Sondaże francuskie sugerują, że skrajnie prawicowy Zjednoczenie Narodowe prawdopodobnie zdobędzie większość w Zgromadzeniu Narodowym, niższej izbie parlamentu, gdy wyborcy pójdą do urn w dwóch turach 30 czerwca i 7 lipca. Partia zwyciężyła w wyborach do Parlamentu Europejskiego na początku czerwca, zdobywając prawie dwukrotnie więcej głosów niż centrowa Partia Renesansu na czele z prezydentem Emmanuelem Macronem – miażdżąca strata, która skłoniła Macrona do zarządzenia przedterminowych wyborów legislacyjnych.

Jeśli najnowsze sondaże okażą się prawdziwe, co ta zmiana władzy będzie oznaczać dla zdolności Macrona do rządzenia w Paryżu? DW odpowiada na najbardziej palące pytania poniżej.

Kogo Macron mianuje na premiera?

Francuska konstytucja, przyjęta w 1958 r., nie nakłada żadnych ograniczeń na prezydenta, jeśli chodzi o wybór i mianowanie premiera. Musi on jednak brać pod uwagę większość w parlamencie.

Jeśli premier nie ma poparcia parlamentarnego, wówczas Zgromadzenie Narodowe — silniejsza z dwóch izb parlamentu Francji — przeprowadzi głosowanie w sprawie wotum nieufności. Rząd będzie musiał wówczas złożyć rezygnację prezydentowi.

Jeśli Zgromadzenie Narodowe zdobędzie większość miejsc w Zgromadzeniu Narodowym, Macron będzie musiał zaproponować 28-letniemu liderowi partii Jordanowi Bardelli stanowisko premiera.

Macron nie ma alternatywy, powiedział politolog Hans Stark z paryskiej Sorbony. „Macron jest bardzo osłabiony. Nie ma dużego pola manewru” – powiedział DW.

Bardella jako warunek przejęcia odpowiedzialności rządowej wymienił bezwzględną większość mandatów w parlamencie, bo bez niej nie byłby w stanie realizować swojego programu politycznego.

Gdyby Bardella został mianowany premierem, Francja po raz czwarty w swojej historii weszłaby w tzw. „kohabitację”.

Jak działa kohabitacja?

Gdy prezydent i premier pochodzą z różnych obozów politycznych, władza wykonawcza we Francji jest podzielona. Każdy musi wtedy współpracować dla dobra kraju w tzw. „współzamieszkaniu”.

Pierwsze takie porozumienie powstało w 1986 r. za rządów socjalistycznego prezydenta Francois Mitterranda. Po przegranej w wyborach parlamentarnych Mitterrand mianował na premiera konserwatywnego gaullistę Jacques’a Chiraca, a w 1993 r. jego partyjnego kolegę Edouarda Balladura.

W latach 1997–2002 socjalistyczny premier Lionel Jospin rządził pod przewodnictwem prezydenta Chiraca.

Podział władzy pomiędzy dwie różne partie polityczne, jak można było przewidzieć, prowadzi do tarć i skomplikowanych procesów decyzyjnych.

Konstytucja nie reguluje wprost kwestii wspólnego zamieszkiwania, więc sukces rządzenia w ramach tego modelu zależy od tego, jak dobrze premier i prezydent będą ze sobą współpracować.

Jak silny może być rząd kohabitacyjny?

We Francji prezydent zazwyczaj zajmuje się bezpieczeństwem narodowym i polityką zagraniczną, a premier sprawami wewnętrznymi.

Jednak w ramach kohabitacji funkcje prezydenckie są tymczasowo przenoszone na premiera. Oznacza to, że Macron nie będzie już wyznaczał ogólnych kierunków polityki i będzie musiał dzielić się zadaniami stosunków międzynarodowych z rządem.

Przemawiając krótko przed pierwszą turą głosowania, liderka parlamentarnej partii Zjednoczenie Narodowe Marine Le Pen wyjaśniła, jak jej partia postrzega podział władzy: „Naczelny dowódca sił zbrojnych to honorowy tytuł dla prezydenta, ponieważ premier trzyma stery”.

Rząd Zgromadzenia Narodowego miałby również szerokie pole manewru w polityce wewnętrznej, ale kwestie te mogą też prowadzić do walk o władzę między prezydentem a premierem, co udowodniono podczas pierwszego wspólnego kohabitacji za rządów Mitteranda w 1986 r.

14 lipca Mitterrand publicznie odciął się od premiera, ogłaszając, że nie podpisze dekretów rządu Chiraca dotyczących reprywatyzacji 65 znacjonalizowanych banków, firm ubezpieczeniowych i przedsiębiorstw przemysłowych.

I choć żaden dekret rządowy nie może wejść w życie bez podpisu prezydenta, to taka odmowa może jedynie opóźnić taki projekt, a nie go zatrzymać.

Jak dobrze wyglądałaby współpraca Macrona i Bardelli?

Stark przewidział, że Macron odrzucił część programu Zgromadzenia Narodowego, co oznacza, że ​​partia może próbować „zmusić Macrona do rezygnacji, aż w końcu zrezygnuje”.

Jednak całkowita blokada pracy rządu Zjednoczenia Narodowego również byłaby nie do pomyślenia, co oznacza, że ​​Macron i Bardella w końcu musieliby współpracować.

Macron musiałby uzasadnić odrzucenie planów swojego nowego rządu, co mogłoby oznaczać częstsze wzywanie Rady Konstytucyjnej do sprawdzania ustaw pod kątem zgodności z konstytucją przed ich publicznym ogłoszeniem. Niektóre projekty Rajdu Narodowego mogły już pokonać tę przeszkodę.

Co się stanie, jeśli Zjednoczenie Narodowe nie zdobędzie większości?

Stark zakłada, że ​​Bardella wywiąże się ze swojego oświadczenia, a Zgromadzenie Narodowe powstrzyma się od przejęcia rządu, jeśli partii nie uda się uzyskać większości absolutnej.

Jeżeli żaden inny obóz nie będzie w stanie utworzyć większości, Paryż znajdzie się w impasie. Prezydent nie mógłby po prostu ponownie rozwiązać parlamentu, gdyż konstytucja przewiduje roczny okres karencji.

W parlamencie rozwiązanym na początku czerwca przez Macrona jego partie koalicyjne miały jedynie względną większość – to one zajmowały najwięcej mandatów, ale nie więcej niż połowę oddanych głosów. Dlatego rząd wielokrotnie odwoływał się do artykułu 49.3 francuskiej konstytucji, aby przeforsować ustawy, które uważał za ważne.

Artykuł ten pozwala rządowi uchwalić ustawę bez głosowania w Zgromadzeniu Narodowym, chyba że w ciągu 24 godzin zostanie uchwalony wniosek o wotum nieufności.

Artykuł 49.3 jest jednak wysoce kontrowersyjny i nowy rząd zajmujący się wspólnym pożyciem prawdopodobnie byłby niechętny do jego stosowania.

Co przełamałoby impas w Zgromadzeniu Narodowym?

Poszczególne partie dotychczas nie wyjawiały, jak zareagowałyby na sytuację, gdyby Zgromadzenie Narodowe nie miało większości.

Le Pen ze Zgromadzenia Narodowego powiedziała już wcześniej, że będzie zwolenniczką przedterminowych wyborów prezydenckich, jeśli wybory parlamentarne zakończą się bez wyraźnego zwycięzcy. Jednak Macrona nadal nie można zmusić do rezygnacji. Mandat prezydencki ma do 2027 roku i zapowiedział, że do tego czasu nie ustąpi. Nie ma jasnego scenariusza takiego impasu i wiele będzie zależeć od dynamiki politycznej po wyborach.

W zasadzie powołanie bezpartyjnego rządu ekspertów również byłoby możliwe. Nie ma jednak historycznego modelu dla tej opcji.

Macron mógłby również aktywować artykuł 16 francuskiej konstytucji, który daje prezydentowi nadzwyczajne uprawnienia w sytuacjach kryzysowych, aby zapewnić ciągłość państwa. Mógłby wówczas uchwalać prawa i wydawać dekrety bez zgody parlamentu. Jednak ekspert ds. Francji Hans Stark nie wierzy, że artykuł 16 jest realną opcją dla prezydenta.

„Nie widzę, jak mógłby to utrzymać przez trzy lata do następnych wyborów prezydenckich” – powiedział Stark. „To by w zasadzie oznaczało, że bylibyśmy w permanentnym trybie kryzysowym”.

Artykuł ten został pierwotnie napisany w języku niemieckim.