Wraz ze wzrostem zachorowalności na cukrzycę ciążową i zaburzenia metaboliczne w czasie ciąży coraz częściej przepisuje się metforminę. Chociaż wiadomo, że doustny lek przeciwcukrzycowy może przenikać przez barierę łożyskową, wpływ tego leku na rozwój mózgu dziecka jest w dużej mierze nieznany. Interdyscyplinarny zespół badawczy z Niemieckiego Instytutu Żywienia Człowieka w Poczdamie-Rehbrücke (DIfE) był w stanie wykazać na modelu mysim, że chociaż metformina ma pozytywny wpływ na ciężarne zwierzęta, nie ma tego działania na potomstwo. Wyniki opublikowano w czasopiśmie specjalistycznym Metabolizm molekularny.

Aktualne dane pokazują, że około jedna na sześć kobiet w ciąży na całym świecie cierpi na szczególną postać cukrzycy, zwaną cukrzycą ciążową. Według Instytutu Roberta Kocha w 2021 r. w Niemczech na tę chorobę zachorowało 63 000 kobiet, a tendencja jest rosnąca.

Liczby te są alarmujące, ponieważ zbyt wysoki poziom cukru we krwi w czasie ciąży wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla matki i dziecka. Zwiększa to ryzyko późniejszego rozwoju cukrzycy typu 2 u dotkniętych kobiet kobiet, a u ich dzieci występuje większe ryzyko wystąpienia zaburzeń metabolicznych i nadwagi.

Długoterminowy wpływ metforminy na potomstwo jest niejasny

Od kilku lat metformina, doustny lek przeciwcukrzycowy przenikający przez łożysko, zyskuje coraz większe znaczenie jako alternatywa dla podawania insuliny, gdy zmiany stylu życia nie przynoszą skutku w leczeniu cukrzycy ciążowej. Jednakże obecnie istnieje tylko kilka badań dotyczących długoterminowego wpływu metforminy na zdrowie potomstwa. Wiadomo, że metformina ma wpływ na szlak sygnalizacyjny AMPK, który reguluje tworzenie sieci komórek nerwowych podczas rozwoju mózgu.

Interdyscyplinarny zespół badaczy DIfE, kierowany przez młodszą liderkę grupy badawczej, dr Rachel Lippert, zmagał się z dwoma głównymi pytaniami: czy leczenie metforminą jest korzystne tylko dla matki, czy także dla dziecka? I czy leczenie metforminą prowadzi do długotrwałych, negatywnych zmian fizjologicznych u potomstwa, zwłaszcza w związku z rozwojem obwodów neuronalnych w podwzgórzu, krytycznym regionie w regulacji homeostazy energetycznej?

Modele myszy rzucają trochę światła

Aby odpowiedzieć na kluczowe pytania, naukowcy wykorzystali dwa modele mysie, aby przedstawić główne przyczyny cukrzycy ciążowej: znaczną otyłość matki przed ciążą i nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży. Te stany metaboliczne osiągnięto dzięki różnym schematom żywienia, przy czym myszy otrzymywały dietę wysokotłuszczową lub dietę kontrolną. Leczenie przeciwcukrzycowe samic myszy i ich potomstwa przeprowadzono w okresie laktacji, ponieważ pod względem rozwoju mózgu odpowiada to trzeciemu trymestrowi ciąży u ludzi.

Leczenie obejmowało insulinę, metforminę lub placebo, przy czym dawkowanie opierało się na standardowym leczeniu ludzi. Zespół badawczy zebrał dane na temat masy ciała myszy, przeanalizował różne parametry metaboliczne i hormony oraz zbadał molekularne szlaki sygnałowe w podwzgórzu.

Stan metaboliczny matki ma kluczowe znaczenie

„W wyniku leczenia przeciwcukrzycowego we wczesnym okresie poporodowym byliśmy w stanie zidentyfikować zmiany w przybieraniu na wadze i stanie hormonalnym potomstwa, które były w decydującym stopniu zależne od stanu metabolicznego matki” – wyjaśnia Lippert. Ponadto zaobserwowano również specyficzne dla płci zmiany w podwzgórzowej sygnalizacji AMPK w odpowiedzi na ekspozycję na metforminę. W połączeniu ze zmianą poziomu badanych hormonów pod wpływem metforminy wyniki wskazują, że przed rozpoczęciem leczenia cukrzycy ciążowej należy wziąć pod uwagę stan metaboliczny matki.

Koncentrując się na profilaktyce

Według Rachel Lippert leczenie cukrzycy ciążowej w przyszłości mogłoby wiązać się z opracowaniem leku, który będzie dostępny dla wszystkich i nie przenika przez łożysko.

Biorąc pod uwagę rosnącą częstość występowania cukrzycy, niezwykle ważna jest edukacja na temat cukrzycy ciążowej i działań zapobiegawczych. Jeśli znajdziemy sposób na bardziej proaktywne zarządzanie stylem życia i dietą, będziemy w lepszej sytuacji, aby wykorzystać potencjał leczenia cukrzycy ciążowej”.

Dr Rachel Lippert, młodsza liderka grupy badawczej