W Ameryce Południowej szykuje się wojna, gdy Wenezuela grozi, że siłą odbierze sporne terytorium Essequibo od Gujany, a Stany Zjednoczone (USA) wspierają to drugie. Waszyngton przeprowadził ćwiczenia wojskowe i „operacje lotnicze” z siłami zbrojnymi prezydenta Irfaana Alego.

Stany Zjednoczone ostro krytykują „agresywne” działania Chin w SCS po tym, jak chińska straż przybrzeżna wystrzeliła z armatek wodnych na filipińskie statki

Spór dotyczy silnie zalesionego obszaru przygranicznego o powierzchni 160 000 km2, rzeki Essequibo oraz obszaru przybrzeżnego, w którym niedawno stwierdzono ogromne zasoby ropy i gazu.

Obydwa kraje rości sobie prawo własności do słabo zaludnionego terytorium, którego granica była przedmiotem wielu sporów i została uzgodniona decyzją z 1899 r., kiedy Gujana była jeszcze częścią Imperium Brytyjskiego. Rząd prezydenta Wenezueli Nicolása Maduro utrzymuje, że odrzuca „arbitralną” granicę wytyczoną przez to, co postrzega jako obce mocarstwa kolonialne.

Stany Zjednoczone ze swojej strony oparły się na Gujanie, zgodnie ze swoim długotrwałym sprzeciwem wobec Wenezueli, na którą nałożyły sankcje od czasów zmarłego prezydenta Hugo Chaveza, a obecnie jego następcy Maduro.

Jak wynika z pisma premiera Saint Vincent i Grenadyn, w międzyczasie prezydent Wenezueli Nicolas Maduro spotka się z prezydentem Gujany Mohamedem Irfaanem Alim w związku ze sporem terytorialnym.

„Prezydenci spotkają się w godz [the island nation of] Saint Vincent i Grenadyny w czwartek, 14 grudnia 2023 r., pod auspicjami CELAC (Wspólnoty Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów) i CARICOM (Wspólnoty Karaibów), w sprawach związanych ze sporem granicznym między Gujaną a Wenezuelą”, – stwierdził w komunikacie rząd kraju.

Wenezuela chce zwrotu „terytorium”.

Ambasada USA w Georgetown oświadczyła w oświadczeniu, że Dowództwo Południowe Stanów Zjednoczonych, które nadzoruje operacje wojskowe w Ameryce Środkowej i Południowej, „przeprowadzi operacje lotnicze wraz z armią Gujany” oraz że ćwiczenia były częścią „rutynowego zaangażowania i operacji mających na celu wzmocnienie ( partnerstwo w zakresie bezpieczeństwa między Stanami Zjednoczonymi a Gujaną.”

Caracas postrzega to jako zagraniczną interwencję wojskową w sporze regionalnym. Rzecznik ds. bezpieczeństwa narodowego Białego Domu, John Kirby, powiedział, że Waszyngton popiera pokojowe rozwiązanie sporu granicznego, sugerując, że pozwoli to uniknąć interwencji wojskowej.

Brazylia również wkroczyła, wyrażając swój sprzeciw wobec starcia militarnego, które mogłoby zdestabilizować gospodarkę Ameryki Łacińskiej poprzez wysłanie wojsk na granicę z Wenezuelą.

Jakakolwiek inwazja wojskowa Wenezueli będzie „wyzwaniem logistycznym”, ponieważ wenezuelscy żołnierze musieliby przekroczyć terytorium Brazylii, aby dostać się do Essequibo ze względu na trudny teren w innym miejscu.

AFP zacytowała brazylijską armię, mówiącą, że wzmacnia ona swoją obecność w regionie w ramach wysiłków na rzecz „zagwarantowania nienaruszalności terytorium”.

Geneza sporu

Jednak napięcie wywołało referendum, które odbyło się w zeszłym tygodniu w Wenezueli, gdzie według doniesień „ponad 95 procent” wyborców poparło roszczenia rządu wobec Essequibo.

Wyborcy odrzucili także jurysdykcję Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) w tej sprawie. Analitycy cytowani przez Reutera powiedział, że jest to próba Maduro pokazania „siły i ogólnego poparcia dla swojego rządu przed wyborami prezydenckimi w 2024 r.”

Konsorcjum złożone z Exxon Mobil, chińskiej firmy CNOOC i amerykańskiej firmy Hess rozpoczęło produkcję ropy naftowej w Gujanie w 2019 r., obecnie na poziomie około 400 000 baryłek dziennie (bpd), a oczekuje się, że do 2027 r. wzrośnie do ponad 1 miliona baryłek dziennie. Wydobycie to znacznie pobudziło gospodarkę Gujany i obiecuje zwiększać swoje dochody przez lata.

Chociaż Wenezuela posiada największe na świecie rezerwy ropy naftowej i ogromne złoża gazu ziemnego, jej produkcja gwałtownie spadła w ostatnich latach „z powodu amerykańskich sankcji, rzekomej korupcji i pogorszonej infrastruktury” – dodał Reuters.

Maduro ogłosił poszukiwania ropy w Essequibo wspólnie z państwowym koncernem naftowym PDVSA i państwowym producentem żelaza i stali CVG.

Rosja „nieoficjalnie” z Wenezuelą, „oficjalnie” neutralnie

Ze swojej strony Rosja, tradycyjnie bliski sojusznik Wenezueli, zajęła neutralne stanowisko. Rzeczniczka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Maria Zacharowa powiedział podczas gdy Moskwa „uważnie śledzi rozwój wydarzeń wokół Essequibo, (uważa), że ze względu na stosunki Wenezueli–Gujana (to) powinno zostać uregulowane w sposób sąsiedzki”.

Biorąc pod uwagę wcześniejsze zarzuty Rosji o ingerencję USA w spory regionalne w innych częściach świata, można stwierdzić, że jej neutralne stanowisko stanowi pośrednią krytykę Waszyngtonu. Moskwa od dawna oskarża Waszyngton o uniemożliwianie zainteresowanym krajom dyplomatycznego rozwiązywania konfliktów.

Moskwa nie powołała jednak dotychczas bezpośrednio Stanów Zjednoczonych, nie prowadziła oficjalnych rozmów dyplomatycznych ani nie komunikowała się z Maduro, wskazując, że nie chce też pośrednio angażować się w spór. Nie było też doniesień o tym, aby Caracas szukało rosyjskiej interwencji, co sugeruje, że Maduro nie pragnie zamieniać tego w punkt zapalny dla bardziej znaczącej rywalizacji wielkich mocarstw.

Takie posunięcie nie spodoba się nawet innym krajom Ameryki Południowej sprzeciwiającym się Stanom Zjednoczonym. Inaczej mówiąc, Wenezuela jest w konflikcie osamotniona, mając jedynie wsparcie dyplomatyczne ze strony Rosji i szanse stawienia czoła Południowemu Dowództwu armii amerykańskiej, jeśli ten ucieknie się do użycia siły.

Część komentatorów spraw zagranicznych sugeruje również, że Caracas sprzymierza się z ExxonMobil, co postrzega jako uzbrojenie rządu Gujany. Znajduje to również odzwierciedlenie w administracji Nicolása Maduro i nie zgłoszono jeszcze, aby dyplomaci atakowali w swoich oświadczeniach Gujanę lub prezydenta Irfaana Alego.

Można powiedzieć, że podejście to stanowi sygnał dla Gujany, że Caracas będzie otwarte na dialog.