Wybuch pandemii Covid-19 potwierdził, że zdrowie ludzi, zwierząt i środowisko są ze sobą powiązane. Teraz ważne staje się zrozumienie, czy po tej pandemii zażegnano zagrożenie chorobami pojawiającymi się i szybko rozprzestrzeniającymi się na styku człowiek-zwierzę-środowisko.

Abraham Ouseph jest doświadczonym hodowcą kaczek mieszkającym w okręgu 1 Edathua Gram Panchayat w dzielnicy Alappuzha w Kerali. W kwietniu tego roku, kiedy na jego farmie zaczęły jedna po drugiej umierać kaczki, powiadomił Departament Hodowli Zwierząt (AHD). Dochodzenie potwierdziło ptasia grypa (ptasia grypa, H5N1). Pozostałe kaczki zostały poddane ubojowi przez zespoły szybkiego reagowania AHD. Ouseph stracił całe stado liczące 7500 kaczek z powodu epidemii ptasiej grypy. W rezultacie rolnik, który hodował kaczki, zaciągając pożyczki, poniósł straty finansowe rzędu lakh. Obecnie Ousephowi trudno jest rozważyć szybki powrót do hodowli kaczek.

W tym samym miesiącu u kaczek w wiosce Cheruthana w dystrykcie Alappuzha w Kerali stwierdzono również zakażenie wirusem ptasiej grypy. Ta wiadomość wywołała panikę w okolicy. Wydano instrukcje zatrzymania i zawrócenia pojazdów przewożących mięso drobiowe, jaja i kaczki, a tysiące ptaków zostało odstrzelonych. Zgodnie z planem działania rządu Indii dotyczącym ptasiej grypy kluczowe znaczenie ma zniszczenie wszystkich ptaków domowych w promieniu jednego kilometra od dotkniętego obszaru (epicentrum).

Rosnąca liczba przypadków chorób zakaźnych

Powtarzające się epidemie ptasiej grypy niekorzystnie wpłynęły na kilka rodzin w Kerali, których utrzymanie w dużej mierze zależy od hodowli kaczek. Eksperci twierdzą, że z uwagi na poważny wpływ na sytuację ekonomiczną rolników i zagrożenie dla zdrowia ludzi, z epidemią ptasiej grypy należy postępować z należytą uwagą i terminowo.

Oprócz Kerali ptasia grypa dotknęła w tym roku także Andhra Pradesh, Maharashtra i Jharkhand. W wielu różnych regionach naszego kraju odnotowano także ogniska innych chorób zakaźnych, np. chorobę lasów Kyasanur w Ghatach Zachodnich, gorączkę Zachodniego Nilu w Kerali i świńską grypę w Assam.

Według Amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom około 60 procent znanych chorób zakaźnych u ludzi i około 75 procent wszystkich nowo pojawiających się chorób zakaźnych jest powodowanych przez patogeny pochodzenia zwierzęcego.

Środki niezbędne do zwalczania chorób zakaźnych

Wybuchy tych chorób zakaźnych pojawiające się na styku człowiek-zwierzę-środowisko na całym świecie niemal co roku jasno pokazały, że nowe wysoce zakaźne czynniki, gdy tylko mają ku temu okazję, próbują szybko rozprzestrzeniać się w środowisku i mogą przybrać potworną formę, jeśli nie są kontrolowane w samą porę. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, w jaki sposób można zapobiegać tym chorobom lub je kontrolować. Rozwiązaniem wydaje się konieczność podjęcia skoordynowanych wysiłków na różnych poziomach. Z tej potrzeby zrodziła się koncepcja Jednego Zdrowia, a jej zastosowanie jest rozwijane na poziomie krajowym i międzynarodowym.

Jedno zdrowie to zintegrowane i holistyczne podejście, które uznaje, że zdrowie ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowie otaczającego nas środowiska (wspólne środowisko) są ze sobą ściśle powiązane, przy czym zdrowie ludzkie jest w dużym stopniu zależne od zdrowia pozostałych dwóch.

Aby stawić czoła zagrożeniom dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska oraz zapewnić równowagę zdrowia w zrównoważony sposób, konieczna jest współpraca na różnych poziomach, między sektorami i dyscyplinami, aby wdrożyć koncepcję „Jednego zdrowia” w terenie.

Właśnie dlatego organizacje międzynarodowe, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (OIE/WOAH) zdecydowanie opowiadały się za tą koncepcją.

Przyczyna rosnących ognisk chorób

Rosnąca eksploatacja zasobów naturalnych, szybki rozwój działalności rolniczej, handel międzynarodowy, urbanizacja i zwiększone stosowanie antybiotyków negatywnie wpływają na stan środowiska i żyjących w nim gatunków, w tym człowieka. Aby złagodzić negatywne skutki działalności człowieka, istnieje potrzeba ustalenia długoterminowego podejścia, które może zapewnić rozwiązania oparte na działaniach rozwojowych przyjaznych dla środowiska.

Obszary na obrzeżach lasów, w których osiedla ludzkie stykają się z lasami, są szczególnie narażone na przenoszenie chorób, które pojawiają się na styku dzikich zwierząt, zwierząt gospodarskich i ludzi. Nieodpowiednia infrastruktura zdrowotna i brak świadomości na temat chorób jeszcze bardziej komplikują sytuację gospodarstw wiejskich narażonych na wstrząsy zewnętrzne. Choroby rozprzestrzeniające się wśród zwierząt gospodarskich i dzikich stanowią poważne zagrożenie dla lokalnej społeczności.

(Autor jest zastępcą koordynatora One Health w World Wide Fund for Nature w Indiach.)