Po zauważeniu kogoś, kto postarzał się z wdziękiem – a może wygląda i zachowuje się o kilkadziesiąt lat młodziej niż w jego wieku – być może słyszałeś, jak ktoś komentował: „To są dobre geny”.

Genetyka rzeczywiście wpływa na proces starzenia się, mówi dr Robert J. Pignolo, były przewodniczący Oddziału Medycyny Geriatrycznej i Gerontologii w Mayo Clinic oraz profesor medycyny geriatrycznej Robert i Arlene Kogod. Uważa się jednak, że geny odpowiadają za nie więcej niż około 20% długowieczności.

„Wkład genetyki jest znacznie mniejszy, niż niektórym się wydaje” – mówi dr Pignolo.

Pozostałe 80% czynników wpływających na starzenie się to czynniki zewnętrzne, takie jak:

• Styl życia. Dieta, poziom aktywności, poziom stresu, palenie i spożywanie alkoholu mogą odgrywać rolę.
• Środowisko. Dostęp do opieki zdrowotnej, dostęp do zdrowej żywności oraz narażenie na zanieczyszczenia powietrza, chemikalia i toksyny – wszystko to może mieć wpływ na starzenie się.
• Okoliczności życiowe. Wsparcie społeczne, status społeczno-ekonomiczny i poziom wykształcenia mogą wpływać na to, jak długo i jak dobrze ludzie żyją.

Czynniki te oddziałują z genami, wpływając na Twoje życie i zdrowie. Tak więc, choć styl życia i środowisko mają większy wpływ na długość życia, geny nadal stanowią ważny element układanki.

Dr Pignolo wskazuje na cztery linie dowodów na to, że genetyka wpływa na długość życia: badania bliźniąt, różnice w długości życia między płciami, długość życia zwierząt i zaburzenia związane z przyspieszonym starzeniem się.

Badania bliźniacze

Według dr Pignolo naukowcy odkryli, że bliźnięta jednojajowe – które mają znacznie bliższy skład genetyczny niż bliźnięta dwujajowe – zazwyczaj przeżywają podobną długość życia niż bliźnięta dwujajowe.

Istnieją także ogólne dowody na to, że osoby mające dłużej żyjących rodziców i dziadków również często żyją długo. Być może zaobserwowałeś to anegdotycznie, ale jest to poparte danymi.

„Gdybyś miał wybór, zamiast rzucać kostkami, zamiast rzucać kostkami, wybrałbyś długowiecznych rodziców” – mówi dr Pignolo.

Co ciekawe, ludzie o dłużej żyjących przodkach również dłużej zachowują zdrowie. Według Narodowej Biblioteki Medycznej 70-latkowie mający długowiecznych rodziców są mniej narażeni na choroby związane z wiekiem niż inne osoby w ich wieku.

Różnice w długości życia według płci

Kobiety – które zazwyczaj mają dwa chromosomy X, w przeciwieństwie do chromosomów X i Y u mężczyzn – generalnie żyją dłużej. Nie jest do końca jasne, dlaczego istnieje taka różnica w oczekiwanej długości życia między płciami. Prawdopodobnie istnieje wiele przyczyn tej rozbieżności, w tym ważny element genetyczny, mówi dr Pignolo. Czynniki sprzyjające mogą obejmować:

• Ewolucyjnie kobiety musiały żyć wystarczająco długo, aby móc się rozmnażać i rodzić.
• Kobiety są na ogół mniejsze od mężczyzn, a mniejsze organizmy mogą żyć dłużej ze względu na obniżony poziom IGF-1, mediatora działania hormonu wzrostu.

Długość życia zwierząt

Doktor Pignolo wskazuje ponadto na wpływy genetyki na poszczególne gatunki. Na przykład mysz nigdy nie będzie w stanie żyć tak długo, jak człowiek. Fakt ten nie dotyczy tego, czego doświadczają myszy w porównaniu z ludźmi – jest to wyznacznik genetyczny.

Zespoły przyspieszonego starzenia

Niektóre zespoły, zwane zespołami progeroidowymi, powodują przyspieszone starzenie się. Te rzadkie zaburzenia genetyczne „naśladują starzenie się fizjologiczne, takie jak wypadanie włosów, niski wzrost, napięcie skóry, choroby układu krążenia i osteoporoza. W związku z tym stanowią odpowiednie źródło informacji umożliwiających zrozumienie mechanizmów molekularnych związanych z normalnym starzeniem się” – szczegóły przeglądu modeli i mechanizmów chorób z 2016 r. Osoby cierpiące na takie schorzenia, jak zespół progerii Hutchinsona-Gilforda, zazwyczaj umierają młodo.

Badanie genetyki i starzenia się

Wciąż jest wiele do nauczenia się na temat zależności między starzeniem się a genetyką. Niektóre badania mają na celu określenie, które geny wpływają na długość życia. Inne badania skupiają się na osobach, które żyją długo i próbują dowiedzieć się, w jaki sposób genetyka i środowisko przyczyniły się do tej długiej długości życia.

„Czasami trudno jest dostrzec wpływ czynników środowiskowych na długowieczność” – mówi dr Pignolo.

Dr Pignolo uważa, że ​​badacze mają kilka możliwości dalszego rozwoju badań: wykorzystanie organizmów modelowych, badanie grup długowiecznych, badanie stulatków i wykorzystanie biomarkerów.

Organizmy modelowe

Jednym ze sposobów badania starzenia się są eksperymenty na organizmach modelowych – takich jak myszy – o krótkiej długości życia, aby sprawdzić, czy badacze mogą wydłużyć tę długość życia poprzez zachowanie lub modyfikację genetyczną.

Badanie grup długowiecznych

Niektórzy badacze skupiają się na badaniu populacji długowiecznych, aby ustalić, jakie czynniki doprowadziły do ​​ich długowieczności. Głównymi kandydatami do tego typu badań są tzw. niebieskie strefy — obszary geograficzne, w których ludzie często żyją dłużej niż normalnie.

Badacze czasami przypisują dłuższą długość życia w niebieskich strefach czynnikom środowiskowym lub nawykowym. Ale prawdopodobne jest, że w grę wchodzi również genetyka. Dr Pignolo wskazuje na Okinawę w Japonii, obszar znany z imponująco długiej średniej długości życia. Styl życia może przyczynić się do tej długowieczności – niektórzy badacze wskazują na diety niskokaloryczne w tej populacji. Jednak osoby długowieczne w tej grupie również częściej miały rodzeństwo o dłuższej długości życia.

Studiuję stulatków

Kiedy ktoś dożyje 100 lat lub więcej, otrzymuje imponujący tytuł „stulatka”. To naturalne, że zastanawiasz się, co doprowadziło do tak długiego życia.

Naukowcy przenoszą tę ciekawość na wyższy poziom. Badają stulatków i inne osoby, które urodziły się w tym samym czasie (tzw. kohorta urodzeniowa), ale zmarły wcześniej. Naukowcy mogą następnie szukać genów różniących się między tymi dwiema grupami.

Jeden przykład: istnieje grupa mężczyzn, którzy żyją średnio o 10 lat dłużej niż inni w ich kohorcie urodzeniowej. Okazuje się, że grupa dłużej żyjąca ma delecję w pewnym genie, co oznacza, że ​​gen ten w znaczący sposób przyczynia się do starzenia.

Biomarkery zastępcze

Badanie starzenia się i długowieczności u ludzi może zająć bardzo dużo czasu, ponieważ nie znasz długości życia danej osoby aż do jej śmierci.

Jedną z potencjalnych metod uzyskania szybszych i bardziej namacalnych wyników jest wykorzystanie biomarkerów zastępczych, mówi dr Pignolo. Zastępczy biomarker to pomiar stosowany zamiast silniejszych wskaźników, takich jak długość życia, w celu szybszego uzyskania wyników – chociaż nie zawsze są one tak dokładne.

Ta zmiana może być szczególnie korzystna, jeśli chodzi o długowieczność, ponieważ badania z wykorzystaniem tych biomarkerów mogą nie wymagać czekania niemal przez całe życie, aby uzyskać wyniki dotyczące działania poszczególnych wynalazków, mówi dr Pignolo.

Jednym z przykładów zastępczego biomarkera starzenia jest siła chwytu, która zmniejsza się wraz z wiekiem. Teoretycznie śledzenie siły chwytu mogłoby dostarczyć informacji zwrotnych na temat tego, czy dana interwencja mająca na celu spowolnienie starzenia się zadziałała.

Biomarkery mogą również być w stanie dostarczyć jednostkom cennych informacji na temat ich oczekiwanej długości życia. Biomarker może okazać się pomocny „na poziomie bardzo praktycznym”, mówi dr Pignolo, ponieważ może pomóc w ustaleniu, „jakiemu rodzajowi opieki medycznej i leczenia, w tym badań przesiewowych, możesz zostać poddany”.

Na przykład zalecenia dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka opierają się na średniej oczekiwanej długości życia – mówi. Jeśli więc biomarker wskazuje, że Twoja długość życia może być dłuższa niż średnia, niektóre badania przesiewowe mogą być korzystne, nawet jeśli wytyczne nie zalecają kontynuowania badań przesiewowych.

Poza genami: kroki do dłuższego życia

Pamiętaj: chociaż geny są ważne, nie decydują o długości życia. Podstawy zdrowego trybu życia, takie jak dieta, ćwiczenia i profilaktyka zdrowotna, mogą przedłużyć Twoje życie.

Badania dotyczące starzenia się pokazują, że długowieczność może być możliwa dzięki zwiększeniu odporności, celowemu życiu i tworzeniu silnych sieci wsparcia społecznego.

„Myślę, że należy zauważyć, że brak markerów genetycznych powiązanych z długowiecznością nie wyklucza możliwości długiego życia” – mówi dr Pignolo.

Odpowiednia lektura

Mayo Clinic na osteoporozę

Około 54 miliony Amerykanów cierpi na osteoporozę lub niską masę kostną, ale wielu nie rozpoznaje objawów, dopóki nie jest za późno. Zanim poważny upadek lub złamanie unieruchomi Cię, dowiedz się, jak zmniejszyć ryzyko rozwoju osteoporozy, radzić sobie z codziennymi objawami, a nawet leczyć chorobę za pomocą narzędzi dostępnych w Mayo Clinic on Osteoporosis.