Poszukiwanie zaginionych bliskich w masowych grobach w Gazie
- autorstwa Fergala Keane’a
- BBC News, Jerozolima
Matka będzie szukać wszędzie swojego zaginionego dziecka. I choć ma siłę, nigdy nie przestanie.
Czy żyje, czy nie. To nie ma znaczenia.
Przez cztery dni Kareema Elras poruszała się wśród hałasu, kurzu i przytłaczającego smrodu masowych grobów w szpitalu Nasser.
Jest matką 21-letniego Ahmeda, który został zamordowany 25 stycznia w mieście Khan Younis w południowo-środkowej Strefie Gazy. Od tego czasu jego ciało zaginęło.
We wtorek Kareema znalazła swojego chłopca.
„Przychodzę tu cały czas aż do teraz” – powiedziała – „aż znalazłam ciało mojego syna, mojego syna Ahmeda, ukochanego chłopczyka, miłości jego matki. Stracił ojca, gdy miał 12 lat, i ja go wychowałem.”
W pobliżu inne rodziny spacerują wzdłuż obwodu grobów.
Jest to scena przygnębiająco znana ze stref działań wojennych na całym świecie.
Buldożery wdzierają się w ziemię, aby dotrzeć do zmarłych. Ramię, sztywne, wystające spod ziemi. Grabarze wyznaczają poszczególne miejsca, w których zostaną pochowane ekshumowane zwłoki. Oraz rodziny zaginionych, które mają nadzieję odnaleźć swoich bliskich wśród zmarłych.
Jednak uniwersalność obrazów niekoniecznie sugeruje to samo wyjaśnienie. Każdy masowy grób – czy to na Bałkanach, w Afryce Środkowej, na Bliskim Wschodzie czy gdzie indziej – jest konsekwencją lokalnych warunków.
Podczas wojny, która według doniesień na ograniczonej przestrzeni pochłonęła życie ponad 34 000 ludzi, grzebanie zmarłych stało się złożonym i często niebezpiecznym zadaniem.
Niektóre cmentarze są przepełnione. Do innych nie można dotrzeć z powodu walk. Z powodu tych nacisków ciała chowano na terenie szpitali, w których siły izraelskie twierdziły, że walczyły z Hamasem.
W przypadku niektórych wojen, o których mówiłem, można było stosunkowo szybko stwierdzić, co stało się z ofiarami. Dzieje się tak dlatego, że funkcjonariusze medycyny sądowej pojawili się na miejscu zdarzenia stosunkowo niedługo po zdarzeniu, a dziennikarze mogli dotrzeć na miejsce.
W obecnych warunkach w Gazie – gdy Izrael i Egipt odmawiają przyjęcia międzynarodowych dziennikarzy i walczą ze stworzeniem niezwykle niebezpiecznych warunków dla potencjalnego zespołu kryminalistów – ogromnym wyzwaniem jest dokładne określenie, w jaki sposób i kiedy każda z osób ekshumowana jest z grobów w szpitalu Nassera, a także w szpitalu al-Shifa na północy miasta Gaza, zginęły.
Jak twierdzi Hamas i lokalni ratownicy, przynajmniej niektórzy zostali rozstrzelani przez siły izraelskie?
A może setki zmarłych w masowych grobach to ofiary nalotów i walk na terenie kompleksów medycznych i wokół nich, a także inne ofiary chorób i niedożywienia wywołanych wojną? Czy Izraelczycy przenieśli ciała z jednego grobu do nowego?
Co wiemy o pochówkach szpitalnych Nassera?
Autor: Shayan Sardarizadeh, BBC Verify
BBC Verify zweryfikowało filmy opublikowane w Internecie 22, 25 i 28 stycznia, które pokazują Palestyńczyków grzebających ciała w dwóch miejscach na dziedzińcu szpitala Nassera. Materiał filmowy został geolokalizowany przy użyciu linii podwójnych palm i dopasowania widocznych budynków w średniej odległości.
Tymczasowe pochówki miały miejsce po zgłoszeniu przez personel medyczny i wysiedloną ludność cywilną intensywnych walk w okolicy oraz po tym, jak stwierdzono, że szpital został otoczony przez izraelskie siły lądowe.
Nie mamy możliwości dokładnego potwierdzenia, ile ciał pochowano przed rozpoczęciem izraelskiego nalotu 15 lutego. Ministerstwo zdrowia Gazy kierowane przez Hamas poinformowało 27 stycznia, że na dziedzińcu szpitala pochowano ciała 150 osób, ale zweryfikowanie tej liczby jest prawie niemożliwe.
Możemy to potwierdzić opublikowany w ostatnich dniach materiał filmowy, po wycofaniu wojsk izraelskich z Khan Younis, przedstawia te same miejsca pochówku. Wyraźnie widać tę samą linię drzew i otaczających je budynków.
Siły obrony cywilnej Gazy twierdzą, że odnaleziono ponad 330 ciał, istnieją jednak pytania, na które nie możemy odpowiedzieć, kiedy i jak zginęli ci ludzie. Urzędnicy szpitala Nassera mogli prowadzić dokumentację dotyczącą ciał pochowanych przed izraelskim nalotem, ale tego nie wiemy.
Dyrektor biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka ds. terytoriów palestyńskich, Ajith Sunghay, powiedział mi, że konieczne jest przeprowadzenie niezależnego dochodzenia kryminalistycznego w sprawie grobów.
We wtorek inny urzędnik ONZ powiedział, że w niektórych ciałach znaleziono związane ręce.
Nastąpiło to po oświadczeniu funkcjonariusza Palestyńskiej Obrony Cywilnej, grupy prowadzącej akcje ratownicze i odzyskiwanie ofiar, że znaleziono zwłoki zakute w kajdanki, innych widziano postrzelonych w głowę, a niektórzy mieli na sobie mundury zatrzymanych.
Reem Zeidan przez dwa tygodnie szukała ciała swojego syna Nabila, które odnaleziono w środowe popołudnie.
Reem powiedziała, że widziała ciała noszące ślady tortur, z rękami skutymi w kajdankach. „Zostali straceni. Niektórym skute ręce i nogi i zostali straceni. Do kiedy to będzie trwało?”
Zapytałem pana Sunghaya, czy widział solidne dowody na obecność ciał ze związanymi rękami.
„Nadal nie mamy dowodów, mamy informacje” – odpowiedział. „I te informacje muszą zostać potwierdzone w różnych źródłach. I właśnie dlatego potrzebujemy niezależnego międzynarodowego dochodzenia”.
„Na to, na co nie możemy pozwolić, w obecnej sytuacji, w której byliśmy świadkami w Gazie licznych poważnych naruszeń praw człowieka, z których wiele stanowi potencjalnie zbrodnie wojenne, i gdzie podnieśliśmy alarm w związku z potencjalnymi zbrodniami okrucieństwa, oznacza to kolejny moment wzlotów i upadków. Intensywność naruszeń było ogromne.”
Sunghay powiedział, że ma zespoły gotowe do rozmieszczenia w Gazie, jeśli otrzymają pozwolenie i bezpieczny przejazd od Izraela.
Strona izraelska odrzuciła jako zniesławienie twierdzenie, że chowała ciała w szpitalach.
W oświadczeniu Siły Obronne Izraela stwierdziły: „Twierdzenie, że IDF zakopało ciała Palestyńczyków, jest bezpodstawne i bezpodstawne”.
IDF dodała, że ekshumowano ciała i sprawdzono, czy nie należą do zakładników schwytanych przez Hamas i zabranych do Gazy podczas ataków na Izrael 7 października.
W oświadczeniu napisano: „Badanie przeprowadzono w sposób staranny i wyłącznie w miejscach, w których wywiad wskazywał na możliwą obecność zakładników. Badanie przeprowadzono z szacunkiem, z zachowaniem godności zmarłego”.
Prace związane z identyfikacją zmarłych i zapewnieniem im godnego pochówku będą trwały jeszcze przez wiele dni.
Somaya al-Shourbagy odzyskała ciało swojego męża Osamy w szpitalu Nassera i udało jej się przewieźć je na cmentarz, aby zostało pochowane obok reszty rodziny.
Uklękła przy świeżo wykopanym grobie z córką pary, Hind.
„Moja córeczka poprosiła mnie, żebym odwiedził grób jej ojca” – powiedziała Somaya – „i powiedziałam jej, że jak tylko go pochowamy, odwiedzimy go. Dzięki Bogu. Sytuacja jest ciężka, ale może znajdziemy jakieś ulgę po pochowaniu go.”
Mała Hind, która ma około pięciu lat, pamięta swojego ojca jasnymi, prostymi oczami dziecka: „Kochał mnie, kupował mi różne rzeczy i często mnie zabierał”.
Z dodatkowymi raportami Alice Doyard, Haneen Abdeen i Nik Millard
