Naukowcy współpracujący na całym świecie odkryli nową, zdumiewającą historię pochodzenia winogron do produkcji wina, cofając udomowienie Vitis vinifera, gatunek winorośli używany do większości produkcji wina, do ponad 11 000 lat temu. Odkrycia sugerują, że ludzie udomowili winorośl mniej więcej w tym samym okresie, w którym udomowili pierwsze rośliny zbożowe.

„Winorośl była prawdopodobnie pierwszą rośliną owocową udomowioną przez ludzi” – powiedział Wei Chen, biolog ewolucyjny z Yunnan Agricultural University w Chinach i członek zespołu badawczego.

Chen przemawiał przez wideokonferencję wraz z głównym autorem badania, Yang Dongiem, na konferencji American Association for the Advancement of Science w Waszyngtonie w zeszłym tygodniu. Przedstawiali wyniki szeroko zakrojonych badań, podjętych przez 89 badaczy z kilkunastu krajów. Zespół zsekwencjonował 3525 genomów odmian winorośli, pobierając próbki z prywatnych kolekcji, instytutów badawczych, winnic i pól w Europie, na Bliskim Wschodzie, na Kaukazie iw Azji. Studiowali oba Vitis vinifera i jego przodka, dzikiego Vitis sylvestris.

Świt rolnictwa

Do tej pory dowody archeologiczne sugerowały, że ludzie po raz pierwszy udomowili winogrona w górach Kaukazu – dzisiejszej Gruzji, Armenii i Azerbejdżanie – około 8000 lat temu, a uprawa winorośli i produkcja wina rozprzestrzeniły się stamtąd na cały świat.

Ale zapis genetyczny przesunął datę wstecz na 11 000 lat temu, na początku obecnego okresu geologicznego: holocenu. Poprzednie teorie osi czasu były określane raczej na podstawie zapisów archeologicznych niż genetyki ewolucyjnej. Teraz możemy umiejscowić uprawę winorośli tuż po nadejściu rolnictwa.

Drugą ważną wiadomością jest to, że wiele lat temu, kiedy ludzie zaczęli uprawiać winorośl, nie było jednego jedynego wydarzenia. „Istnieją dwa zdarzenia związane z udomowieniem, które miały miejsce w tym samym czasie” – powiedział Dong. Te dwa miejsca udomowienia to południowy Kaukaz i zachodnia część Bliskiego Wschodu — współczesny Liban, Izrael, Syria i Jordania. The Vitis sylvestris winorośle, które zostały udomowione w tych miejscach, oddalonych od siebie o około 600 mil, były dwiema genetycznie odrębnymi populacjami dzikiej rośliny, które zostały rozdzielone podczas ostatniego zlodowacenia, co pozwoliło naukowcom je rozróżnić.

Chociaż nie wiemy, kim byli ci pierwsi hodowcy winorośli ani w jaki sposób dwie populacje rolników były ze sobą spokrewnione, archeolodzy wiedzą, że ci ludzie podróżowali, ponieważ dowody wskazują na przemieszczanie się muszli i obsydianu między populacjami. Czy idee też podróżowały?

„To nie tak, że ktoś wpadł na pomysł udomowienia winogron” – powiedział profesor genetyki ewolucyjnej Robin Allaby z University of Warwick w Anglii. Widz Wina. „To bardziej sposób, w jaki traktowali krajobraz, doprowadził do udomowienia winogron. Praktyki w tym sensie można było wymieniać, ale nie byłoby to całkiem:„ Hej, mamy tę wspaniałą nową rzecz zwaną winogronami. Dlaczego nie Spróbuj tego?'”

Allaby ostrzegł, że udomowienie (biologiczna zmiana w winorośli) to proces, który zachodzi przez tysiące lat. „Ludzie wchodzą w interakcje z roślinami od bardzo, bardzo dawna” – powiedział Allaby. „Na podstawie presji selekcyjnej widzimy, że chociaż ponad 11 000 lat temu pojawiają się udomowione zwierzęta i zaczynają wyglądać inaczej w zapisie archeologicznym, presja selekcyjna w rzeczywistości musi teoretycznie cofnąć się dość dawno temu – mówimy tysiące i tysiące lat wcześniej”.

Zaczęło się od łowców-zbieraczy, którzy zbierali dzikie rośliny, następnie hodowali dzikie rośliny w poszukiwaniu owoców, po czym następowała bardziej intensywna uprawa, taka jak uprawa roli i sadzenie nasion, aż w końcu uprawiali rośliny udomowione.

Dowody archeobotaniczne wskazują, że winogrona były już jedną z roślin jednorocznych eksploatowanych przez ludzi mieszkających w Lewancie. W Ohalo II, prehistorycznej osadzie nad brzegiem Jeziora Galilejskiego sprzed 23 000 lat, archeolodzy znaleźli pozostałości dzikich zbóż, takich jak pszenica płaskurka i jęczmień, orzechy, winogrona, figi i inne owoce. Mieszkańcy mieli młynek do robienia mąki, ale nie znaleziono dowodów na to, że fermentowali wino.

Gdy uprawa winorośli rozprzestrzeniła się z Bliskiego Wschodu do Europy, winorośl mieszała się z lokalnymi dzikimi winoroślami, a także ewoluowała, tworząc nowe odmiany, takie jak ta Grenache Gris we Francji. (Thierry Lacombe)

Rozprzestrzenianie się winnic

Dwa początki udomowienia winorośli mają różne spuścizny, które są obecne w dzisiejszej kulturze winiarskiej. Południowy Kaukaz był domem dla jednej z naszych najwcześniejszych kultur winiarskich, ale uprawiane tam winogrona nie rozprzestrzeniły się zbyt daleko. Uprawa winorośli rozprzestrzeniła się z Bliskiego Wschodu do Europy Zachodniej. Zapis genetyczny pokazuje, że winorośl przeniosła się na wschód do Azji, w kierunku Uzbekistanu, Iranu i Chin, a następnie na zachód do dzisiejszej Turcji, Chorwacji, Włoch, Afryki Północnej, Hiszpanii i Francji.

Udomowienie na Bliskim Wschodzie stworzyło cztery główne europejskie skupiska winorośli, powiedział Allaby, które pasują do rozprzestrzeniania się kultury neolitycznej w Europie. Archeolodzy uważają, że był to okres, w którym zaawansowane wytwarzanie narzędzi i rolnictwo rozprzestrzeniły się z Bliskiego Wschodu do Europy. Pozostaje pytanie, czy udomowione winorośle podróżowały w drodze handlu, czy z migrującymi ludźmi, ale tak czy inaczej, winiarstwo jest głęboko zakorzenione w historii ludzkiej kultury.

W miarę rozprzestrzeniania się winorośli zmieniały się, tworząc wielką różnorodność Vitis vinifera Dzisiaj. W Mediolanie włoscy naukowcy dostarczyli do badań DNA dzikich włoskich winorośli. Analiza genetyczna wykazała, że ​​kiedy udomowione winorośle przybyły z Bliskiego Wschodu, zmieszały się z lokalnymi dzikimi odmianami, zyskując nowe cechy. „Włochy szczycą się dużą liczbą dzikich populacji winorośli, które mogły pomóc w ukształtowaniu nowoczesnych odmian” – powiedziała Gabriella De Lorenzis z Wydziału Rolnictwa i Nauk o Środowisku Uniwersytetu w Mediolanie.

Peter Nick, niemiecki biolog molekularny i kierownik działu biologii molekularnej komórki w niemieckim Instytucie Technologii w Karlsruhe, mówił na konferencji o tym, jak winiarstwo ukształtowało krajobraz południowo-zachodnich Niemiec w ciągu ostatnich 2000 lat. Teraz, poprzez testy genomiczne, powiedział, że odkryli, że niemieckie odmiany mają zaskakujące pochodzenie.

„Ten projekt, który bada genomiczną historię winorośli, pomógł nam zrozumieć, jak powstały niemieckie odmiany i jaki przepływ genów kształtował ewolucję europejskich dzikich winogron” – powiedział Nick. „Dowiedzieliśmy się na przykład, że geny pochodzące z Azerbejdżanu weszły do ​​puli genów naszych europejskich dzikich winogron i naszych odmian, co było dużym zaskoczeniem”.

„Te geny podróżowały wzdłuż dzisiejszego Jedwabnego Szlaku” – dodał. „Można więc powiedzieć, że Jedwabny Szlak był szlakiem wina”.