Niedawne przełomy w terapii genowej stanowią znaczący krok naprzód w naukach medycznych i rozpoczynają nową erę leczenia różnych chorób człowieka. W dziedzinie terapii genowej, która polega na manipulowaniu materiałem genetycznym lub wprowadzaniu go do komórek człowieka w celu leczenia lub zapobiegania chorobom, nastąpił niezwykły postęp, a kilka leków do terapii genowej uzyskało zgodę Agencji ds. Żywności i Leków (FDA).

Terapia genowa okazała się przełomową dziedziną w leczeniu zaburzeń genetycznych, oferując nadzieję i możliwości transformacji osobom zmagającym się z takimi schorzeniami, jak niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, talasemia i hemofilia. W 2024 r. w branży opieki zdrowotnej nastąpi niezwykły postęp dzięki zatwierdzonym przez FDA terapiom genowym, które mogą zrewolucjonizować życie pacjentów na całym świecie.

Komercyjne metody terapii genowej, szeroko oferowane na dwa sposoby, mają na celu powiększenie lub edycję genomu w celu zwiększenia ludzkich możliwości poprzez „równoważenie” lub „naprawianie” podstawowego defektu genetycznego, zwykle w przypadku zaburzeń monogenetycznych. Podejścia terapii genowej „ex vivo” polegają na „edycji” ludzkiego genomu przy użyciu mechanizmów takich jak CRISPR Cas-9, nukleaza palca cynkowego, Cas-12 itp., w celu „powiększenia” genomu w precyzyjnych lokalizacjach, aby wpłynąć na syntezę białek, zmieniając w ten sposób przebieg choroby pozytywnie dla pacjenta. Terapia genowa „in vivo” koncentruje się na „dodaniu genu” poprzez uzupełnienie brakującej sekwencji nukleotydu/białka zamkniętej w wektorze, który jest następnie podawany w postaci wlewu dożylnego, zmieniając w ten sposób syntezę białek, co pozytywnie wpływa na wyniki leczenia pacjenta.

Poniżej wyjaśniono kilka przykładów działania tych mechanizmów:

Anemia sierpowatokrwinkowa (SCD). Dziedziczna choroba krwi charakteryzująca się nieprawidłowym kształtem czerwonych krwinek od dawna stwarza poważne wyzwania zarówno dla pacjentów, jak i pracowników służby zdrowia. Jednakże niedawne zatwierdzenie przez FDA leków do terapii genowej exagamglogene autotemcel i lovotibeglogene autotemcel stanowi punkt zwrotny w leczeniu tej choroby. Exagamglogene autotemcel działa poprzez wprowadzenie zmodyfikowanego genu do hematopoetycznych komórek macierzystych pacjenta za pomocą narzędzi do edycji genów opartych na CRISPR, natomiast lovotibeglogene autotemcel wykorzystuje do tego samego wektor lentiwirusowy, promując produkcję zdrowych czerwonych krwinek i łagodząc wpływ sierpowatego kształtu komórki. Badania kliniczne dały obiecujące wyniki, które prawdopodobnie doprowadziły do ​​​​zatwierdzenia obu środków przez FDA w USA.

Talasemia. Talasemia, grupa chorób krwi wpływających na produkcję hemoglobiny, również odnotowała znaczny postęp w terapii genowej. Zatwierdzenie przez FDA betibeglogene autotemcel stanowi przełom dla osób z ciężką talasemią. Betibeglogene autotemcel wykorzystuje metodę polegającą na wprowadzeniu skorygowanego genu do komórek szpiku kostnego pacjenta. Ta innowacyjna terapia ma na celu przywrócenie prawidłowej produkcji hemoglobiny, zmniejszenie konieczności częstych transfuzji krwi i odciążenie pacjentów.

Hemofilia. Hemofilia B, rzadkie zaburzenie krzepnięcia spowodowane niedoborem czynników krzepnięcia, tradycyjnie wymaga leczenia przez całe życie poprzez terapię zastępczą czynnikami krzepnięcia. Jednakże zatwierdzenie przez FDA etranakogenu dezaparwowek zwiastuje nową erę w leczeniu hemofilii. Etranakogen dezaparwowek wykorzystuje terapię genową w celu zwiększenia wytwarzania czynników krzepnięcia w komórkach wątroby pacjenta. Podejście to ma na celu zapewnienie trwałego i naturalnego źródła czynników krzepnięcia, zmniejszając konieczność częstych wlewów i zapewnia lepszą jakość życia przy rzadkich krwawieniach. Jednak cena wynosząca aż 3,5 miliona dolarów za dawkę może być nieosiągalna dla większości pacjentów z tym zaburzeniem w Azji.

Globalna dostępność. Jedną ze znaczących zalet terapii genowych zatwierdzonych przez FDA jest ich potencjał globalnej dostępności. Firmy farmaceutyczne i organizacje zajmujące się opieką zdrowotną aktywnie pracują nad tym, aby te przełomowe terapie dotarły do ​​pacjentów w różnych regionach, wykraczając poza granice geograficzne. Podejmowane są wspólne wysiłki, aby udostępnić te metody leczenia w krajach, w których te zaburzenia genetyczne są powszechne, rozszerzając w ten sposób korzyści płynące z terapii genowej na szerszą populację.

Wyzwania i przemyślenia. Chociaż postępy w terapii genowej są niezaprzeczalnie obiecujące, nadal istnieją wyzwania, w tym potrzeba rygorystycznego, długoterminowego monitorowania bezpieczeństwa, eliminowania potencjalnych skutków ubocznych i zapewniania równego dostępu do tych innowacyjnych metod leczenia. Ponadto ewoluujący krajobraz badań nad terapią genową podkreśla znaczenie ciągłych badań naukowych i względów etycznych dla optymalizacji wyników leczenia pacjentów. Ogromne koszty związane z tymi zatwierdzonymi terapiami są poza zasięgiem większości pacjentów w Afryce Subsaharyjskiej i Indiach, gdzie mieszka większość cierpiących pacjentów.

Te transformacyjne terapie oznaczają zwrot w kierunku spersonalizowanego, ukierunkowanego podejścia do zaburzeń genetycznych, oferując nie tylko leczenie, ale także potencjał znacznie poprawy jakości życia tych, którzy od dawna zmagają się z tymi trudnymi schorzeniami. W miarę jak globalna społeczność zajmująca się opieką zdrowotną w dalszym ciągu korzysta z tych osiągnięć, przyszłość rysuje się obiecująco w zakresie dalszych przełomów i zwiększonej dostępności terapii genowych dla pacjentów na całym świecie. Dzięki globalnej integracji opieki zdrowotnej i dostosowaniu umiejętności w drodze akademickich partnerstw wschód-zachód wiele takich przełomowych terapii powinno dotrzeć do globalnego południa.

Akshat Jain jest lekarzem zajmującym się hematologią i onkologią dziecięcą.