Kiruna jest znana w górniczym świecie. To jedno z kluczowych miejsc wydobycia wysokogatunkowej rudy żelaza. Teraz jej znaczenie może jeszcze wzrosnąć. Szwedzi odkryli na północ od miasta ogromne zasoby metali ziem rzadkich. To może uniezależnić Europę od Chin.

• Kiruna stała się sławna z powodu świetnej jakości rudy żelaza.
• Zasoby metali ziem rzadkich w Szwecji mogą okazać się strategicznie ważne dla Europy i pomóc w uniezależnieniu się od Chin.
• Długotrwałe procedury powodują, ze eksploatacja złoża może ruszyć za 10-15 lat.

Początkowo Kiruna była kojarzona z żelazem. O tym, że w Kirunie znajdują się złoża rudy żelaza było wiadomo już od połowy XVII wieku, jednak dopiero XX stulecie pozwoliło na rozpędzenie się miejscowej gospodarki. Wszystko dzięki magnetytowi.  Co szczególnie istotne zawartość żelaza w rudzie z Kiruny sięga nawet 55-70 proc. Nic więc dziwnego, że wydobycie rudy przyczyniło się do rozwoju miasta.

Odkrycie o strategicznym znaczeniu nie tylko dla Europy  

Ruda żelaza napędzała i nadal napędza Kirunę. Być może jednak wkrótce znaczenie Kiruny – to także największe lapońskie miasto Szwecji  – jeszcze wrośnie.

Informacja koncernu LKAB (spółka eksploatująca złoża rudy żelaza) jest dość enigmatyczna. Firma zidentyfikował znaczne złoża pierwiastków ziem rzadkich w rejonie Kiruny.  

Chodzi o złoże przekraczające milion ton tlenków metali ziem rzadkich, tym samym największe znane złoże tego typu w Europie.

– To dobra wiadomość nie tylko dla LKAB, regionu i Szwedów, ale także dla Europy i klimatu. Jest to największe znane złoże pierwiastków ziem rzadkich w naszej części świata i może stać się ważnym źródłem w produkcji surowców krytycznych, które są absolutnie niezbędne do umożliwienia zielonej transformacji – mówi Jan Moström, prezes i dyrektor generalny grupy LKAB.

Warto zaznaczyć, że pierwiastki ziem rzadkich to nazwa zwyczajowa rodziny 17 pierwiastków chemicznych, w skład której wchodzą dwa skandowce (skand i itr) oraz wszystkie lantanowce (lantan, cer, prazeodym, neodym, promet, samar, europ, gadolin, terb, dysproz, holm, erb, tul, iterb i lutet). Współwystępują one w minerałach i mają podobne właściwości chemiczne.

Obecnie w Europie praktycznie się ich nie wydobywa, a przecież jednocześnie oczekuje się dramatycznego wzrostu popytu na nie w wyniku transformacji energetycznej. Pierwiastki ziem rzadkich są bowiem kluczowe w produkcji turbin wiatrowych, nowoczesnych silników elektrycznych, elektroniki, czy wysokowydajnych baterii.

Według oceny Komisji Europejskiej popyt na pierwiastki ziem rzadkich, potrzebne m.in. do samochodów elektrycznych i turbin wiatrowych, ma wzrosnąć ponad pięciokrotnie do 2030 r. Dziś także Europa jest uzależniona od importu tych minerałów. To Chiny całkowicie dominują na tym rynku. Można więc stwierdzić, że złoże w Szwecji spada nam z nieba.

Trudna i daleka droga do budowy i uruchomienia kopalni

Tyle że zanim eksploatacja ruszy, upłynie sporo czasu i wydanych zostanie miliony euro. Pierwszym krokiem będzie złożenie wniosku o koncesję na eksploatację złoża Per Geijer (nazwa złoża pierwiastków ziem rzadkich pochodzi od nazwiska szwedzkiego profesora geologii, który zapisał się złotymi zgłoskami w historii badań złoża rudy żelaza w Kitunie). W planach jest umożliwienie złożenia wniosku o koncesję na eksploatację w 2023 roku.

LKAB rozpoczęło już przygotowania kilkukilometrowego chodnika na głębokości około 700 metrów w istniejącej kopalni Kiruna w kierunku nowego złoża, aby móc go dogłębnie i szczegółowo zbadać.

– Już teraz dużo inwestujemy, aby iść naprzód i spodziewamy się, że zbadanie złoża i warunków jego opłacalnego i zrównoważonego wydobycia zajmie kilka lat – przyznaje Moström.

Kiedy więc jest realne uruchomienie strategicznej dla Europy kopalni.

– Jeśli spojrzymy, jak przebiegały inne procesy uzyskiwania pozwoleń w naszej branży, minie co najmniej 10-15 lat, zanim będziemy mogli faktycznie rozpocząć wydobycie i dostarczanie surowców na rynek – przyznaje menadżer LKAB.

Być może prace uda się jednak przyspieszyć. – W tym przypadku decydujące znaczenie ma skupienie się Komisji Europejskiej na kwestii, zapewnienia Europie dostępu do materiałów krytycznych. Musimy zmienić procesy koncesyjne, aby zapewnić wzrost wydobycia tego typu surowca w Europie. Dostęp jest dziś kluczowym czynnikiem ryzyka zarówno dla konkurencyjności przemysłu europejskiego, jak i dla transformacji klimatycznej – podkreśla Moström.

Zmotywować polityków do ułatwienia całego procesu może jeszcze jeden aspekt. Złoże Per Geijer zawiera także bardzo duże zasoby fosforu, będącego jednym z trzech składników odżywczych w nawozach mineralnych niezbędnych do produkcji żywności i również znajdującego się na unijnej liście minerałów krytycznych. Po zasoby na północ od Kiruny musimy więc sięgnąć.