Ile Bhansali to za dużo Bhansali? Aby znaleźć odpowiedź, trzeba obejrzeć 8 odcinków Heeramandi: Diamentowy Bazar. W oczach Bhansalego świat kurtyzan jest pełen piękna i wszechogarniającego wdzięku. Kiedy nadchodzi transformacja w dążeniu do niepodległości, wydaje się, że jest ona słabo zrealizowana. Pod tym względem mamy Rajkahini, bengalski film z 2015 roku w reżyserii Srijita Mukerjiego, który wyznacza podobną trajektorię – aczkolwiek z mocno kontrastującą estetyką. Film został przerobiony w języku hindi z Vidyą Balan w roli głównej i Begum Jaan, ale to oryginał nadal wywiera większe wrażenie. (Przeczytaj także: Recenzja Heeramandi: rozległy, błyskotliwy debiut Sanjaya Leeli Bhansali jest błogo wolny od jego kinowych pułapek)

Walka o wolność

Rajkahini opowiada historię grupy kobiet mieszkających w burdelu prowadzonym przez Begum Jaan (Rituparna Sengupta), których życie wywraca się do góry nogami, gdy zostaje poinformowana o linii Radcliffe Line, która będzie przebiegać przez środek ich domu. Linia ta wyznaczałaby granicę między Indiami a Pakistanem Wschodnim (dzisiejszy Bangladesz). Begum Jaan sprzeciwia się, twierdząc, że ten sam burdel to jej naród, w którym nie rozróżnia religii. Kto siedzi w Delhi i wydaje takie rozkazy, nie będzie to miało wpływu na to, jak ona i jej burdel prowadzą swój codzienny chleb.

Prawda kontra fantazja

Ta śmiałość okazuje się zabójcza, ale jak sugeruje Rajkahini, jest to film nie o konsekwencjach, ale o aspekcie samej śmiałości. Rajkahini jest alegorią feministycznej fantazji, w której zjadliwe przypomnienia o pozycji kobiet w głęboko patriarchalnym, zdominowanym przez mężczyzn społeczeństwie stają się przytłaczające i widoczne. Rajkahini jest szorstka i szczera, jeśli chodzi o okropności tej profesji, w której te kobiety mają niewielką swobodę działania lub nie mają jej wcale. W jednej trudnej scenie Begum Jaan prosi Nawaba (Rajatava Dutta), aby nie wzywał nowej dziewczyny Fatimy (Ridhima Ghosh), ponieważ nie jest jeszcze gotowa. Jednak Nawab ją odrzuca i mówi, że każda nowa dziewczyna w burdelu musi najpierw dzielić z nim łóżko. Opiekuje się burdelem i dba o to, aby te kobiety nie były niepokojone. Ustępuje miejsca mrożącej krew w żyłach scenie, w której Begum Jaan śpiewa w pokoju, podczas gdy Nawab i Fatima uprawiają seks.

Mallikajaan i Begum Jaan

Oglądając Heeramandi, nieustannie przypominał mi się kontrast, jaki prezentuje Rajkahini, nawet jeśli wydawało się, że obu łączy pewna pokrewna dusza. W męskim spojrzeniu tak. W zderzeniu podpisanych znaków? Również tak. Najważniejszą z nich jest Mallikajaan z Heeramandi, która potrafi manipulować, bezwzględna i przebiegła, ale dobrze zna swój świat. Te cechy powracają w Begum Jaan, której bystre i uważne spojrzenie przenika nadchodzący kryzys. Jednak Begum Jaan prowadzi akcję z pewną pewnością siebie, co widać po świetnej grze Sengupty i reszty obsady. W drugiej połowie Heeramandi sytuacja pod tym względem staje się niepewna.

Rajkahini jest także znacznie bardziej szczery w kwestii zawodu tych kobiet, w którym dzień po dniu wiąże się z wieloma nieprzyjemnymi seksami z klientami. Jednak tę hałaśliwą grupę kobiet z burdelu łączy głębokie poczucie wzajemnej miłości i siostrzeństwa. Podczas krótkich chwil wolnego czasu grają w gry i siadają razem do kolacji. Kiedy sytuacja staje się gorsza, uczą się trzymać broń i celować. Wspólnie podzielają język buntu. W Rajkahini często występuje mnóstwo postaci występujących w jednej scenie, walczących o przestrzeń i czas. Opowieść zmierza ku porywającemu końcowi, co powoduje tarcia i niepokój. Zaburza to rytm, ale jest też zawrotną mieszanką chaosu i konfrontacji, nierozwiązanych więzi i szalonych obrazów, które nadają Rajkahini tak potrzebnego impetu.

Rajkahini nie ma obsesji na punkcie postanowień i harmonii; przedstawia piękno obok przemocy, frustrujące klisze i obdarte poczucie empatii. Dokąd pójdą te kobiety? Kto pamięta ich historie? Jeśli Bhansali ma obsesję na punkcie piękna, Mukerji jest zafascynowany ideą śmiertelności. Rajkahini zajmuje się nieco dłużej ranami, które tworzą na ziemi czarną warstwę, która zostanie zmyta i pogrzebana głęboko pod filarami narodowości. Jednak takie historie istnieją. Tylko z tego powodu Rajkahini jest ważnym i poruszającym zegarkiem.

To jest Bilet Weekendowy, w którym Santanu Das opowiada o podobnych filmach i programach opartych na najnowszych premierach.