Mydło wytwarzają tradycyjnym sposobem. Będzie komu przejąć biznes?
Narrator: W ten sposób na Bliskim Wschodzie wytwarza się tradycyjne mydło z oleju oliwkowego. Potrzeba wielu godzin, aby pokryć całą podłogę setkami wiader gorącego płynu. Wystarcza on do wyprodukowania 30 tys. kostek. Metody te sięgają co najmniej XIV w., ale ten rodzaj działalności zanika w całym regionie. W szczytowym okresie w samym libańskim mieście Trypolis istniały dziesiątki takich fabryk.
Przez wojnę domową i zmieniające się gusta prawie wszystkie zostały zamknięte. Obecnie działają jedynie dwie. Jedną z nich jest Masbanat Awaida. Popyt na tradycyjne mydło w kostce jednak maleje, ponieważ tańsze odmiany mydła w płynie zalewają rynek. Udaliśmy się do najstarszej fabryki mydła w Libanie, aby zobaczyć, jak ta rodzinna firma wciąż funkcjonuje. Olej oliwkowy, soda kaustyczna i woda to jedyne składniki tej tradycyjnej receptury.
Husni Awaida, właściciel, Masbanat Awaida: Na Bliskim Wschodzie olej oliwkowy to magiczny olej.
Narrator: 143-letnia kadź jest obecnie zasilana energią elektryczną. Podczas gotowania pracownicy pokrywają podłogę płatkami sproszkowanego mydła, aby zapobiec przywieraniu płynu do cementu. Po trzech dniach mydło w płynie jest gotowe, gdy osiągnie konsystencję przypominającą miód i ciemnozielony kolor. Jedno takie wiadro waży 14 kg.
Pracownicy tworzą ludzki łańcuch, aby przenieść wiadra do miejsca wylewania. Robią to około 700 razy przy zaledwie jednej partii. W tym momencie mydło wciąż jest gorące — ma około 60 °C. Pokrycie podłogi zajmuje trzy godziny.
Fabryka miała kiedyś pompę, która pokrywała podłogę w zaledwie pół godziny, ale od miesięcy jest zepsuta, a pracownicy nie są w stanie znaleźć w Libanie części zamiennych.
Walid Dhaybi pracuje tu od 30 lat.
Walid Dhaybi, pracownik, Masbanat Awaida: Jesteśmy rodziną. To moi kuzyni. I on też jest moim kuzynem. Tamten facet pracuje w innej fabryce. To jego syn.
Narrator: Ojciec Walida, Ali, pracował tu przed nim. Przeszedł na emeryturę po 50 latach, ale wciąż pomaga. Dziś wyrównuje mydło tym grzebieniem, aby upewnić się, że ma 6 cm głębokości. Mydło stygnie i twardnieje przez 48 godzin. Wilgoć lub ciepło mogą zepsuć partię.
Husni: To budynek w stylu osmańskim. Sklepienia łukowe i kamień pomagają obniżyć temperaturę.
Narrator: Rzemieślnicy wiedzą, że mydło jest gotowe, gdy jest wystarczająco twarde.
Husni: Wygląda dobrze. Możemy wyrównać powierzchnię i wycinać.
Narrator: Bassam Eid wygadza powierzchnie. Nic się jednak nie marnuje. Pozostałości mydła trafiają do następnej partii.
Bassam pracuje tu od 50 lat.
Bassam Eid, pracownik, Masbanat Awaida: To stara, tradycyjna metoda. Jest ona piękna. Niewiele osób wykonuje tę pracę.
Narrator: Pracownicy posypują kamień proszkiem, aby się na nim nie ślizgać. Tradycyjny kształt mydła to idealny kwadrat o boku 7,1 cm.
Bassam: Jesteśmy teraz gotowi do oznaczenia partii.
Narrator: Rzemieślnicy moczą ten sznurek w barwniku i rozciągają go po podłodze, aby zaznaczyć granice przed cięciem.
Walid: Pierwsza linia nazywana jest linią królewską. Zaznaczamy kąt 90 stopni od tej linii, aby mydła miały ten sam rozmiar.
Narrator: Na koniec pracownicy spędzają dwie godziny na stemplowaniu 30 tys. kostek mydła. Muszą to zrobić od razu, ponieważ inaczej mydło stwardnieje. Stemple są wykonane z drewna i miedzi.
Khalil ma 77 lat, ale może wykonywać tę pracę z zamkniętymi oczami.
Walid: To jeden z pracowników, którzy pracują tu prawie 65 lat.
Narrator: Potem nadchodzi czas na cięcie.
Walid: Mydło jest jeszcze miękkie? Nie martwcie się. Módlmy się.
Khalil: Powoli, powoli.
Walid: Yaseer, trzymaj ręce z tyłu.
Narrator: Do obsługi zgrabiarki używanej od pokoleń potrzeba pięciu osób. Khalil i dwóch pracowników w środku pociągają za sznur i upewniają się, że wszyscy trzymają się toru. Bassam przytrzymuje ostrza z pomocą innego pracownika i podąża za czerwonymi oznaczeniami. Ciężar ich ciała pomaga ostrzom ciąć mydło, ale muszą uważać, aby go nie zmiażdżyć.
Husni zawsze nadzoruje pracę. Robi również zdjęcia i filmy, które udostępnia w mediach społecznościowych. Chce edukować ludzi na temat tradycyjnej produkcji mydła i zachęcać turystów do odwiedzenia jego fabryki.
Husni: Chciałbym, aby ludzie zobaczyli, jak tu jest pięknie. Aby zobaczyli stary zwyczaj, który wciąż tu kultywujemy.
Narrator: Na Bliskim Wschodzie ludzie wytwarzają mydło z oleju oliwkowego od co najmniej X w. Trzy miasta stały się z tego znane: Aleppo w Syrii, palestyńskie miasto Nablus na Zachodnim Brzegu i właśnie Trypolis na północnym wybrzeżu Libanu. Szczyt produkcji w Trypolisie przypadł na pierwszą połowę XX w., kiedy istniały dziesiątki fabryk eksportujących mydło na cały świat.
W latach 60. wiele gajów oliwnych zostało jednak wyciętych, aby zrobić miejsce pod nowe budownictwo. Następnie, w 1975 r., Liban pogrążył się w krwawej i niszczycielskiej wojnie domowej, która trwała 15 lat. Zrujnowała ona gospodarkę kraju. Dziesiątki tysięcy ludzi wyjechało, a większość fabryk została zamknięta. Te, które przetrwały, musiały stawić czoła konkurencji ze strony firm masowo produkujących kostki mydła.
Rodzinie Husniego udało się sprawić, by fabryka działała przez cały ten czas. Wykorzystali swoje oszczędności, aby zapłacić pracownikom i utrzymać produkcję. 10 lat temu Husni wprowadził nową metodę, dzięki której mogą dodawać zapachy takie jak lawenda, mięta i rumianek.
Husni: Robienie mydła metodą „na zimno” jest szybsze, nie wymaga wysokiej temperatury i robi się je w małych partiach.
Narrator: Obecnie najlepiej sprzedaje się mydło zapachowe, ale Husni nadal produkuje mydło z oleju oliwkowego cztery razy w roku. Pracownicy układają kostki mydła w cylindrycznej wieży, dzięki czemu przepływ powietrza je schładza. Są pozostawiane do wyschnięcia przez sześć miesięcy. Ta tradycyjna metoda robienia mydła przyciąga turystów. Husni mówi, że kontynuowałby ją, nawet gdyby nie miał gości.
Husni: To miejsce ma dla mnie wartość emocjonalną. To więcej niż po prostu biznes.
Narrator: Tradycyjna produkcja mydła z oleju oliwkowego maleje na Bliskim Wschodzie od dziesięcioleci. Oto jedna z trzech fabryk, które pozostały w Nablusie — palestyńskim mieście na okupowanym przez Izrael Zachodnim Brzegu. Wiele podobnych fabryk musiało zostać zamkniętych z powodu braku popytu i trwającego konfliktu z Izraelem.
Fabryka mydła Al Jamal przetrwała 130 lat, ale sytuacja była trudna już, gdy kręciliśmy ten materiał w 2019 r.
Ahmad Al-Fakhouri, pracownik, Al Jamal: Cena oleju oliwkowego jest wysoka, podobnie jak sody. Wysokie są też stawki pracowników. Młodsze pokolenia szukają innych rodzajów pracy.
Narrator: Od tego czasu fabryka zwolniła wszystkich swoich pełnoetatowych pracowników, w tym Ahmada al-Fakhouriego. Ahmad pracuje tam dorywczo, ale fabryka produkuje nową partię dopiero po wyprzedaniu poprzednich.
Ahmad: To palestyńska tradycja, którą powinniśmy kultywować, ponieważ trzeba zachowywać tradycje naszych dziadków. Żyjemy pod okupacją. Nie mamy relacji biznesowych z innymi krajami.
Narrator: Właściciel fabryki powiedział nam, że nie pozwoli zamknąć przemysłu swoich przodków. Syryjskie miasto Aleppo było kiedyś centrum tego biznesu na Bliskim Wschodzie. Lata wojny domowej niemal całkowicie zniszczyły jednak tutejszy przemysł produkcji mydła z oleju oliwkowego. W pewnym momencie istniało tu co najmniej 200 fabryk. Obecnie pozostało ich mniej niż 20 — w tym fabryka mydła Pearl.
Wielu pracowników zginęło podczas wojny, a inni uciekli z kraju. Właściciel powiedział nam, że walczy o utrzymanie tej tradycji przy życiu. Mieszkający w Libanie Husni również jest zdeterminowany, aby utrzymać swój biznes.
Husni: Jeżeli ktoś decyduje się pozostać w Libanie, to wie, że będzie musiał zmagać się z wieloma problemami.
Narrator: Husni studiował inżynierię elektryczną, ale zdecydował się przejąć rodzinny biznes, zamiast rozpocząć pracę w tej branży.
Husni: Ten biznes należał do mojego ojca i naszych przodków. Kocham swoją pracę i czuję przywiązanie do tego miejsca i branży.
Narrator: Prapradziadek Husniego, Haj Hussein Awaida, zbudował tę fabrykę w 1880 r.
Husni: To on założył fabrykę. Czuję do niego respekt i wdzięczność.
Narrator: Husni wprowadził do oferty mydło glicerynowe i olejek aromaterapeutyczny. Sprzedaje je online oraz sklepom ekologicznym i hotelom.
Husni: Kilka miesięcy temu zaczęliśmy też sprzedawać mydło w płynie. Nowe pokolenia chcą kupować praktyczne produkty.
Narrator: Husni planuje przekształcić fabrykę w szkołę. Ma dwóch młodych synów, ale nie jest pewien, czy pójdą w jego ślady.
Husni: Martwi mnie fakt, że mogę być ostatnim przedstawicielem rodziny, który prowadzi ten biznes. Martwi mnie też to, że moje dzieci nie są nim zainteresowane.
Narrator: Chociaż Husni nie wie, co przyniesie przyszłość, jest wdzięczny, że może być częścią historii firmy.
Husni: Produkcja mydła to dziedzictwo mojego kraju. Jeżeli zniknie, to zniknie również część historii kraju.
