Słowa o wyjątkowej jawności panującej w polskim banku centralnym były reakcją na post członka zarządu NBP Pawła Muchy. Na platformie X 16 grudnia 2023 roku opublikował on bowiem skan uchwały zarządu NBP z 4 listopada 2019 roku, w którym ustalono wysokość nagród pieniężnych dla członków zarządu. „Nagrody Prezesa NBP to za I kwartał – 3 krotność, za II kwartał – 3,5 krotność, za III kwartał – 4 krotność a za IV kwartał 4,5 krotność miesięcznego wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy” – napisał Paweł Mucha. W sumie daje to 15-krotność miesięcznego wynagrodzenia pomnożonego przez współczynnik ekwiwalentu urlopowego za 2019 rok.

Informację podaną przez Pawła Muchę skomentował również na platformie X ironicznie m.in. premier Donald Tusk: „Oburzenie na rekordowe nagrody pana Glapińskiego jest nieuzasadnione. To tylko wyrównanie strat, jakie poniósł z tytułu inflacji. Też rekordowej”.

17 grudnia biuro prasowe NBP napisało na profilu w X, że „pod względem pełnej jawności wynagrodzeń i składania oświadczeń majątkowych NBP jest najbardziej przejrzystym bankiem centralnym na świecie”. Przypomniano, że wynagrodzenia w NBP są uregulowane ustawowo, a „wynagrodzenie Prezesa NBP, Członków Zarządu i wszystkich dyrektorów jest w pełni jawne i publikowane co rok na stronie NBP oraz w Biuletynie Informacji Publicznej NBP”. Wpis zakończono stwierdzeniem: „Wszyscy też od Prezesa poprzez dyrektorów do osób zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy składają również co rok oświadczenia majątkowe” (pisownia postów oryginalna).

Sprawdziliśmy, jak w praktyce wygląda jawność wynagrodzeń i oświadczeń majątkowych w NBP.

Po tym, jak pod koniec 2018 roku „Gazeta Wyborcza” ujawniła, że dyrektorka departamentu komunikacji NBP zarabiała 65 tys. zł miesięcznie, w szybkim trybie w lutym 2019 roku przeprowadzono nowelizację tzw. ustawy antykorupcyjnej, czyli ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Nałożyła ona na prezesa, wiceprezesów, członków zarządu NBP i osób zajmujących stanowiska dyrektora oddziału okręgowego, dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i ich zastępców oraz osób zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy – obowiązek składania co roku oświadczeń majątkowych. Co ważne, wszystkie te oświadczenia miały być jawne i publikowane w „Biuletynie Informacji Publicznej NBP”.

Jednocześnie dla wszystkich urzędników, których oświadczenia mają być jawne, wprowadzono generalną zasadę, że:

Na stronie BIP NBP w zakładce „Oświadczenia majątkowe” znajdujemy 22 oświadczenia złożone przez 15 pracowników banku (dyrektorów departamentów, oddziałów i ich zastępców i jednego doradcę prezesa). 14 oświadczeń dotyczy 2018 roku, trzy – 2019 roku, dwa – 2020 roku, trzy – 2021 roku. Nie ma oświadczeń majątkowych żadnego z członków zarządu NBP ani prezesa Glapińskiego.

Warto jednak zwrócić uwagę na tekst poprzedzający opublikowane oświadczenia, z którego wynika, że opublikowano oświadczenia „za wyjątkiem oświadczeń, co do których składający skorzystali z przysługujących im uprawnień (…) składając do Prezesa NBP wniosek o objęcie informacji zawartych w ich oświadczeniach majątkowych ochroną przewidzianą dla informacji niejawnych o klauzuli tajności 'zastrzeżone'”. Czyli skorzystali z opisanego wyżej art. 10 i utajnili swoje oświadczenia majątkowe. Przypomnijmy, jedyną możliwością zastrzeżenia oświadczenia majątkowego jest sytuacja powodująca „zagrożenie dla składającego oświadczenie lub osób dla niego najbliższych”.

21 grudnia 2023 roku zapytaliśmy biuro prasowe NBP, ilu zatrudnionych w NBP jest zobowiązanych do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym; oświadczenia ilu z tych osób są jawne; wobec ilu osób prezes NBP wyraził zgodę na zastrzeżenie ich oświadczeń. 

W odpowiedzi z 25 stycznia – podpisanej przez Krzysztofa Mackiewicza, p.o. zastępcy dyrektora Departamentu Generalnego NBP – czytamy, że liczba osób zobowiązanych do złożenia oświadczeń majątkowych „pokrywa się z informacjami publikowanymi przez NBP na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, zgodnie z art. 66 ust. 6 ustawy o Narodowym Banku Polskim”.

Taką informacją jest poniższa tabela z wysokością wynagrodzeń w NBP w 2022 roku. Na podstawie rubryki „Przeciętne zatrudnienie” można w przybliżeniu przyjąć, że oświadczenia powinno złożyć, oprócz prezesa banku, ponad 100 osób. To oprócz prezesa także inni członkowie zarządu NBP: wiceprezes – pierwszy zastępca, wiceprezes, członek zarządu – tu podano liczbę etatów 4,3, natomiast ze sprawozdania z działalności NBP za 2022 rok wynika, że członkami zarządu NBP w 2022 roku byli: Adam Glapiński, Marta Kightley, Adam Lipiński, Marta Gajęcka, Paweł Mucha (od 1 września), Robert Pogonowski, Rafał Sura (od 28 lipca), Paweł Szałamacha oraz Andrzej Kaźmierczak (skończył kadencję 16 lipca). Ich oświadczeń majątkowych nie znajdujemy na stronie BIP NBP. W rubryce „Przeciętne zatrudnienie” podano również liczbę etatów dyrektorów oddziałów – 16, etatów dla dyrektorów departamentów – 26,4, etatów zastępców dyrektorów oddziałów – 17, etatów zastępców dyrektorów departamentów – 52 oraz etatów doradców prezesa – 13,3.

Na pytanie o liczbę osób, których oświadczenia powinny być jawne i liczbę osób, których oświadczenia prezes NBP zastrzegł, biuro prasowe NBP odpowiedziało, że nie są to dane stanowiące informację publiczną.

Skoro jednak na stronie BIP NBP nie opublikowano żadnego oświadczenia za rok 2022 (powinny być opublikowane do 30 czerwca 2023 roku), oznacza to, że oświadczenia ponad 100 urzędników mogły zostać zastrzeżone przez prezesa Adama Glapińskiego, o czym świadczy wspomniany już wyżej tekst na stronie BIP NBP poświęconej oświadczeniom majątkowym, że opublikowano oświadczenia „za wyjątkiem” tych, które zostały zastrzeżone przez prezesa NBP na mocy art. 10 ust. 3a ustawy antykorupcyjnej.

Ta ustawa wymaga także od prezesa NBP złożenia oświadczenia majątkowego, ale on składa je Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego. Co do zasady to oświadczenie powinno być jawne, lecz również prezes NBP może skorzystać z prawa do jego utajnienia. Zapytaliśmy o to biuro prasowe Sądu Najwyższego. 21 grudnia 2023 roku otrzymaliśmy odpowiedź: „Prezes Narodowego Banku Polskiego Pan Adam Glapiński składając oświadczenie o stanie majątkowym za rok 2022 wnioskował o nadanie klauzuli zastrzeżone. Pani Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego uwzględniła wniosek, podobnie, jak w oświadczeniu o stanie majątkowym za rok 2021”.

Wobec tych faktów stwierdzenie o „pełnej jawności składania oświadczeń majątkowych NBP” wydaje się być na wyrost. We wpisie Biuro Prasowe NBP stwierdza, że pod tym względem „jest najbardziej przejrzystym bankiem centralnym na świecie.” To twierdzenie trudno jednak zweryfikować, gdyż każdy kraj ma inne przepisy dotyczące jawności majątkowej. W Szwecji np. każdy obywatel ma prawo wglądu w zeznanie podatkowej innej osoby (a więc też członka władz banku centralnego Szwecji); z kolei na stronach Banku Anglii publikowane są wynagrodzenia członków zarządu i dyrektorów banku, a także co kwartał sprawozdania z wydatków, jakie ponosi kadra zarządzająca.

Inaczej jest, jeśli chodzi o wynagrodzenia w NBP. Również w lutym 2019 roku znowelizowano ustawę o NBP, która wprowadziła obowiązek publikowania wysokości wynagrodzeń prezesa, wiceprezesów, członków zarządu NBP i osób zajmujących stanowiska dyrektora oddziału okręgowego, dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i ich zastępców oraz osób zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy. 

Na stronie BIP NBP w zakładce „Wynagrodzenia w NBP” są informacje o wysokości wynagrodzeń od 1995 roku. Z najnowszego zestawienia za 2022 rok wynika, że prezes NBP w ciągu roku zarobił 1,3 mln zł brutto, wiceprezesi – niemal 1,1 mln zł. W przypadku pozostałych stanowisk w tabeli podane są łączne kwoty rocznych wynagrodzeń brutto dla wszystkich członków zarządu, dyrektorów oddziałów, departamentów, ich zastępców i doradców prezesa w odniesieniu do przeciętnego zatrudnienia. Członkowie zarządu zarobili średnio po 734 tys. zł, a dyrektorzy oddziałów po 370 tys. zł brutto. 

Dane o wynagrodzeniach za 2023 rok NBP powinien opublikować najpóźniej do 31 marca.