Jeśli kiedykolwiek chcesz zobaczyć fascynujące zaburzenia genetyczne, wszyscy powinniście pojechać do Pakistanu.

Tw ten sposób moja profesor genetyki rozpoczęła z nami zajęcia warsztatowe podczas jednego z kursów na moim studiach podyplomowych w Wielkiej Brytanii. Warsztaty dotyczyły wyzwania, jakim było zbadanie konkretnego zaburzenia genetycznego – i poszukiwanie jego prawdopodobnych korzeni. W trakcie warsztatu przedstawiła szereg przypadków, w tym rodzinę z sześciorgiem dzieci, z których czworo cierpiało na depresję, schizofrenię lub problemy ze słuchem. Spośród 10 przypadków, którymi się z nami podzieliła, pięciu z nich to pacjenci z Pakistanu, a wszyscy pochodzili z małżeństw kuzynów.

W bardziej technicznym języku nazywa się to małżeństwami spokrewnionymi – związkami między osobami spokrewnionymi ze sobą jako kuzyni drugiego stopnia lub bliżsi. Istnieją różne stopnie pokrewieństwa, gdzie pierwszy stopień to twój rodzic lub twoje dziecko, drugi stopień to rodzeństwo, dziadkowie i wnuki, trzeci stopień to ciotki/wujkowie, siostrzenice/siostrzeńcy, pradziadkowie, a czwarty- stopień obejmuje również kuzynów.

Te związki mają potencjał do wywołania znaczących problemów genetycznych w krajach takich jak Pakistan, gdzie ostatnie badania oszacowały, że ponad 60 procent populacji zawiera takie małżeństwa. Sytuacja skłoniła tamtejszych prawodawców do uchwalenia nowych przepisów mających na celu zmuszenie spokrewnionych par do badań genetycznych w celu zwalczania rosnącej częstości występowania dziedzicznych zaburzeń krwi i podniesienia świadomości na temat niebezpieczeństw związanych z małżeństwami kuzynów.

Zgodnie z rzymskim prawem cywilnym zabraniano zawierania małżeństw z kimkolwiek w obrębie czterech stopni. Z tego powodu małżeństwa kuzynów zaczęły być używane zamiennie z chowem wsobnym lub kazirodztwem i dlatego stały się mniej powszechne na Zachodzie. Te same wierzenia nie były forsowane w niektórych częściach Azji Południowej i na Bliskim Wschodzie, gdzie islam był dominującą religią i ograniczał małżeństwa jedynie do trzeciego stopnia. W ten sposób małżeństwa kuzynów nie tylko stały się powszechną praktyką, ale z czasem stały się również normą kulturową, która jest obecnie aktywnie promowana i preferowana w większości tych regionów.

Z genetycznego punktu widzenia związek między tymi małżeństwami kuzynów a zwiększonym ryzykiem zaburzeń genetycznych u potomstwa takich małżeństw stał się silny. Powodem tego są prawa prawdopodobieństwa. Przyczyny różnic między osobnikami wynikają głównie z rekombinacji genów podczas procesu mejozy w komórkach. Poza tym zdarzenia mutacyjne i niezależne sortymenty również powodują zmiany genetyczne, które różnią jedną osobę od drugiej. Jednak różnice te stanowią bardzo mały odsetek, ponieważ wszyscy ludzie dzielą z innymi około 99 procent swoich genomów. To ten mniej więcej jeden procent powoduje różnice między nami.

Patrząc na średnie DNA, które jest wspólne dla krewnych, osoba ma 50 procent swojego DNA z rodzicami i 50 procent z rodzeństwem. Gdy stopnie przesuną się od 1^ul do 4^czprocent wspólnego DNA spada, w wyniku czego dzielisz 12,5 procent swojego DNA ze swoimi kuzynami pierwszego stopnia.

To wspólne DNA jest znaczące, gdy ci kuzyni zawierają małżeństwa. Problem polega na tym, że wspólna pula genów, z której wynika zmienność genetyczna, staje się coraz mniejsza, im więcej osób zawiera małżeństwa w rodzinie. Dzięki takim ograniczonym pulom genetycznym geny recesywne, które powodują autosomalne zaburzenia recesywne, stają się dominujące i ulegają ekspresji u potomstwa.

Szansa na posiadanie niebezpiecznego allelu jest niewielka. Jednak w tych małżeństwach obaj kuzyni mają ten sam zestaw dziadków. Jeśli jeden z dziadków jest nosicielem niebezpiecznego allelu, istnieje 50 procent szans, że dziecko dziadka (rodzica kuzyna) zostanie nosicielem. Zwiększa to szansę, że potomstwo kuzyna otrzyma dwie kopie niebezpiecznego allelu.

Według różnych opublikowanych badań z tą praktyką hodowlaną powiązano różnorodne zaburzenia, w tym wrodzone wady serca, choroby krwi, takie jak hemofilia i talasemia, głuchota, mukowiscydoza, rak piersi i depresja.

Patrząc na hemofilię w bliższym świetle, związek między tą chorobą krwi a brytyjską rodziną królewską był szeroko dyskutowany. Rodziny królewskie były znane z małżeństw kuzynów (lub krzyżowania się) w celu zachowania linii i utrzymania „czystej” krwi królewskiej. Jednak konsekwencje takiego krzyżowania były druzgocące, jak widać w innych częściach Europy.

Weźmy pod uwagę hiszpańską rodzinę Habsburgów. Rodzina posiadała gen prognatyzmu żuchwy, zaburzenia genetycznego, które powoduje, że dolna szczęka przerasta górną szczękę, co prowadzi do wyraźnego podbródka. W rodzinie Habsburgów ten stan utrzymywał się i stawał się coraz bardziej wyraźny przez pokolenia krzyżowania się. Stan stał się tak wyraźny u Karola II Hiszpanii, że nie był w stanie przeżuć własnego jedzenia. Wraz z tą deformacją miał szereg innych problemów genetycznych, fizycznych i intelektualnych, z którymi się borykał. Mówi nam to, że stan ten istniał w obrębie struktury genetycznej rodziny Habsburgów i stale się pogarszał w wyniku krzyżowania.

Tak jest w przypadku rzadkich zaburzeń recesywnych pojawiających się u potomstwa krzyżujących się rodzin, głównie z powodu ograniczeń, jakie nakłada na dostępną pulę genów. A jednak genetyczna wada tych związków nie równoważy kulturowych i społecznych pozytywów, jakie takie małżeństwa kuzynów wydają się przynosić rodzinom, szczególnie w regionie Bliskiego Wschodu i Azji Południowej.

Główny powód popularności małżeństw kuzynów jest dwojaki. Po pierwsze, zapewnia bezpieczeństwo finansowe, zapewniając, że majątek lub aktywa pieniężne pozostaną w rodzinie. Po drugie, zapewnia osobiste bezpieczeństwo rodzicom, którzy chcą, aby ich synowie lub córki poślubili zaufanych małżonków, a nie nieznajomych. Dotyczy to zwłaszcza wiejskich obszarów Pakistanu, gdzie edukacja i świadomość szkodliwości małżeństw kuzynów są ograniczone. Zanim ludzie zrozumieją, że małżeństwo z kuzynem może być szkodliwe dla ich potomstwa, muszą najpierw zrozumieć, czym jest genetyka, w jaki sposób choroby mogą przenosić się w rodzinie i jak ta wiedza może wzmocnić ich wybory i decyzje.

Krokiem w kierunku tej świadomości była wiadomość o uchwaleniu przez rząd Pakistanu ustawy dotyczącej choroby krwi talasemii. Ustawa nakłada teraz obowiązek wykonania testu przesiewowego na talasemię przez pary, zanim będą mogły wziąć ślub. Wrodzona choroba powoduje nadmierne niszczenie czerwonych krwinek, co prowadzi do anemii. W samym Pakistanie wskaźnik bycia nosicielem tego zaburzenia wynosi od 3 do 5 procent. Szacuje się, że w Pakistanie na to zaburzenie cierpi około 10 milionów ludzi. Mamy nadzieję, że dzięki obowiązkowym badaniom przesiewowym solidna metoda zapobiegania nie tylko powstrzyma ciągłe przenoszenie tego zaburzenia, ale także zwiększy świadomość na temat samych zaburzeń dziedzicznych.

Jest to kluczowy krok podjęty przez ten kraj, krok potrzebny do osiągnięcia celu, który ostatecznie przekazuje przesłanie dotyczące znaczenia zapobiegania rozprzestrzenianiu się zaburzeń genetycznych. Te małżeństwa nie są podstawową przyczyną tych różnych zaburzeń genetycznych. Ale to one odpowiadają za zwiększone ryzyko rozwoju tych zaburzeń. A jeśli ryzyko to może zostać obniżone, można ostatecznie zarządzać licznymi przypadkami urodzeń potomstwa z deformacjami lub przypadkami śmiertelności płodów.

Mariam Sajid ma tytuł magistra genetyki molekularnej i pasjonuje się ulepszaniem komunikacji medycznej, której celem jest skuteczne przełożenie postępów naukowych na społeczeństwo. Śledź ją na jej blogu.

Ten artykuł został pierwotnie opublikowany w GLP 10 kwietnia 2019 r.