Kiedy premier Narendra Modi w środę złożył wieńce pod dwoma pomnikami poświęconymi księstwom Kolhapur i Nawanagar w Warszawie, zwrócił uwagę na wyjątkowy rozdział w historii Indii i Polski.

Historia sięga dni tuż przed wybuchem II wojny światowej w 1939 roku, kiedy niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop i radziecki minister spraw zagranicznych Wiaczesław Mołotow (którego nazwisko zostało uwiecznione w tym zapalającym urządzeniu, koktajlu Mołotowa) podpisali pakt dzielący między siebie Europę Wschodnią. 17 września 1939 roku Sowieci zaatakowali wschodnią część Polski, a dwa tygodnie później Niemcy zaatakowali zachodnią część kraju. Tysiące Polaków, zdesperowanych, by uciec przed dwoma inwazjami, uciekło w różne części świata. Około 6000 kobiet i dzieci przybyło do Indii, gdzie udali się do Kolhapur w Maharasztrze i Jamnagar w Gudżaracie. Ówczesny władca Kolhapur, Chhatrapati Rajaram, założył obóz dla 5000 polskich uchodźców we wsi Valivade, która stała się największym obozem dla uchodźców w czasie II wojny światowej w Indiach.

Czytaj więcej: Indie gotowe współpracować z zaprzyjaźnionymi narodami, aby przywrócić pokój na Ukrainie: Modi

Ale w jaki sposób Polacy wybrali Jamnagar i Kolhapur, położone tysiące mil od Europy?

Według Instytutu Polskiego w New Delhi, ówczesny polski radca prawny w Indiach, Eugeniusz Banasińska i jego żona Kira, aktywnie zaczęli zabiegać o wsparcie ze strony państw książęcych dla uchodźców i założyli komitet pomocy uchodźcom w Indiach, który zbierał dla nich fundusze. Jednym z pierwszych członków rodziny królewskiej, którzy zaoferowali wsparcie, był maharadża Nawanagaru (obecnie Jamnagar), który zbudował obóz dla polskich dzieci na wzgórzu Balchadi, które było częścią jego letniej posiadłości. Troskliwy maharadża pozyskał również kucharzy z Goa, którzy mogliby serwować uchodźcom kuchnię europejską.

W 1943 r., gdy Hitler zaatakował ZSRR, sprzeciwiając się duchowi porozumienia Ribbentrop-Mołotow, Stalin został zmuszony do pójścia z mocarstwami alianckimi i zgodził się uwolnić Polaków, których przetrzymywał w niewoli na Syberii. Wielu z tych Polaków przedostało się do Indii, gdzie Chhatrapati Rajaram, pochodzący z rodu Chhatrapati Shivaji Maharaj, założył drugi obóz dla uchodźców.

„Zbudował baraki na otwartym terenie we wsi Valivade dla uchodźców, zapewnił im zaopatrzenie w wodę, zbudował dla nich mały kościół, a także teatr na świeżym powietrzu, aby mogli się zrelaksować. Zbudowano również budkę telefoniczną i pocztę dla uchodźców, z których większość stanowili ludzie starsi, kobiety i dzieci” – mówi historyk z Kolhapur, Sudhakar Kashid, którego książka Kolhapurchya Paulkhuna (Footprints of Kolhapur) dotyczy tej interludium. Co roku polski ambasador w Indiach odwiedza Valivade, aby złożyć hołd grobom 80 Polaków, którzy tu leżą pochowani.

W swojej książce Kashid opowiada, jak każdej rodzinie uchodźców zapewniono drewniane łóżko, krzesła i stół jadalny, toaletkę i piecyk węglowy. „Każda rodzina otrzymała także ₹52 dolary miesięcznie na utrzymanie, podczas gdy uchodźcom w obozie podawano wieprzowinę importowaną z Australii.”

Czytaj więcej: W przededniu wizyty na Ukrainie, wiadomość premiera Narendry Modiego z Polski, że „nie czas na wojnę”

Dnyaneshwar Mulay, emerytowany sekretarz w ministerstwie spraw zagranicznych i mieszkaniec Kolhapur, mówi, że polscy uchodźcy przybyli do Indii w dwóch partiach – pierwsza partia 650 dzieci uchodźców przybyła w 1942 r. i została zakwaterowana w obozie Balachadi w Jamnagar. Druga partia 5000 uchodźców dotarła do Kolhapur po trudnej podróży przez Morze Kaspijskie, podróżując przez Krasnowodsk do Teheranu w Iranie, stamtąd do Karaczi i z Karaczi do Kolhapur. W Valivade zorganizowano dwa oddzielne obozy – jeden dla dzieci, które zostały osieroconych i przybyły bez rodziców, a drugi dla kobiet z dziećmi.

Legenda Kolhapur głosi, że członek jednej z najbardziej prominentnych rodzin handlowych miasta, Kashikars, zakochał się i poślubił Polkę. „Para niedawno zmarła, a ich potomkowie są dobrze znani w Kolhapur” – mówi historyk Kashid.

Jak podaje Instytut Polski, organizacja pod nazwą Kręgi Polaków z Indii spotyka się co dwa lata, a jej członkowie przyjeżdżają do Polski z całego świata, by oddać hołd pamięci indyjskiej gościnności.

Premier Modi, który przebywał w środę w trakcie trzydniowej podróży do Polski i Ukrainy, spotkał się z potomkami uchodźców, a także odwiedził warszawski plac Dobrego Maharadży, upamiętniający niezwykłe wysiłki humanitarne organizacji Jam Saheb z Nawanagar Digvijaysinhji Ranjitsinhji, a także Pomnik Kolhapur.

„Pomnik Kolhapur w Warszawie jest hołdem złożonym wielkiej rodzinie królewskiej Kolhapur przez naród polski. Jest to zaszczyt, jaki wyrażają obywatelom Maharasztry i kulturze Marathów… Ludzie Maharasztry pracowali dzień i noc, aby zapewnić polskim kobietom i dzieciom brak trudności i obozu” – powiedział Modi o Valivade, które zostało zamknięte w 1947 roku.