W skrócie

Ustawa o ochronie sygnalistów została uchwalona dnia 14 czerwca 2024 i oficjalnie ogłoszono 24 czerwca 2024Wdraża dyrektywę UE w sprawie sygnalistów (2019/1937).

Nowe obowiązki

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób od 1 lipca lub 1 stycznia (lub należący do kategorii specjalnych, niezależnie od liczby pracowników) muszą ustanowić lub dostosować wewnętrzne systemy sygnalizowania nieprawidłowości, w tym (i) wprowadzić wewnętrzną politykę sygnalizowania nieprawidłowości, (ii) konsultować projekt polityki ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników, (iii) ustanowić lub dostosować kanały zgłaszania nieprawidłowości, (iv) wyznaczyć jednostkę lub osobę odpowiedzialną za weryfikację zgłoszeń oraz (v) prowadzić rejestr zgłoszeń sygnalistów – wszystko zgodnie z nowymi wymogami.

Termin ostateczny

Pracodawcy muszą wypełniać powyższe obowiązki do 25 września 2024 r..

Rodzaje raportów

Do naruszeń podlegających zgłoszeniu w ramach systemu sygnalistów zalicza się bezprawne działania lub zaniechania albo działania mające na celu obejście prawa dotyczące konkretnych wyznaczonych obszarówa mianowicie: (i) korupcja, (ii) zamówienia publiczne, (iii) usługi, produkty i rynki finansowe, (iv) zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, (v) bezpieczeństwo produktów i ich zgodność, (vi) bezpieczeństwo transportu, (vii) ochrona środowiska, (viii) ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe, (ix) bezpieczeństwo żywności i pasz, (x) zdrowie i dobrostan zwierząt, (xi) zdrowie publiczne, (xii) ochrona konsumentów, (xiii) ochrona prywatności i danych osobowych, (xiv) bezpieczeństwo sieci i systemów informatycznych, (xv) interesy finansowe Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub UE, (xvi) rynek wewnętrzny UE oraz (xvii) konstytucyjne wolności człowieka i obywatela.

Ostatecznie naruszenia dotyczące prawo pracy nie mogą zostać zgłoszone w ramach procedury sygnalisty (zostały usunięte z projektu ustawy w ostatniej chwili).

Ponadto pracodawcy mogą dobrowolnie rozszerzyć powyższy zakres zgłaszanych naruszeń, aby objąć nim: naruszenia wewnętrznych zasadnp. standardy etyczne, które zostały ustanowione na podstawie prawa i pozostają z nim zgodne.

Kto może zostać sygnalistą?

Osoba, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje dotyczące naruszenia prawa uzyskane w kontekście związanym z pracą będzie uważany za chronionego sygnalistę, pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy, aby sądzić, że zgłoszenie było prawdziwe i że stanowiło naruszenie prawa w wyżej wymienionych obszarach. Może to być na przykład osoba zatrudniona przez pracodawcę lub przez kontrahenta pracodawcy, były pracownik lub kandydat do pracy.

Ochrona sygnalisty

Każdy odwet i próby lub groźby odwetu wobec sygnalisty, osób mu pomagających i osób z nim powiązanych są zabronione. Działania lub zaniechania w kontekście związanym z pracą, które wynikają ze zgłoszenia i które naruszają prawa sygnalisty lub powodują nieuzasadnioną szkodę dla sygnalisty, są uważane za odwet – chyba że pracodawca udowodni, że działał z przyczyn obiektywnychObejmuje to (i) odmowę zatrudnienia, (ii) zwolnienie, (iii) obniżenie wynagrodzenia, (iv) degradację, (v) odmowę awansu, (vi) negatywną ocenę wyników i wiele innych działań. W przypadku odwetu sygnalista będzie uprawniony do odszkodowania.

Kary

Kary za naruszenie wyżej wymienionych postanowień będą obejmować: grzywna, ograniczenie wolności i pozbawienie wolności do trzech lat dla osób działających w imieniu pracodawcy. Konkretnie, kary mogą zostać nałożone za (i) nieustanowienie lub niewłaściwe ustanowienie wewnętrznej polityki sygnalizowania nieprawidłowości, (ii) utrudnianie zgłoszenia, (iii) odwet wobec sygnalisty oraz (iv) naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości sygnalisty. Sygnalista może podlegać karom za zgłaszanie nieprawidłowości w złej wierze.

Pracodawcy powinni wziąć pod uwagę następujące kwestie: