo wpływa na siebie nawzajem. „W związku między rodzeństwem masz różne role i różne doświadczenia jako osoba przekazująca i odbierająca interakcje i obserwacje” — mówi McHale.

W niektórych przypadkach, wydaje się, że rodzeństwo mają istotny wpływ na to, jak młodzież zachowuje się w sytuacjach zagrożenia, np. ile pije i czy używa substancji psychoaktywnych. W innych przypadkach wydobywają nawzajem swoje przeciwieństwa. „Twoje rodzeństwo może być modelką lub foliowcem” — mówi McHale.

Rywalizacja — a nawet zazdrość — między dwojgiem rodzeństwa może wydobyć podobne lub różne osobowości. To jest na wzór teorii Darwina zasada dywergencji.

Wszystko może mieć wpływ

Ponieważ żadna z tych teorii nie wydaje się przynosić zadowalających wyników, po 30 latach prób zidentyfikowania systematycznych źródeł różnic między rodzeństwem, Plomin twierdzi, że należy całkowicie przeformułować pytanie.

„Częścią problemu jest pytanie, co jest przyczyną czegoś?” mówi Płomin. „Odpowiedź brzmi: są to złożone zjawiska rozwojowe. Odpowiedzią są prawdopodobnie tysiące rzeczy i różne rzeczy dla różnych ludzi”.

Przypadkowe i przypadkowe doświadczenia odgrywają w naszym życiu znacznie większą rolę, niż ludzie są skłonni sądzić. „Myślę, że tego rodzaju idiosynkratyczne, stochastyczne lub przypadkowe różnice są głównym powodem, dla którego rodzeństwo jest tak różne” — mówi Plomin.

Czytaj więcej: Wybredne jedzenie: czy możemy winić genetykę?