Wczoraj odbyła się pierwsza sesja parlamentu od październikowych wyborów, które okazały się przegrane dla Prawa i Sprawiedliwości (mimo że partia zdobyła najwięcej głosów). Jego nowe kierownictwo pokazuje, że ugrupowanie rządzące coraz bardziej oddala się od wizji dalszego rządzenia krajem.
Sejm ma teraz nowego marszałka — byłego prezentera telewizyjnego Szymona Hołownię, który został wybrany z poparciem 265 posłów. Kandydatka PiS — Elżbieta Witek — otrzymała tylko 193 głosy w 460-osobowym parlamencie.
W swoim pierwszym wystąpieniu w tej roli Hołownia obiecał zdecydowanie zerwać z praktykami Prawa i Sprawiedliwości rządzącego od 2015 r.
— Polityka to nie przemoc. Zbudujemy Sejm szacunku — powiedział.
Symbolem zmian stało się usunięcie barierek policyjnych, które przez ostatnie lata odgradzały teren Sejmu i Senatu od ul. Wiejskiej i uniemożliwiały publiczności dostęp do budynków parlamentu. Hołownia obiecał, że parlament stanie się bardziej dostępny także dla dziennikarzy, których możliwość poruszania się po salach sejmowych została poważnie ograniczona przez PiS.
Nowy marszałek obiecał również, że pozbędzie się „zamrażarki” legislacyjnej, która umożliwiała dotąd odwlekanie prac nad niewygodnymi projektami ustaw. Stwierdził też, że Sejm nie może być „maszynką do głosowania dla rządu”.
AFP/Wojtek Radwański / AFPSzymon Hołownia, nowy marszałek Sejmu
— Sejm nie będzie azylem dla przestępców; nie będzie polem do korupcji; trybuną dla pogardy — powiedział Hołownia. — Mój cel i program jest prosty. Chciałbym, aby rodzice, gdy w telewizji pokazują dzieciom Sejm, nie zasłaniali im oczu i nie zatykali im uszu.
Wybór Hołowni na stanowisko marszałka Sejmu podkreśla, że opozycyjna koalicja — składająca się z centrowej Koalicji Obywatelskiej kierowanej przez Donalda Tuska — niemal pewnego następnego premiera — centroprawicowej Trzeciej Drogi, w skład której wchodzi partia Hołowni, oraz Lewicy — kontroluje teraz program legislacyjny.
Mimo to prezydent Andrzej Duda desygnował Mateusza Morawieckiego z PiS na nowego premiera, dając mu cztery tygodnie na przedstawienie składu nowego rządu i uzyskanie wotum zaufania w parlamencie. Ale chociaż PiS ma najwięcej posłów w parlamencie (194), wszyscy potencjalni partnerzy odrzucili jego oferty utworzenia koalicji.
— Chcę wszystkich zaprosić do koalicji polskich spraw — powiedział Mateusz Morawieckie podczas inauguracyjnej sesji parlamentu.
Jeśli jego misja się nie powiedzie — co jest bardzo prawdopodobne — władzę w połowie grudnia przejmie rząd stworzony przez opozycję.
Po porażce Elżbiety Witek PiS dążył do tego, aby została ona wybrana na jednego z sześciu wicemarszałków izby. Partie opozycyjne nie udzieliły jej jednak poparcia, zarzucając jej lekceważenie procedur parlamentarnych w czasie, gdy sama była marszałkiem Sejmu (od 2019 r.).
W efekcie wybrano tylko pięciu wicemarszałków reprezentujących wszystkie partie w parlamencie z wyjątkiem PiS.
Przed głosowaniem lider tej partii — Jarosław Kaczyński — stwierdził, że jeśli Witek nie zostanie wybrana na wicemarszałka, jego partia nie wskaże żadnej innej kandydatury, obwiniając opozycję o blokowanie jej.
— Opozycja była totalna, sama o tym mówiła. Łamała wszystkie reguły demokracji, a poza tym była nieprawdopodobnie wulgarna i chamska — powiedział dziennikarzom, odnosząc się do okresu sprawowania przez Elżbietę Witek funkcji marszałka Sejmu.
Zmiana sytuacji rozwścieczyła Kaczyńskiego, który przez ostatnie osiem lat de facto rządził krajem. Skrytykował on Koalicję Obywatelską za okazywanie „niemieckiej arogancji” — to część długotrwałych wysiłków, mających przedstawić Tuska i jego partię jako ugrupowanie podległe wpływom Berlina.
W sobotę, w Narodowe Święto Niepodległości, przestrzegał: — Jest już przygotowany konkretny plan, którego wprowadzenie w życie przez Unię Europejską prowadziłoby do nie tylko pozbawienia nas niepodległości, nie tylko pozbawienia nas suwerenności, ale wręcz do anihilacji polskiego państwa.
Klaudia Radecka/NurPhoto / AFPJarosław Kaczyński podczas obchodów Święta Niepodległości w Polskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w Krakowie, 11 listopada 2023 r.
Chociaż opozycja kontroluje obecnie parlament i czeka na utworzenie rządu, rządzenie krajem nie będzie łatwe. Lojalny wobec PiS Andrzej Duda może wetować ustawy, a nowa koalicja nie ma wystarczającej liczby głosów, aby odrzucić jego weto.
W przemówieniu wygłoszonym w parlamencie prezydent bronił osiągnięć rządu PiS i zawoalował groźbę zawetowania ustaw, które jego zdaniem mogą zniweczyć sztandarowe osiągnięcia dotychczasowej partii rządzącej — takie jak rozszerzone świadczenia socjalne — i dążyć do „ograniczenia, podważenia lub zakwestionowania konstytucyjnych uprawnień prezydenta”.
— Ewentualne weto prezydenta nie może być usprawiedliwieniem dla niezrealizowania państwa zapowiedzi i obietnic wyborczych — dodał.
Prezydent podkreślił, że będzie bronił porządku konstytucyjnego w Polsce. W umowie koalicyjnej partie opozycyjne obiecały pociągnąć odchodzący rząd i jego zwolenników do odpowiedzialności za wszelkie nielegalne działania. Zarzucają też Andrzejowi Dudzie naruszenie konstytucji w związku z niewłaściwą nominacją sędziów.
Podczas gdy głównym celem opozycji jest odsunięcie PiS od władzy i cofnięcie wielu praktyk, których ten bronił przez ostatnie osiem lat, między tworzącymi ją partiami istnieją głębokie podziały ideologiczne.
Najbardziej emocjonalnym tematem jest aborcja. Istnieje wprawdzie zgoda co do konieczności cofnięcia decyzji sądu, która ustanowiła jeden z najsurowszych reżimów aborcyjnych w Europie. Lewica chce jednak pójść znacznie dalej — wezwała do spotkania z Hołownią, aby zaproponować projekt ustawy, który zdekryminalizowałby przerywanie ciąży.
