Francuski handlarz, który pośredniczy w nieprawdopodobnej afrykańskiej misji dyplomatycznej mającej pomóc zakończyć wojnę na Ukrainie, jest weteranem handlu towarami, mającym domy na kilku kontynentach i bliskich przyjaciół w tyluż pałacach prezydenckich.

Jean-Yves Ollivier, obżerający się cygarami pośrednik, który zawierał umowy na kontynencie od sześćdziesięciu lat, wcześniej przypisał sobie zasługi za wykorzystywanie swoich powiązań biznesowych i politycznych do wymiany więźniów, wycofywania wojsk i zawieszania broni w niektórych z najbardziej drażliwych konfliktów w Afryce.

Jego osiągnięcia jako maklera w bogatej w ropę Republice Konga i powiązania z jej długoletnim prezydentem sięgające prawie pół wieku wstecz uczyniły z niego postać kontrowersyjną. Inne kapelusze, które nosił podczas swojej długiej kariery, to między innymi doradzanie rosyjskiej grupie atomowej Rosatom.

Teraz, w wieku 78 lat, Ollivier skupił się na tym, co byłoby jego najbardziej uderzającą transakcją: nakłonieniu Władimira Putina i Wołodymyra Zełenskiego do rozmowy.

W rozmowie z „Financial Times” w tym tygodniu z granicy polsko-ukraińskiej, zanim miał wsiąść do nocnego pociągu do Kijowa, Ollivier powiedział, że wszystkie negocjacje gdzieś się zaczęły i wybrał wymianę zboża, nawozów i więźniów jako podstawę do otwartych dyskusji między Moskwa i Kijów.

„Będę grać [Henry] Kissinger” – powiedział o swojej roli, odnosząc się do byłego sekretarza stanu USA słynącego z manewrów dyplomatycznych.

„Najważniejszą rzeczą w każdych negocjacjach jest zebranie ludzi i rozmowa o czymś” – powiedział Ollivier, który ma domy w kilku krajach w Europie i Afryce.

Putin i Zełenski zgodzili się spotkać z delegacją przywódców z Egiptu, Senegalu, Republiki Konga, Republiki Południowej Afryki, Zambii i Ugandy, którzy zamierzają udać się w przyszłym miesiącu do Moskwy i Kijowa, a Ollivier powiedział, że sześcioosobowa grupa ma pełne prawo do mediacji w konflikcie, biorąc pod uwagę ogromne konsekwencje dla ich regionu.

„Jedynym kontynentem, który naprawdę cierpi, jest Afryka. Nie sądzę, aby cierpiały Stany Zjednoczone, nie sądzę, aby cierpiała Europa, z wyjątkiem niewielkiej inflacji” – powiedział Ollivier, obywatel Francji urodzony w Algierii. „Ale w Afryce, jeśli w przyszłym roku nie będzie plonów z powodu braku nawozów, miliony ludzi umrą”.

Afrykański kontyngent będzie podróżował pod auspicjami Fundacji Brazzaville, założonej przez Olliviera. Jednak Olusegun Obasanjo, były prezydent Nigerii, który zasiada w radzie doradczej fundacji, wyraził sceptycyzm wobec tej inicjatywy, zwłaszcza że nie ma ona poparcia ze strony Unii Afrykańskiej.

Obasanjo, który sam jest doświadczonym negocjatorem, również obawiał się, że misja jest przedwczesna, na podstawie rozmów z Departamentem Stanu USA i brytyjskim MSZ. „Dali jasno do zrozumienia, że ​​to nie jest właściwy moment” – powiedział.

Ollivier, którego kariera rozpoczęła się w latach 60. jako handlarz zbożem, jest znany jako zbrojarz bliski Denisowi Sassou-Nguesso, prezydentowi Republiki Konga i jednej z osób zaangażowanych w inicjatywę pokojową. Ollivier pośredniczył w kilku transakcjach w imieniu państwowej firmy naftowej Konga i pomógł przedsięwzięciu wspieranemu przez Och-Ziff, amerykański fundusz hedgingowy, obecnie przemianowany na Sculptor Capital Management, w nabyciu udziałów w morskim polu gazowym obsługiwanym przez Eni w tym kraju w 2010 roku.

Przedsięwzięcie sprzedało swoje 25 procent udziałów w 2019 roku rosyjskiemu Lukoilowi. Och-Ziff zapłacił ponad 400 mln USD w 2016 r., aby uregulować zarzuty USA dotyczące przekupstwa w kilku krajach afrykańskich, w tym twierdzenie SEC, że firma „nie ujawniła istotnych faktów” dotyczących umowy z Kongo.

Ollivier powiedział, że „nigdy nie popierał ani nie był w bezpośrednim lub pośrednim kontakcie z Och-Ziff” i „nigdy nie był przesłuchiwany przez USA, SEC ani żaden inny oficjalny organ”.

Jego powiązania z Putinem wywodzą się z pracy dla Rosatomu. „Próbowałem promować ideę, że Chiny i Rosja mogą współpracować w celu eksportu cywilnej elektrowni jądrowej, a zarówno Rosja, jak i Chiny wybrały mnie jako pośrednika” – powiedział Ollivier. Zaprzeczył jakiemukolwiek udziałowi w kontrowersyjnej umowie Rosatomu z Republiką Południowej Afryki, uzgodnionej przez ówczesnego prezydenta Jacoba Zumę, która została później odrzucona przez krajowy sąd konstytucyjny.

Ollivier powiedział, że inicjatywa pokojowa jego fundacji powstała po „rozmowach, które odbyłem z niektórymi z moich przyjaciół z afrykańskich przywódców”, dodając, że nie spotkał się z sprzeciwem ze strony zachodnich stolic.

Ollivier powiedział, że prezydent Republiki Południowej Afryki Cyril Ramaphosa, kolejny z sekstetu, miał idealną pozycję, by zaprezentować się Putinowi i Zełenskiemu. Ramaphosa zadzwonił do obu przywódców w tym miesiącu, walcząc ze skutkami amerykańskiego oskarżenia, że ​​jego kraj potajemnie dostarcza broń Rosji.

Alex Vines, dyrektor programu afrykańskiego w think-tanku Chatham House, powiedział, że „każdy afrykański przywódca ma plan”, aby wziąć udział. Hakainde Hichilema z Zambii chciał przeciwstawić się przekonaniom, że jest zbyt prozachodni, Ramaphosa starał się odbudować swoją wiarygodność po oskarżeniu USA o broń, podczas gdy Sassou-Nguesso chciał zrzucić status pariasa, który nabrał przez długie lata rządów.

Wszyscy desperacko chcieli powstrzymać inflację cen żywności i zapobiec niedoborom na swoim kontynencie. Ollivier powiedział, że wynegocjowana przez Turcję umowa, która umożliwiła Ukrainie transport zboża przez Morze Czarne, była „bardzo krucha”, mimo że w zeszłym tygodniu została przedłużona o dwa miesiące.

Wszelkie naciski na uwolnienie eksportu rosyjskich nawozów, których Afryka potrzebuje w zamian za lepsze warunki eksportu ukraińskiego zboża, musiałyby zostać zrównane z odciętym przez Rosję dostępem do globalnego systemu płatności bankowych Swift. Chociaż żadne zachodnie sankcje nie dotyczą bezpośrednio rosyjskiego eksportu żywności ani nawozów, Moskwa obwinia ograniczenia w finansowaniu i transporcie za pozostawienie swoich produktów na mieliźnie.

„Swift nie zostanie ustanowiony dla całej Rosji – nie prosimy o to”, powiedział Ollivier, ale dostęp „powinien zostać ustanowiony za pomocą określonych kanałów bankowych, szczególnie dla nawozów”.

Zapytany, czy jego inicjatywa może zostać wykorzystana przez którąkolwiek ze stron do własnych celów, Ollivier powiedział, że to normalne w każdych negocjacjach, że strony widzą możliwości forsowania własnych interesów. Afrykańscy przywódcy byli „bardzo doświadczeni i nie sądzę, żeby ktokolwiek chciał faworyzować jednego lub drugiego”.

Ollivier był ostrożnym optymistą, jeśli chodzi o to, jak poważny może być jakikolwiek wysiłek pokojowy, jeśli chodzi o rozwój sytuacji na polu bitwy, gdy Ukraina przygotowuje kontrofensywę, a Rosja wzmacnia swoje linie frontu.

„Fakt, że zgodzili się już rozmawiać, jest postępem samym w sobie” – powiedział.