Rozczarowani dziesięcioleciami kryzysów finansowych, argentyńscy wyborcy zaskoczyli ankieterów, wybierając w listopadzie zeszłego roku Javiera Milei na prezydenta. Chociaż skrajnie prawicowy libertarianin, który obiecał bolesną terapię szokową w celu naprawienia chorej gospodarki kraju, a sprawuje urząd od 100 dni, rzeczywiście odniósł pewne sukcesy, ma trudności z wdrożeniem najbardziej dalekosiężnych części swoich reform.

W obliczu rosnących napięć społecznych prezydent stara się pokonać wrogich legislatorów, aby wprowadzić w życie swój radykalny program oszczędnościowy.

„Chcę, żebyście zrozumieli, że Argentyna jest w krytycznej sytuacji” – powiedziała Milei kilka godzin po wyborze. „Zmiany, których potrzebuje nasz kraj, są drastyczne. Nie ma miejsca na stopniowość.”

Kiedy Milei obejmował urząd, inflacja oscylowała na poziomie 143 procent, ubóstwo sięgało 40 procent, a rząd był winien 110 miliardów dolarów zewnętrznym wierzycielom. Po części jego wybór był naganą wobec rządzącego establishmentu peronistycznego, który dominował w polityce w Argentynie od 1983 roku.

Były ekspert telewizyjny już kilka dni po inauguracji zaczął realizować swój radykalny plan – zdewaluował peso o 50 proc., obciął państwowe dotacje na paliwo i o połowę zredukował liczbę ministerstw.

Choć Milei wycofuje się z kampanii wyborczej dotyczącej dolaryzacji gospodarki i likwidacji banku centralnego, Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) pozytywnie przyjął jego początkowe posunięcia. W styczniu MFW zasygnalizował swoje wsparcie, wypłacając pożyczki o wartości 4,7 mld dolarów.

Skręcenie Argentyny w stronę skrajnej prawicy również ożywiło rynki finansowe. Natychmiast po wyborze Milei międzynarodowe obligacje Argentyny z terminem zapadalności w 2041 r. wzrosły o siedem procent. Rosnące ceny obligacji zazwyczaj odzwierciedlają rosnące zaufanie inwestorów do polityki gospodarczej kraju.

Tymczasem krytycy obawiają się, że szeroko zakrojony program oszczędnościowy prezydenta Milei może wywołać masowe bezrobocie i skierować gospodarkę w nieprzewidywalną i potencjalnie burzliwą przyszłość.

Dekret nadzwyczajny

20 grudnia Milei wydał nadzwyczajny dekret, którego celem było wzmocnienie wysiłków deregulacyjnych z poprzedniego tygodnia.

Mandat – z którego można skorzystać jedynie w „wyjątkowych okolicznościach” – pozwala Mileiowi ominąć Kongres, w którym jego partia La Libertad Avanza ma zaledwie 38 z 257 mandatów (i 7 z 72 mandatów w Senacie). Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, ustawodawstwo przechodzi od izby niższej do izby wyższej.

Dekret zmienił lub uchylił 366 ustaw w celu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w kraju, w tym linii lotniczej, spółek medialnych i grupy energetycznej YPF. W ramach tych środków złagodzono także przepisy dotyczące opieki zdrowotnej, mieszkalnictwa i własności gruntów.

W innych przypadkach edykt pozbawił pracowników praw, między innymi poprzez zmniejszenie wynagrodzenia za urlop macierzyński i odprawy. Pozwoliło także firmom na zwalnianie pracowników uczestniczących w akcji strajkowej.

Dekret natychmiast wywołał protesty, a po apelacji argentyńskiego związku parasolowego, Generalnej Konfederacji Pracy (CGT), sąd zawiesił reformy pracownicze Milei. 30 stycznia sąd uznał reformy Milei za „niekonstytucyjne”.

„To była strata dla rządu” – powiedział Matias Vernengo, były urzędnik Centralnego Banku Argentyny. „Reforma pracy to dla Milei duży problem”.

Następnie 14 marca Senat Argentyny głosował za odrzuceniem dekretu nadzwyczajnego, co stanowiło kolejny cios dla prezydenta.

Wielu centrowych prawodawców argumentowało, że Milei musi przedstawić Kongresowi swoje reformy deregulacyjne jako ustawy. Przetrwanie jego planu zależy teraz od negocjacji z przedstawicielami opozycji w izbie niższej Argentyny.

„Nie sądzę, że uda mu się przekonać Kongres” – powiedział Vernengo. „Będzie to problematyczne, ponieważ tolerancja społeczna będzie zależała od tego, czy Milei będzie w stanie generować wzrost. To jest tlen, którego potrzebuje, aby móc dalej działać. Utrzymywanie polityki przez prawodawców nie wygląda dobrze”.

Projekt ustawy reformującej

Kilka dni po ogłoszeniu dekretu nadzwyczajnego Milei rozesłał 22 grudnia do Kongresu projekt ustawy reformującej, zwany omnibusem. Zaproponował on zmiany w czterech kluczowych obszarach polityki – podatkowym, karnym, wyborczym i systemie partyjnym – na które prezydenci nie mogą mieć wpływu dekret.

Oprócz cięć wydatków mających na celu eliminację deficytu do końca 2024 r. projekt ustawy zakładał zniesienie proporcjonalnej reprezentacji w Kongresie. Zaproponowała także oddanie prezydentowi władzy ustawodawczej w takich obszarach jak polityka energetyczna i fiskalna do 2025 roku.

W przeciwieństwie do tego, co niektórzy uważali za środki mające na celu przejęcie władzy, argentyńscy robotnicy, koordynowani przez CGT, rozpoczęli strajk generalny. Była to najszybsza akcja strajkowa tego typu w historii Argentyny, która miała miejsce zaledwie 45 dni po objęciu urzędu przez prezydenta. Po dniach napiętej debaty Kongres zatwierdził 2 lutego złagodzoną wersję ustawy zbiorczej, torując drogę do decydującego głosowania w Senacie, gdzie ustawodawstwo miało przejść dalsze zmiany.

Negocjacje ostatecznie zakończyły się jednak niepowodzeniem po odrzuceniu kluczowych rozwiązań przez koalicję rządzącą. Zmartwiona Milei posunęła się nawet do wycofania ustawy 6 lutego, unieważniając głosowanie sprzed kilku dni.

Zamiast widzieć, jak jego ustawa zostaje „rozdrobniona”, Milei powiedziała „Financial Times”, że zdecydował się zaczekać do wyborów śródokresowych pod koniec 2025 r., kiedy spróbuje ponownie z nowym pakietem. Tymczasem „istnieją inne reformy, które możemy przeprowadzić w drodze dekretu [without Congress]”, powiedział.

Według Grahama Stocka, specjalisty ds. strategii zadłużenia państw rynków wschodzących w BlueBay Asset Management, wygląda na to, że Milei przy próbie wdrożenia swojego radykalnego planu oszczędnościowego będzie polegał na władzy wykonawczej, a nie na zgodzie Kongresu.

„Władza wykonawcza ma dużą kontrolę nad wydatkową stroną budżetu, w tym nad uznaniowymi transferami do prowincji, które zostały już obcięte, aby zmusić gubernatorów do stołu negocjacyjnego” – powiedział.

Milei obwiniła gubernatorów regionalnych za to, że nie poparli jego ustawy zbiorczej. Z kolei uderzył ich oszczędnościami, obcinając dotacje, które przywódcy prowincji wykorzystują do obniżania kosztów transportu publicznego.

Stock powiedział Al Jazeerze, że Milei „próbuje obecnie innej drogi do uzyskania większości w Kongresie”, angażując się w fiskalne przeciąganie liny z gubernatorami Argentyny, którzy mają znaczny wpływ na przedstawicieli państwa.

Wciąż jednak pozostają pytania dotyczące zdolności Milei do zawarcia niezręcznego paktu z gubernatorami kraju, z których wielu jest lojalnymi peronistami. Zdaniem Stocka „istnieje droga do pomyślnej stabilizacji i ożywienia argentyńskiej gospodarki, ale jest ona wąska”.

Analitycy byli zaskoczeni, gdy na początku 2024 r. rząd zabezpieczył pierwszą od 12 lat nadwyżkę budżetową Argentyny. Osiągnięto to poprzez zmniejszenie płatności dla prowincji, zamrożenie budżetów i niedopasowanie wydatków socjalnych w pełni do inflacji.

Gra czekania

Według Eduardo Barcesata, profesora prawa na Uniwersytecie w Buenos Aires, decyzja Milei o zaatakowaniu gubernatorów może przynieść odwrotny skutek. „Przyjmując konfrontacyjne stanowisko wobec gubernatorów, jeszcze bardziej osłabił swoją pozycję w Kongresie, zwłaszcza wobec centrowych ustawodawców”.

„Prezydent będzie miał nadzieję, że w nadchodzących miesiącach pobudzi poparcie dla swojej polityki” – powiedział Barcesat. „Jeśli terapia szokowa zacznie działać i przyniesie rezultaty, szczególnie w przypadku inflacji, wierzy, że może zwiększyć wsparcie” – powiedział. „Jak dotąd nie udało się tego osiągnąć.”

Inflacja wystrzeliła w lutym do 276 procent, głównie z powodu niedawnej deprecjacji peso. W innych krajach wskaźnik ubóstwa osiągnął w styczniu 57,4% i był najwyższy od 20 lat. Rosnące napięcie między pracownikami i związkami zawodowymi wywołało w ostatnich tygodniach dużą liczbę strajków i protestów.

Zdaniem Matiasa Vernengo, byłego urzędnika banku centralnego, „Milei podejmuje ogromne ryzyko z narodem Argentyny. Jeśli wkrótce nie przyniesie rezultatów, myślę, że protesty zaczną przybierać gwałtowny charakter. Sprawy mogą przybrać nieprzyjemny obrót.