Pierwsze udane miękkie lądowanie na Marsie
Model lądownika Mars 3. | Źródło zdjęcia: Muzeum Kosmiczne Flickr
Kiedy mówimy o wyścigu kosmicznym między przeciwnikami z czasów zimnej wojny, Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Radzieckim, zazwyczaj mówimy o wyścigu o lądowanie pierwszych ludzi na Księżycu. Jednak wkrótce po osiągnięciu tego celu uwaga przeniosła się na naszą sąsiednią planetę Mars. Pierwsze udane miękkie lądowanie na Marsie zostało osiągnięte przez Związek Radziecki w ramach misji Mars 3.
W tym początkowym okresie eksploracji planet oba te kosmiczne supermocarstwa miały tendencję do wystrzeliwania par statków kosmicznych jako środka zapobiegawczego. Pomysł polegał na tym, aby mieć jeden jako kopię zapasową drugiego, tak aby przynajmniej jeden z nich odniósł sukces w swoich wysiłkach, nawet jeśli drugi całkowicie nie osiągnął swojego celu.
Nic więc dziwnego, że misje Mars 2 i Mars 3 składały się z identycznych statków kosmicznych. Z modułem autobusu/orbitera i dołączonym modułem opadania/lądownika łączna masa statku kosmicznego z paliwem wynosiła około 4650 kg. Sonda Mars 3 miała 4,1 metra wysokości, 5,9 metra szerokości dwóch skrzydeł paneli słonecznych i średnicę podstawy 2 metry.
Główne cele
Głównym celem orbitera Mars 3 było m.in. zobrazowanie marsjańskiej powierzchni i chmur, określenie temperatury na Marsie i zmierzenie właściwości marsjańskiej atmosfery. Oprócz tego służyły jako przekaźnik komunikacyjny do wysyłania sygnałów z lądownika na Ziemię.
Mars 3 został wystrzelony 28 maja 1971 roku, zaledwie dziewięć dni po pomyślnym wystrzeleniu Marsa 2. Dziesięć dni później, 8 czerwca, dokonano korekty w połowie kursu, po której Mars 3 wziął udział w trójstronnym wyścigu z Marsem 2 i amerykańskim Marinerem 9, aby stać się pierwszym statkiem kosmicznym, który okrążył Marsa.
Mimo że Mariner 9 był ostatnim z bloków, wystrzelony 30 maja, jako pierwszy dotarł na Marsa 14 listopada. Mars 2 dotarł na Marsa 27 listopada, a Mars 3 dotarł do celu 2 grudnia.
Osiąga miękkie lądowanie
Mniej niż pięć godzin przed dotarciem do Marsa moduł zejścia Marsa 3 został zwolniony. Po wejściu w marsjańską atmosferę z prędkością około 5,7 km/s połączenie hamowania aerodynamicznego, spadochronów i retro-rakiet umożliwiło lądownikowi miękkie lądowanie. Po awarii lądownika Mars 2 misja Mars 3 była pierwszą w historii, która osiągnęła miękkie lądowanie na Marsie.
Tylko jednak, gdy lądownik przestał nadawać, a instrumenty przestały działać mniej niż 20 sekund po udanym lądowaniu. Chociaż przyczyny pozostają nieznane, potężne burze piaskowe na powierzchni, które szalały w czasie lądowania, mogły spowodować, że lądownik przestał działać.
Ponieważ orbiter doznał częściowej utraty paliwa, nie mógł wejść na planowaną 25-godzinną orbitę. Zamiast tego silnik wykonał ścięte spalenie, aby umieścić statek kosmiczny na 12-dniowej i 19-godzinnej orbicie wokół Marsa.
20 orbit wokół Marsa
Od grudnia 1971 do marca 1972 wysłano dużą ilość danych z orbiterów Mars 2 i Mars 3, mimo że transmisja trwała do sierpnia. 22 sierpnia 1972 roku ogłoszono, że Mars 2 i Mars 3 zakończyły swoje misje. Podczas gdy Mars 2 wykonał 362 okrążenia czerwonej planety, Mars 3 wykonał 20 okrążeń.
Oprócz 60 obrazów otrzymanych z sond, dostarczone przez nie dane ujawniły góry o wysokości do 22 km, atomowy wodór i tlen w górnych warstwach atmosfery oraz temperatury i ciśnienia powierzchniowe. Zebrane dane nie tylko dostarczyły informacji na temat marsjańskiej grawitacji i pól magnetycznych, ale także pomogły w stworzeniu map rzeźby powierzchni.
Ten zestaw zdjęć pokazuje, co może być sprzętem z lądownika Mars 3, widoczne na parze zdjęć z kamery High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) na Mars Reconnaissance Orbiter NASA. | Źródło zdjęcia: NASA JPL Caltech Univ of Arizona Wikimedia Commons
Mars 3 powrócił w wiadomościach cztery dekady później, w kwietniu 2013 r., kiedy obywatelscy entuzjaści znaleźli cechy jego sprzętu na pięcioletnim zdjęciu z NASA Mars Reconnaissance Orbiter. Szczątki na zdjęciach przypominały coś, co mogło być spadochronem, osłoną termiczną, retrorocketem końcowym i lądownikiem. Niezależnie od tego, czy były to szczątki lądownika Mars 3, czy nie, misja z powodzeniem stała się pierwszą w historii, która osiągnęła miękkie lądowanie na naszej sąsiedniej czerwonej planecie.
