Po raz pierwszy naukowcy zidentyfikowali genetyczną postać choroby Alzheimera w późnym wieku – u osób, które odziedziczyły dwie kopie niepokojącego genu.

Naukowcy od dawna wiedzą, że gen o nazwie APOE4 jest jedną z wielu czynników, które mogą zwiększać ryzyko choroby Alzheimera u ludzi, w tym po prostu starzenie się. Zdecydowana większość przypadków choroby Alzheimera występuje po 65. roku życia. Jednak opublikowane w poniedziałek badania sugerują, że u osób noszących nie jedną, ale dwie kopie genu jest to więcej niż czynnik ryzyka – to podstawowa przyczyna choroby okradającej umysł.

Odkrycia stanowią różnicę o „głębokich implikacjach” – stwierdził dr Juan Fortea, który kierował badaniem w Instytucie Badawczym Sant Pau w Barcelonie w Hiszpanii.

Wśród nich: Objawy mogą pojawić się od 7 do 10 lat wcześniej niż u innych starszych osób dorosłych, u których rozwija się choroba Alzheimera.

Szacuje się, że 15% pacjentów z chorobą Alzheimera jest nosicielami dwóch kopii APOE4, co oznacza, że ​​przypadki te „można prześledzić do przyczyny, a przyczyna leży w genach” – stwierdziła Fortea. Do tej pory uważano, że genetyczne formy choroby Alzheimera to tylko typy, które atakują znacznie młodsze osoby i stanowią mniej niż 1% wszystkich przypadków.

Naukowcy twierdzą, że w wyniku badań niezwykle istotne jest opracowanie terapii ukierunkowanych na gen APOE4. Niektórzy lekarze nie oferują jedynego leku, który, jak wykazano, w umiarkowanym stopniu spowalnia chorobę, czyli Leqembi, osobom posiadającym tę parę genów, ponieważ są one szczególnie podatne na niebezpieczne skutki uboczne, twierdzi dr Reisa Sperling, współautorka badania na Harvardzie – stowarzyszony Brigham and Women’s Hospital w Bostonie.

Sperling szuka sposobów zapobiegania lub przynajmniej opóźniania choroby Alzheimera i „te dane mówią mi, jak ważna jest grupa, którą można zająć się, zanim wystąpią objawy”.

Ale ta wiadomość nie oznacza, że ​​ludzie powinni ścigać się o test genetyczny. „Ważne jest, aby nie straszyć chorobą Alzheimera wszystkich osób, u których w rodzinie występowała choroba Alzheimera, ponieważ za większością przypadków nie stoi ten duet genów” – powiedziała The Associated Press.

JAK GENETYKA WPŁYWA NA ALZHEIMERA? Ponad 6 milionów Amerykanów i jeszcze więcej na całym świecie cierpi na chorobę Alzheimera. Wiadomo, że kilka genów powoduje rzadkie formy choroby o wczesnym początku – mutacje przekazywane w rodzinach, które wywołują objawy niezwykle wcześnie, bo już po 50. roku życia. Niektóre przypadki są również powiązane z zespołem Downa.

Jednak choroba Alzheimera najczęściej atakuje po 65. roku życia, zwłaszcza pod koniec lat 70. i 80., a od dawna wiadomo było, że gen APOE, który wpływa również na sposób, w jaki organizm radzi sobie z tłuszczami, odgrywa pewną rolę. Istnieją trzy główne odmiany. Większość ludzi jest nosicielką wariantu APOE3, który wydaje się nie zwiększać ani nie zmniejszać ryzyka choroby Alzheimera. Niektóre zawierają APOE2, który zapewnia pewną ochronę przed chorobą Alzheimera.

APOE4 od dawna uznawano za największy genetyczny czynnik ryzyka choroby Alzheimera w późnym wieku, przy czym dwie kopie są bardziej ryzykowne niż jedna. Szacuje się, że około 2% światowej populacji odziedziczyło kopię od każdego z rodziców.

BADANIA WSKAZUJĄ PRZYCZYNĘ PODZBIORU ALZHEIMERA Aby lepiej zrozumieć rolę genu, zespół Fortei wykorzystał dane pochodzące z 3297 mózgów przekazanych do badań oraz od ponad 10 000 osób biorących udział w badaniach nad chorobą Alzheimera w USA i Europie. Zbadali objawy i wczesne oznaki choroby Alzheimera, takie jak lepki amyloid w mózgu.

Jak podają w czasopiśmie Nature Medicine, osoby z dwiema kopiami APOE4 akumulowały więcej amyloidu w wieku 55 lat niż osoby z tylko jedną kopią lub „neutralną” odmianą genu APOE3. Do 65. roku życia skany mózgu wykazały znaczne odkładanie się blaszek u prawie trzech czwartych podwójnych nosicieli, u których również ryzyko wystąpienia początkowych objawów Alzheimera było większe w tym wieku niż w latach 70. i 80.

Fortea stwierdziła, że ​​biologia leżąca u podstaw choroby jest niezwykle podobna do tej występującej u młodych dziedzicznych typów.

Wygląda raczej na „rodzinną postać choroby Alzheimera” – stwierdził dr Eliezer Masliah z Krajowego Instytutu ds. Starzenia się. „To nie tylko czynnik ryzyka”.

Co ważne, nie u każdego z dwoma genami APOE4 rozwijają się objawy choroby Alzheimera i badacze muszą dowiedzieć się, dlaczego tak się dzieje – przestrzegł Sperling.

„To nie do końca przeznaczenie” – powiedziała.

JAK NOWE ODKRYCIA MOGĄ WPŁYNĄĆ NA BADANIA I LECZENIE ALZHEIMERA Lek Leqembi działa poprzez usuwanie lepkiego amyloidu, ale Sperling stwierdził, że nie jest jasne, czy nosiciele dwóch genów APOE4 na tym skorzystają, ponieważ istnieje u nich tak wysokie ryzyko wystąpienia działania niepożądanego leku – niebezpiecznego mózgu obrzęk i krwawienie. Jedno z pytań badawczych dotyczy tego, czy lepiej byłoby rozpocząć zażywanie takich leków wcześniej niż inni ludzie.

Masliah powiedział, że inne badania mają na celu opracowanie terapii genowej lub leków ukierunkowanych konkretnie na APOE4. Powiedział, że kluczowe znaczenie ma również zrozumienie wpływu APOE4 na różne populacje, ponieważ badano go głównie u białych ludzi pochodzenia europejskiego.

Jeśli chodzi o testy genetyczne, obecnie zazwyczaj wykorzystuje się je jedynie do oceny, czy dana osoba jest kandydatem do badania Leqembi lub w przypadku osób biorących udział w badaniach nad chorobą Alzheimera – zwłaszcza w badaniach nad możliwymi sposobami zapobiegania tej chorobie. Sperling stwierdziła, że ​​osoby, które najprawdopodobniej są nosicielami dwóch genów APOE4, miały rodziców, u których oboje zachorowali na Alzheimera stosunkowo wcześnie, bo w wieku 60 lat, a nie 80 lat.