Nowe badania wykazały, że proste badanie krwi co pięć lat wystarczy, aby wykryć raka prostaty u mężczyzn niskiego ryzyka.

Badanie krwi PSA sprawdza poziom antygenu specyficznego dla prostaty, markera raka prostaty. W Europie jedynie na Litwie rutynowo bada się mężczyzn pod kątem raka prostaty na podstawie poziomu PSA, ponieważ w przeszłości test ten był postrzegany jako niewystarczająco wiarygodny.

Wyniki niemieckiego badania zaprezentowano dziś na Kongresie Europejskiego Towarzystwa Urologicznego (EAU) w Paryżu [April 6, 2024]wzięło udział ponad 12 500 mężczyzn w wieku 45–50 lat biorących udział w trwającym badaniu PROBASE, w ramach którego testowane są różne protokoły badań przesiewowych w kierunku raka prostaty.

Badania zostały także przyjęte do publikacji w czasopiśmie Urologia Europejska.

PROBASE rekrutuje mężczyzn w wieku 45 lat i dzieli ich na trzy grupy na podstawie wstępnego testu PSA. Mężczyźni z poziomem PSA poniżej 1,5 nanograma na mililitr (ng/ml) są uznawani za grupę niskiego ryzyka i poddawani są drugiemu badaniu po pięciu latach. Mężczyzn z poziomem PSA pomiędzy 1,5-3 ng/ml zalicza się do grupy średniego ryzyka i poddaje się ich obserwacji przez dwa lata. Osoby z poziomem PSA powyżej 3 ng/ml są uważane za osoby wysokiego ryzyka i poddawane są badaniu MRI i biopsji.

Spośród ponad 20 000 mężczyzn włączonych do badania i uznanych za niskiego ryzyka, 12 517 przeszło już drugie badanie PSA w wieku 50 lat. Naukowcy odkryli, że tylko 1,2% z nich (w sumie 146) miało wysoki poziom PSA (ponad 3 ng/ml ) i zostali skierowani na rezonans magnetyczny i biopsję. Później stwierdzono raka tylko u 16 z tych mężczyzn – zaledwie 0,13% całej kohorty.

EAU zaleca, aby mężczyznom zaproponować strategię dostosowaną do ryzyka (w oparciu o początkowy poziom PSA) z okresami obserwacji wynoszącymi 2 lata w przypadku osób początkowo obciążonych ryzykiem, obejmującą mężczyzn z PSA powyżej 1 ng/ml. Nowe odkrycia sugerują, że odstępy między badaniami przesiewowymi w przypadku osób z niskim ryzykiem mogą być znacznie dłuższe przy minimalnym dodatkowym ryzyku.

Główny badacz, profesor Peter Albers z Wydziału Urologii Uniwersytetu Heinrich-Heine w Düsseldorfie, wyjaśnił: „Podnosząc poprzeczkę niskiego ryzyka z 1 ng/ml do 1,5, umożliwiliśmy 20% większej liczbie mężczyzn w naszej kohorcie dłuższe przeżycie przerwy między badaniami i bardzo niewiele osób zachorowało na raka w tym czasie. Biorąc pod uwagę, że w Europie żyje prawie 14 milionów mężczyzn w wieku 45–50 lat, liczba osób dotkniętych taką zmianą byłaby znacząca. Nasze badanie jest wciąż w toku i może okazać się, że możliwe są jeszcze dłuższe okresy między badaniami przesiewowymi, wynoszące siedem, osiem, a nawet dziesięć lat, bez dodatkowego ryzyka”.

Badania przesiewowe w kierunku raka prostaty były w przeszłości tematem kontrowersyjnym, w związku z obawami dotyczącymi zarówno wyników fałszywie dodatnich prowadzących do niepotrzebnych inwazyjnych metod leczenia, jak i wyników fałszywie ujemnych prowadzących do przeoczenia nowotworu. Sytuacja ta stopniowo się zmienia dzięki skanom MRI, które pozwalają uniknąć niepotrzebnych biopsji, oraz stosowaniu „aktywnego nadzoru”, w ramach którego mężczyźni we wczesnym stadium raka są monitorowani i poddawani leczeniu jedynie w przypadku postępu choroby.

Wytyczne dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka prostaty są sprzeczne i niejasne

Jak wynika z dalszych badań zaprezentowanych na Kongresie EAU, obecne wytyczne i polityki europejskich rządów i organów odpowiedzialnych za zdrowie pozostają sprzeczne i niejasne, co prowadzi do wysokiego poziomu testów oportunistycznych i nierówności w dostępie do wczesnej diagnozy. W badaniu dokonano przeglądu polityk dotyczących wczesnego wykrywania w Unii Europejskiej i przeprowadzono grupy fokusowe z urologami, aby określić, w jaki sposób wytyczne były interpretowane w praktyce klinicznej.

Badania przeprowadziła dr Katharina Beyer z Oddziału Urologii Erasmus MC Cancer Institute w Rotterdamie w Holandii. Powiedziała: „Wytyczne niektórych krajów stanowczo sprzeciwiają się kontroli przesiewowej, inne są niezobowiązujące, a w kilku, np. na Litwie, przewidziano jakąś formę kontroli przesiewowej. Jednak w wielu krajach, jeśli poprosisz o test, możesz go uzyskać, czasem bezpłatnie, a czasem nie. Oznacza to, że dobrze wykształceni mężczyźni, którzy wiedzą o testach PSA, mają większe szanse na poddanie się badaniom przesiewowym i uzyskanie wczesnej diagnozy, podczas gdy inni z mniejszą wiedzą są w niekorzystnej sytuacji”.

Według profesora Phillipa Cornforda ze szpitali uniwersyteckich NHS Trust, który przewodniczy Komisji ds. Wytycznych w sprawie raka prostaty EAU, taka sytuacja ma miejsce również w Wielkiej Brytanii.

Profesor Cornford powiedział: „Wytyczne NICE obowiązujące w Wielkiej Brytanii są niestosowne. Twierdzą, że nie ma dowodów na to, że warto badać poziom PSA, ale jednocześnie twierdzą, że każdy mężczyzna może poprosić o badanie PSA, jeśli tego chce. W rezultacie dobrze wykształceni, zdeterminowani mężczyźni pytają, a inni, w tym wielu mężczyzn z Afryki i Karaibów, którzy są w rzeczywistości obciążeni większym ryzykiem, nie pytają, w związku z czym rak prostaty zostaje przeoczony.

„Wyraźnie istnieje potrzeba bardziej zorganizowanych badań przesiewowych w kierunku raka prostaty, dlatego w listopadzie ubiegłego roku rząd Wielkiej Brytanii i organizacja charytatywna Prostate UK ogłosiły program badawczy o wartości 42 milionów funtów, którego celem jest zbadanie tego problemu. Szczegóły na ten temat powinny wkrótce zostać podane do wiadomości publicznej. Każdy kraj będzie musiał opracować program badań przesiewowych dostosowany do jego systemu opieki zdrowotnej i dostępnych zasobów. Wciąż jednak możemy się wiele nauczyć od innych krajów i prac prowadzonych w UE. Nowe odkrycia, takie jak te z badania PROBASE, mogą pomóc nam w opracowaniu odpowiedniego programu badań przesiewowych zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i poza nią”.

Odniesienie:

Badania przesiewowe w kierunku raka prostaty pokazują, że pięcioletnia przerwa jest bezpieczna dla badań przesiewowych w kierunku raka prostaty, Europejskie Towarzystwo Urologiczne, Spotkanie: Kongres Europejskiego Stowarzyszenia Urologicznego EAU24.