Premier Portugalii António Costa złożył rezygnację we wtorek po wkroczeniu policji do jego oficjalnej rezydencji, a prokurator generalny potwierdził, że toczy się w nim śledztwo w sprawie korupcji.

Podczas telewizyjnej konferencji prasowej Costa powiedział, że był „zaskoczony”, gdy dowiedział się, że „wszczęto już lub zostanie wszczęte przeciwko mnie postępowanie karne” i upierał się, że nie ma nic wspólnego z żadnym „czynem nielegalnym lub nagannym”.

Costa stwierdził, że powaga zarzutów leżących u podstaw jego śledztwa jest „nie do pogodzenia z godnością urzędu premiera”, co uniemożliwia mu dalsze sprawowanie tego stanowiska.

Prezydent Portugalii Marcelo Rebelo de Sousa będzie teraz musiał podjąć decyzję, czy rozwiązać parlament i rozpisać nowe wybory, czy wybrać nowego premiera z Partii Socjalistycznej Costy.

Biuro prezydencji potwierdziło, że przywódcy partii zostaną wezwani na środę, a Rada Stanu, organ doradczy prezydenta, ma się spotkać w czwartek.

Costa oświadczył, że jest skłonny pozostać na stanowisku do czasu wyznaczenia następcy, ale wyjaśnił, że nie będzie zgłaszał swojego nazwiska jako kandydata na wyższe stanowisko. Jego rezygnacja oznaczała „koniec rozdziału” w jego życiu – stwierdził.

Schematy poszukiwań litu

Premier podał się do dymisji kilka godzin po przeszukaniu przez portugalską policję rezydencji Costy i kilku budynków ministerstw. Kontrole są częścią dochodzenia w sprawie korupcji powiązanego z programami wydobycia litu na północy kraju, a także megaprojektem dotyczącym zielonego wodoru w Sines.

Jak poinformował we wtorek prokurator generalny, zatrzymano także szefa sztabu Costy, Vítora Escárię. Władze potwierdziły również, że Minister Infrastruktury João Galamba i szef Portugalskiej Agencji Środowiska Nuno Lacasta zostali postawieni w stan oskarżenia.

Socjalistyczny rząd Costy entuzjastycznie wspierał plany wydobycia litu w różnych obszarach Portugalii w ramach szerszych dążeń UE do zabezpieczenia surowców krytycznych, jednak projekty te wzbudziły kontrowersje ze względu na niską jakość wydobywanego materiału i nieproporcjonalne spodziewane szkody dla środowiska.

Dochodzenie POLITICO przeprowadzone w 2021 r. w sprawie jednego projektu wydobywczego w północnym regionie Montealegre uwypukliło te kontrowersje i ostatecznie doprowadziło rząd Portugalii do anulowania dużego projektu na tym obszarze.

Władze wykonawcze premiera postawiły również duże zakłady na węzeł produkcji ekologicznego wodoru w porcie Sines – projekt finansowany wielomilionowymi euro z unijnych środków na innowacje.

Koniec ery

Lider Partii Socjalistycznej Costa został premierem Portugalii w 2015 r., tworząc rząd mniejszościowy wspierany przez nieprawdopodobną koalicję partii skrajnie lewicowych.

Jego rząd nadzorował boom turystyczny, który przekształcił kraj w międzynarodowy hotspot i skłonił obserwatorów do wychwalania „portugalskiego cudu gospodarczego”, który przekształcił kraj po latach polityki oszczędnościowej narzuconej w następstwie europejskiego kryzysu zadłużeniowego.

Wpływ Covid-19 na turystykę ostudził jednak entuzjazm Costy i wywołał potępienie dla promowania przez jego rząd tanich miejsc pracy w sektorze usług i ulg podatkowych dla cyfrowych nomadów. Partie lewicowe zerwały z premierem także ze względu na skromne inwestycje publiczne w edukację i opiekę zdrowotną, a także bierność jego rządu podczas ogólnokrajowego kryzysu mieszkaniowego, pogłębionego napływem obcokrajowców.

Jednak pomimo powszechnego niezadowolenia wśród pracowników sektora publicznego Partii Socjalistycznej Costy udało się zdobyć bezwzględną większość mandatów w parlamencie kraju w wyborach legislacyjnych w 2022 r. dzięki kampanii, w której Costa przedstawił się jako jedyna realna alternatywa dla wspieranego przez centroprawicę rządu przez skrajnie prawicową partię Chega.

Najważniejsza praca w UE

Pomimo skali zwycięstwa na ostatni rząd Costy nieprzerwanie napływają skandale, a kilkunastu członków jego kierownictwa złożyło rezygnację z urzędu w ciągu niecałych dwóch lat z różnych powodów.

Mimo to status Costy jako jednego z najdłużej urzędujących premierów UE uczynił go głównym kandydatem na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej, o które powszechnie oczekuje się, że Partia Europejskich Socjalistów będzie się ubiegać, gdy zwolni się stanowisko w listopadzie 2024 r. Portugalski polityk jest lubiany przez innych przywódców UE, a jego biegła znajomość języka francuskiego była postrzegana jako zaleta.

„To para pewnych rąk, z wymaganym doświadczeniem, ale bez ambicji co do przyszłych stanowisk”, co często kończy się rozczarowaniem innych przywódców, powiedział POLITICO jeden z dyplomatów, któremu zapewniono anonimowość, aby móc szczerze wypowiadać się na drażliwy temat.

Dymisja Costy niemal na pewno zasłania kurtynę przed tymi ambicjami i pozostawia otwartą drogę do następcy obecnego przewodniczącego Rady Europejskiej Charlesa Michela.

Jacopo Barigazzi wniósł swój wkład w raportowanie.

Ten artykuł został zaktualizowany.