Zwolennicy reformy sądownictwa w Izraelu lubią opisywać walkę wokół niej jako sprawę partyzancką, promowaną przez prawicową koalicję premiera Benjamina Netanjahu i sprzeciwiającą się centrolewicy.

Ta interpretacja ma swoje zalety dla konserwatorów: jest przydatna do odrzucenia protestujących jako przegranych, którzy chcą narzucić swoją wolę w sposób pozaparlamentarny po listopadowych wyborach, w których partia Likud Netanjahu zwyciężyła. Mogą też wskazać na liczne ostrzeżenia przedstawicieli establishmentu przed postrzeganymi zagrożeniami związanymi z przebudową jako dowód postrzeganej władzy przez lewicę – i potrzebę przekazania większej jej części politykom reprezentującym i odpowiadającym przed coraz bardziej prawicowym elektoratem.

Ale ostatnio nowy ruch protestacyjny prawicowców przeciwko przeglądowi – ortodoksyjni i nieortodoksyjni – stara się przetasować tę talię.

„Ma wiele imion: umiarkowana prawica; rozsądna prawda; zainteresowane prawo. Jakkolwiek chcesz to nazwać, ujawnia swoją obecność”, powiedział Yoaz Hendel, były minister gabinetu, który jest nieoficjalnym przywódcą tego oddolnego ruchu, powiedział The Times of Israel Sunday.

Według Hendela, samozwańczego prawicowego liberała, który dorastał w religijnej rodzinie w osadzie na Zachodnim Brzegu Elkana.

To niewiele w porównaniu z dziesiątkami tysięcy protestujących, którzy przez ostatnie 10 tygodni gromadzili się w każdą sobotnią noc w Tel Awiwie i poza nim, przyznaje Hendel.

„Przeciętny wiec w Kfar Saba ma więcej ludzi niż my. Ale w prawicowych kręgach rozmowa, którą wprowadziliśmy, znacznie przekracza wpływ liczbowy. Nasze wezwanie do pojednania zostało wysłuchane” – powiedział.

Yoaz Hendel, były minister komunikacji, przemawia podczas protestu prawicowych demonstrantów przeciwko planowanej przez izraelski rząd reformie sądownictwa, w Jerozolimie, 11 marca 2023 r. (Yonatan Sindel/Flash90)

Hendel powiedział, że niektórzy prawicowi przeciwnicy remontu zgadzają się z jego celami. Inni całkowicie się nie zgadzają. „Ale wszyscy są zaniepokojeni perspektywą nie do pokonania przepaści w narodzie żydowskim, która staje się coraz bardziej rzeczywistością, gdy taranowanie tej przebudowy rozdziera tkankę naszego społeczeństwa” – dodał. Remont musi się zatrzymać i ustąpić miejsca wynegocjowanej reformie, być może zgodnie z wytycznymi, które prezydent Isaac Herzog ma zaproponować w tym tygodniu, powiedział Hendel.

Podczas ostatniego prawicowego wiecu przeciwko remontowi, który odbył się w sobotę wieczorem w Jerozolimie, setki obecnych na nim protestujących wysłuchało serii przemówień centroprawicowych mówców, w tym rabina Mosheha Lichtensteina, szefa prestiżowego seminarium religijnego Har Etzion na Zachodnim Brzegu osada Alon Szwut – sztandarowy obiekt religijnego syjonizmu.

„Opracowanie godnego sądownictwa jest wartością religijną” – powiedział Lichtenstein w swoim przemówieniu. Sądownictwo „trzeba naprawić. Jest wiele do zreformowania, wiele do zrobienia, ale nie w pośpiechu, nie agresywnie, nie poprzez rozdzieranie naszego społeczeństwa bez dialogu i uwagi” – powiedział.

Rabin Moshe Lichtenstein, szef jesziwy Har Etzion, przemawia podczas protestu prawicowych demonstrantów przeciwko planowanej przez izraelski rząd reformie sądownictwa, w Jerozolimie, 11 marca 2023 r. (Yonatan Sindel/Flash90)

Powiedział, że Lichtenstein nie zgadza się ze wszystkimi elementami remontu. „Ale nawet gdybym to zrobił, ceną za osiągnięcie tego jest rozdarcie naszego społeczeństwa. To nie jest tego warte” – dodał Lichtenstein.

Jednym z głównych elementów reformy, która przebiega naprzód w głosowaniu w Knesecie, byłoby zapewnienie koalicji kontroli nad powoływaniem sędziów, znaczne ograniczenie zdolności Sądu Najwyższego do odrzucania przepisów i umożliwienie znikomej większości ustawodawców uchylania takich orzeczeń.

W rozmowie z The Times of Israel 61-letni rabin, urodzony w Nowym Jorku, który w wieku 10 lat wyemigrował wraz z rodziną do Izraela, powiedział, że niechętnie angażuje się w polityczne kontrowersje. „Nie mam wyboru, ponieważ kieruję się poważnym strachem o integralność naszego społeczeństwa” – powiedział. „Mówię otwarcie, ponieważ stoimy w obliczu przepaści, podziału i braku jedności, które wcześniej były naszym upadkiem i mogą być naszym upadkiem po raz kolejny”.

Lichtenstein w swoim przemówieniu dodał, że nie ufa Netanjahu, że zajmie się tą sprawą. „Przez 20 lat skupiał się na bezpieczeństwie, dyplomacji i gospodarce, zaniedbując problemy społeczne, luki i podziały” – powiedział Lichtenstein.

Innymi mówcami podczas prawicowych protestów przeciwko remontowi byli Malka Puterkovsky, wpływowa nauczycielka Talmudu mieszkająca w osadzie Tekoa; Avi Issascharoff, współtwórca programu telewizyjnego Fauda; oraz Amitai Porat, były przywódca Ruchu Religijnych Kibuców i syn nieżyjącego już Hanana Porata, przywódcy ruchu osadniczego.

Malka Puterkovsky przemawia w Centrum Begin w Jerozolimie, 18 października 2012 r. (Oren Nahshon/Flash90)

Ale dlaczego prawicowcy muszą organizować osobne wiece, zamiast po prostu dołączać do powszechnych, odbywających się w całym kraju?

Jedną z odpowiedzi jest wezwanie do kompromisu, powiedział Uri Heitner, jastrzębi kibucnik z Ortal na Wzgórzach Golan, który w latach 90. był jednym z przywódców protestów przeciwko planom zwrotu tych terenów Syrii w zamian za porozumienie pokojowe. „Wielu protestujących sprzeciwia się idei reformy systemu prawnego. Nie były. Wiele musi się zmienić, ale poprzez dialog, a nie za Netanjahu”, który stoi przed sądem za rzekomą korupcję, powiedział Heitner.

Rozrzucanie światła palestyńskich flag i znaków przeciwko okupacji to kolejny problem z powszechnymi protestami, powiedział Hendel. „Jest ich niewiele, ale wystarczy jeden, aby niektórzy z nas poczuły się niekomfortowo” — wyjaśnił Hendel.

Ran Baratz, założyciel prawicowego portalu informacyjnego Mida i były dyrektor ds. komunikacji w Kancelarii Premiera, bagatelizował znaczenie prawicowego protestu. „Ich argumenty są łatwe do obalenia, ponieważ wielu z nich jest zarejestrowanych jako popierających zmiany, które reforma ma na celu osiągnąć” – powiedział Baratz dla ToI. „Po prostu są zaangażowani w sygnalizowanie cnót, kłaniając się władzy establishmentu. To nic, czego byśmy wcześniej nie widzieli, zwłaszcza byłego premiera Naftalego Bennetta”.

Gadi Taub, wpływowy prawicowy myśliciel, który popiera remont zamka, kolby i lufy, był mniej nonszalancki w stosunku do prawicowego ruchu protestacyjnego. „Jest dość mały, ale skuteczniejszy niż inne protesty: prawica jest ustawiona do walki z naciskiem lewicy na remont. Wie, z czym walczy. Prawicowy protest jest trudniejszy do odrzucenia i wyjaśnienia” – powiedział.

Dla Tauba prawicowy protest oznacza zmianę lojalności części religijno-syjonistycznej elity. „Niektórzy z tej w większości aszkenazyjskiej grupy zdają sobie sprawę, że mają więcej wspólnego ze świecką elitą, w większości aszkenazyjską, niż z tradycyjnym, w dużej mierze sefardyjskim Likudem lub religijnymi wyborcami Szas. Więc dostosowują się politycznie” – powiedział Taub.

Hendel odrzucił tę interpretację. „Nie ma przegrupowania, z pewnością nie w kwestii ideologii. Tym bardziej wzdłuż zejścia. Jest tylko poczucie narodowej odpowiedzialności, która określa nasze priorytety” – powiedział.

Ostatecznie losy remontu będą zależały nie od protestów kilku tysięcy prawicowców, ale od stanowczości posłów Likudu – powiedział Taub. „Prawodawcy, którzy teraz się wycofają, zapłacą wysoką cenę polityczną. Ale, jak widzieliśmy w przeszłości, nie oznacza to, że tego nie zrobią. Los remontu jest ustalany w tej chwili.”