Przegląd systematyczny i metaanaliza dotycząca odstawienia leków przeciwdepresyjnych wykazały, że chociaż jedna na trzy osoby zgłasza objawy po zaprzestaniu leczenia, połowa jest prawdopodobnie spowodowana efektem nocebo. Poważne objawy są rzadkie i dotykają jedynie około 3% osób, które zaprzestały leczenia. Źródło: SciTechDaily.com

Oczekiwania przyczyniają się do pojawienia się objawów po odstawieniu leków przeciwdepresyjnych.

Jak trudno jest przestać brać leki przeciwdepresyjne? Jeśli wierzyć niezliczonym postom internetowym i licznym badaniom naukowym, odstawienie tych leków jest wysoce problematyczne, a lekarze często nie doceniają związanych z tym trudności. Nie jest jednak jasne, jak częste są w rzeczywistości objawy odstawienia. Naukowcy z Charité – Universitätsmedizin Berlin i Szpitala Uniwersyteckiego w Kolonii przeprowadzili obecnie systematyczny przegląd i metaanalizę. W swoim artykule w Nazwa naukowego czasopisma medycznego Psychiatrii dochodzą do wniosku, że co trzecia osoba zgłasza objawy po odstawieniu leków przeciwdepresyjnych, ale połowa z nich wynika z negatywnych oczekiwań (efekt nocebo).

Badanie efektu Nocebo w odstawianiu leków przeciwdepresyjnych

Zgodnie z formalną definicją leki przeciwdepresyjne nie powodują uzależnienia. W odróżnieniu np. od „prawdziwych” substancji uzależniających, zażywanie ich nie powoduje, że organizm będzie potrzebował coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt. Mimo to wielu pacjentów zgłasza objawy, takie jak zawroty głowy, ból głowy lub bezsenność, gdy przestają przyjmować te leki na nastrój. Zjawisko to przez lata w dużej mierze pozostawało niezauważone przez badaczy, obecnie jednak istnieje stosunkowo duża liczba badań mających na celu ilościowe określenie zakresu objawów odstawienia.

Zróżnicowane wyniki w badaniach dotyczących przerwania leczenia

„Wyniki tych badań różnią się, w niektórych przypadkach znacznie” – mówi profesor Christopher Baethge, badacz na Wydziale Psychiatrii i Psychoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Kolonii oraz na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Kolonii. „W ostatnich latach w środowisku naukowym i wśród ogółu społeczeństwa toczyło się wiele dyskusji, czasem dość emocjonalnych, na temat tego, jak powszechne i poważne są w rzeczywistości objawy odstawienia”. Spojrzenie na dane dotyczące recept pokazuje, jak istotny jest ten temat. Według najnowszego raportu Arzneiverordnungs-Report, który podsumowuje dane dotyczące przepisywanych leków, w 2022 roku w Niemczech przepisano prawie 1,8 miliarda dziennych dawek leków przeciwdepresyjnych.

Często dyskutuje się emocjonalnie o tym, jak trudno jest odstawić leki przeciwdepresyjne. Metaanaliza rzuca teraz światło na to, jak częste są w rzeczywistości objawy odstawienia. Źródło: © Charité | Romy’ego Greinera

Kompleksowa metaanaliza zapewnia jasność

Aby odpowiedzieć na to pytanie bardziej wiarygodnie niż wcześniej, zespół kierowany przez Christophera Baethge i dr Jonathana Hensslera, kierownika grupy badawczej ds. zdrowia psychicznego opartego na faktach na Wydziale Psychiatrii i Neuronauk w Charité, przeprowadził systematyczny przegląd istniejących badań i ponownie -przeanalizowałem je w ramach tak zwanej metaanalizy. Jako pierwsze badanie tego rodzaju dostarcza najrzetelniejszej jak dotąd oceny konsekwencji zaprzestania leczenia przeciwdepresyjnego. „Nasza analiza pokazuje, że średnio u jednej na trzy osoby po zaprzestaniu leczenia przeciwdepresyjnego objawy wystąpią” – mówi Henssler. „Jednak tylko połowę tych objawów można w rzeczywistości przypisać samemu narkotykowi”.

Wpływ placebo i rzeczywiste objawy odstawienia

Na potrzeby swojej pracy naukowcy dokonali przeglądu ponad 6000 badań. Następnie wybrali 79 z nich i ponownie przeanalizowali wyniki tych badań, stosując metody statystyczne. Na koniec przeanalizowali dane dotyczące około 21 000 osób, które otrzymywały lek przeciwdepresyjny lub placebo, a następnie przeprowadzono ankietę dotyczącą częstości występowania objawów odstawienia. Około 31 procent pacjentów leczonych aktywnym lekiem zgłosiło objawy odstawienia, ale tak samo było 17 procent pacjentów, którzy otrzymywali samo placebo.

„W grupie placebo można wykluczyć działanie leku, co oznacza, że ​​objawy albo pojawiły się przypadkowo, niezależnie od leczenia, albo są efektem efektu nocebo” – wyjaśnia Henssler. Efekt nocebo jest często uważany za lustrzane odbicie efektu placebo. Wyjaśnia obserwację, że nieaktywne leczenie może wiązać się z „skutkami ubocznymi”. Skutki te wynikają wyłącznie z oczekiwania, że ​​leczenie, o którym ludzie myślą, że je otrzymają, będzie miało negatywne skutki.

Częstość występowania i nasilenie objawów odstawienia

„Jeśli weźmiemy pod uwagę niespecyficzne objawy i wpływ oczekiwań, około jedna na sześć lub siedem osób cierpi na objawy odstawienia, które są rzeczywistą konsekwencją przyjmowania leków przeciwdepresyjnych” – mówi Henssler, podsumowując wyniki badania. „W większości przypadków objawy są łagodne. Zdecydowana większość osób dotkniętych chorobą będzie mogła odstawić leki przeciwdepresyjne bez istotnych objawów. Oznacza to, że w większości przypadków nie ma potrzeby długiego lub stopniowego procesu ograniczania dawki”.

Zarządzanie i łagodzenie poważnych objawów odstawienia

Badanie wykazało, że poważne objawy odstawienia doświadcza jedna na 35 osób, czyli prawie trzy procent dotkniętych nimi osób. Tego rodzaju objawy występowały częściej po zaprzestaniu leczenia imipraminą, paroksetyną, wenlafaksyną i deswenlafaksyną. Naukowcy nie dysponowali jeszcze wystarczającymi informacjami, aby ocenić sytuację w przypadku wielu powszechnie stosowanych leków przeciwdepresyjnych.

Jak podkreśla Baethge: „Ważne jest, aby wszystkie osoby pragnące przerwać leczenie lekami przeciwdepresyjnymi były monitorowane i konsultowane przez pracowników służby zdrowia oraz aby otrzymywały indywidualne wsparcie w przypadku wystąpienia objawów odstawienia. Podstawą dobrego leczenia jest wspólne podejmowanie decyzji przez pacjenta i lekarza, jeszcze przed rozpoczęciem leczenia. Mamy nadzieję, że nasze dane będą wsparciem dla pacjentów i pracowników służby zdrowia oraz pomogą złagodzić część niepewności związanej obecnie z tymi kwestiami”.

Więcej informacji na temat tego badania można znaleźć w artykule Uwolnienie się od leków przeciwdepresyjnych: badanie odkrywa ryzyko wystąpienia objawów odstawienia.

Odniesienie: „Występowanie objawów odstawienia leków przeciwdepresyjnych: przegląd systematyczny i metaanaliza” Jonathana Hensslera, Yannicka Schmidta, Urszuli Schmidt, Guido Schwarzera, Toma Bschora i Christophera Baethge, 5 czerwca 2024 r., Psychiatria Lanceta.
DOI: 10.1016/S2215-0366(24)00133-0

Wśród 79 badań uwzględnionych w metaanalizie znalazły się zarówno randomizowane badania kontrolowane placebo, jak i badania obserwacyjne przeprowadzone bez grupy kontrolnej. Spośród 21 002 pacjentów biorących udział w badaniach 16 532 otrzymywało lek przeciwdepresyjny, a 4470 placebo. Oprócz badaczy z Charité i Szpitala Uniwersyteckiego w Kolonii, w metaanalizę zaangażowani byli badacze z Centrum Medycznego Uniwersytetu we Fryburgu i Szpitala Uniwersyteckiego Carl Gustav Carus w Dreźnie.