To rekord świata. Żadnemu przywódcy przed prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim nie udało się wygłosić przemówienia każdego dnia przez cały rok. Przywódca nagrywa oświadczenia wideo w swoim biurze, bunkrze lub w innym miejscu, rejestrując wojnę przeciwko swojemu krajowi. Przemówienia prezydenckie dokumentują, jak on i jego kraj zmienili się od początku rosyjskiej inwazji na pełną skalę.

23 lutego 2022 roku, zaledwie kilka godzin przed atakiem Rosji na Ukrainę, Zełenski nagrał specjalną wiadomość do swoich rodaków i obywateli rosyjskich, próbując zażegnać konflikt. Wezwał Rosjan do wyjścia na ulice w proteście i — mówiąc po rosyjsku — ostrzegł również, że „jeśli zostaniemy zaatakowani, jeśli nastąpi próba odebrania naszej ziemi, naszej wolności, życia naszego i naszych dzieci, bronić się”.

„Jeśli zaatakujesz, będziemy zwróceni twarzą do ciebie, nie będziemy odwróceni plecami!” on dodał. To był ostatni raz, kiedy Zełenski stanął przed kamerą, gładko ogolony i ubrany w garnitur i krawat.

„Potrzebuję amunicji, a nie przejażdżki”: Zełenski

Po inwazji Rosji Zełenski i jego rząd pozostali w Kijowie, nawet gdy wojska rosyjskie zbliżały się do przedmieść stolicy. To było zaskoczeniem.

Prezydent Rosji Władimir Putin spekulował, że Zełenski ucieknie na zachodnią Ukrainę lub nawet za granicę. Podobno Zełenskiemu zaproponowano pomoc w ewakuacji, ale ofertę odrzucił.

Agencja informacyjna Associated Press zacytowała później wypowiedź Zełenskiego: „Potrzebuję amunicji, a nie podwózki”. Choć riposta obrosła legendą, trudno zweryfikować, czy rzeczywiście wypowiedział te słowa. Mimo to wiadomość była głośna i wyraźna, zdobywając sympatię za granicą i dodając odwagi jego ludowi.

Na kilka tygodni przed rosyjską inwazją wielu obserwatorów Ukrainy było zdziwionych zachowaniem Zełenskiego. Kiedy zachodnie agencje wywiadowcze i przywódcy państw ostrzegali przed zbliżającą się rosyjską inwazją i wycofali personel ambasady z Kijowa, ukraiński prezydent zareagował gniewnie, wyrażając nieufność i krytykę. Później ujawnił, że jego reakcja miała na celu zażegnanie paniki.

Potem inwazja Rosji zmieniła wszystko.

Zełenskiego przywódcą obeznanym z mediami

Pierwszego dnia wojny, 24 lutego, Zełenski założył oliwkowo-zieloną koszulę. Ten wojskowy strój stał się jego charakterystycznym stylem, wraz z jego piątką godzina cień. W ten sposób poznał go teraz świat; tak pojawiał się w niezliczonych wywiadach i na okładkach gazet i magazynów.

Drugiego dnia inwazji nagrał swoje najważniejsze i najsłynniejsze wideo. Klip 3 1/2 pokazuje Zełenskiego wraz z premierem i innymi członkami jego zespołu przywódczego przed kompleksem prezydenckim w Kijowie w nocy. Wysłało mocny sygnał, że wszyscy nadal są na Ukrainie, gotowi do walki.

Początkowo Zełenski sygnalizował otwartość na ustępstwa wobec Rosji, np. w sprawie ewentualnego członkostwa w NATO. Ale kiedy zaczęły pojawiać się doniesienia o rosyjskich zbrodniach wojennych i aneksji terytorium Ukrainy, Zełenski zaostrzył swoje stanowisko, wiedząc, że popiera go większość Ukraińców.

Zełenski przez ostatni rok skupiał się na tym, co robi najlepiej: komunikowaniu. Jego najostrzejszą bronią jest kamera — kręcił filmy w Kijowie, szerzył nadzieję, znajdował właściwe słowa i wydawał się bardzo autentyczny. Wielokrotnie odwiedzał linie frontu, spotykając się z żołnierzami w takich miejscach jak wyzwolone Izium czy oblężony Bachmut. Niektóre z jego klipów zawierają materiały nagrane w ukraińskich miastach zniszczonych przez armię rosyjską.

Poparcia dla Zełenskiego, które gwałtownie spadły przed inwazją, poszybowały w górę po rozpoczęciu walk i obecnie oscylują wokół 80% do 90%.

Jak Putin mógł tak dramatycznie nie docenić swojego ukraińskiego odpowiednika?

Nie traktowany poważnie przez rosyjskie przywództwo

Zełenski nie jest zawodowym politykiem, a jego zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 2019 roku było niespodzianką. Zanim Zełenski zajął się polityką, był odnoszącym sukcesy komikiem, aktorem i producentem. Raz nawet wystąpił na scenie przed przebywającym z wizytą na Ukrainie byłym prezydentem Rosji Dmitrijem Miedwiediewem.

Jego karierę polityczną można porównać do satyrycznego serialu telewizyjnego „Sługa ludu”, w którym Zełenski zagrał nauczyciela, który później został głową państwa.

To z tego powodu rosyjscy przywódcy nie traktowali Zełenskiego poważnie, jeżąc się, gdy odmawiał większych ustępstw.

Jako rosyjskojęzyczny komik Zełenski często kpił z ukraińskich zwyczajów i prozachodnich polityków w tym kraju. W rzeczywistości Zełenski bardzo lekceważył Wiktora Janukowycza, byłego prorosyjskiego prezydenta Ukrainy, podczas sprawowania urzędu. Zełenski miał bliskie związki z Rosją i zarabiał na występach nawet po aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku – co niektórym jego rodakom było irytujące.

Jednak inwazja na Ukrainę zmieniła wszystko. Krytycy Zełenskiego umilkli, a wielu sceptyków pozyskał pozostając w Kijowie, a nie uciekając. Ta determinacja mogła wynikać z jego wychowania.

Zełenski dorastał jako uprzywilejowany syn profesora uniwersyteckiego w Krzywym Rogu, przemysłowym mieście klasy robotniczej w południowo-wschodniej Ukrainie. Jednak jego pokolenie musiało stawić czoła trudnym, ostatnim latom Związku Radzieckiego. Życie chociaż tym razem nauczyło ich nie stronić od konfliktów.

Kiedy Putin zaatakował Ukrainę, Zełenski mógł skorzystać z tego doświadczenia. Rosyjski przywódca zlekceważył swojego ukraińskiego odpowiednika, traktując go jak niedoświadczonego słabeusza, którego łatwo pokonać.

Nie wszystko płynne

Nie oznacza to, że Zełenskiemu wszystko poszło gładko. Jego rząd popełnił błędy: część czołowych polityków została zmuszona do rezygnacji, a bliscy przyjaciele Zełenskiego stracili stanowiska.

Prezydent wywołał międzynarodowy gniew, gdy w listopadzie stwierdził, że rosyjski pocisk uderzył w terytorium Polski i zabił dwie osoby – ale według amerykańskich raportów pocisk prawdopodobnie pochodził z ukraińskiej baterii przeciwlotniczej.

Ale to pozostaje rzadkim nieporozumieniem między sojusznikami. Przede wszystkim Zełenski za swoje główne zadanie uważa wykorzystywanie uwagi mediów do przyciągania pomocy dla swojego kraju. Wielokrotnie apelował do zachodnich polityków, prosząc – niektórzy powiedzieliby, że błagając – o broń. Ogólnie rzecz biorąc, Zełenski odniósł sukces, ponieważ do jego kraju dostarczono więcej broni.

Zełenski jest także rekordzistą pod względem liczby przemówień wideo do rządów, konferencji i festiwali na całym świecie, ostatnio przemawiając do zgromadzonych gwiazd na otwarciu festiwalu filmowego Berlinale w zeszłym tygodniu.

Ten artykuł został przetłumaczony z języka niemieckiego.