W niedawnym badaniu opublikowanym w Nazwa naukowego czasopisma medycznegobadacze zbadali wpływ rozszerzonego programu szczepień (EPI) Światowej Organizacji Zdrowia na zdrowie publiczne.

Światowe Zgromadzenie Zdrowia ustanowiło EPI w 1974 r., wyrażając tym samym znaczące zaangażowanie na rzecz rozszerzenia korzyści ze szczepień na wszystkich. WHO podjęła inicjatywę mającą na celu wstępne szczepienie dzieci przeciwko odrze, poliomyelitis, ospie, krztuścowi, tężcowi, błonicy i gruźlicy do 1990 r. Obecnie EPI obejmuje ochronę przed innymi patogenami w każdym wieku. Wzrost liczby programów szczepień obejmujących większą liczbę chorób doprowadził do ogromnego zwiększenia zakresu ochrony.

Badanie: Wkład szczepień w poprawę przeżycia i zdrowia: modelowanie 50 lat rozszerzonego programu szczepień. Źródło zdjęcia: Riccardo Mayer / Shutterstock

O badaniu

W niniejszym badaniu naukowcy modelowali wpływ EPI na zdrowie publiczne. Oszacowali liczbę zgonów, którym udało się zapobiec, lat odzyskanego pełnego zdrowia (tj. lat życia skorygowanych o niepełnosprawność, których udało się uniknąć) oraz lat życia uzyskanych dzięki szczepieniu przeciwko 14 patogenom między czerwcem 1974 r. a majem 2024 r. w państwach członkowskich WHO.

Wprowadzono szczepienia przeciwko następującym patogenom/chorobom: gruźlica, żółta febra, Haemophilus influenzae typ B, błonica, japońskie zapalenie mózgu, krztusiec, odra, rotawirus, poliomyelitis, różyczka, inwazyjna choroba pneumokokowa, tężec, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych A i wirusowe zapalenie wątroby typu B. Opracowano standardowe ramy w celu oceny wpływu na w pełni zaszczepioną osobę.

Zespół dokonał syntezy szacunków zasięgu szczepień z systemu informacyjnego WHO dotyczącego polio, bazy danych działań w zakresie dodatkowych szczepień, panelu szczepień i konsorcjum modelowania wpływu szczepionek (VIMC). Ogółem oceniono 24 działania szczepionek, podzielone według choroby, szczepionki, liczby dawek oraz immunizacji rutynowej lub uzupełniającej. Modelowanie przeprowadzono w trzech formach.

Po pierwsze, szacunki wpływu przeprowadzono poprzez symulację opublikowanych modeli przenoszenia poliomyelitis i odry na przestrzeni 50 lat. Po drugie, rozszerzono modele transmisji VIMC dla wirusowego zapalenia wątroby typu B, rotawirusa, różyczki, H. grypa typu B, inwazyjnej choroby pneumokokowej i japońskiego zapalenia mózgu w latach 2000–2024. Po trzecie, zmodernizowano statyczne modele obciążenia chorobami w przypadku gruźlicy, krztuśca, tężca i błonicy.

Trzy formy modelowania umożliwiły uchwycenie skutków szczepionek na poziomie indywidualnym i populacyjnym. Głównym rezultatem było oszacowanie wpływu EPI na uniknięcie zgonów, zyskane lata życia, lata pełnego zdrowia oraz odsetek zmniejszenia śmiertelności noworodków, które można przypisać szczepieniu. Dodatkowo, jako wyniki drugorzędne, miary te zostały ocenione przez warstwy dochodowe i regiony Banku Światowego.

Wyniki

Naukowcy oszacowali, że programy szczepień przeciwko 14 patogenom zapobiegły około 154 milionom zgonów między czerwcem 1974 r. a majem 2024 r.; obejmowało to 146 milionów zgonów, których udało się uniknąć u osób w wieku poniżej pięciu lat. Co więcej, w tym okresie uzyskano 10,2 miliarda lat pełnego zdrowia i 9 miliardów lat życia. Uzyskano średnio 66 lat pełnego zdrowia i 58 lat życia.

Dzięki szczepieniom udało się uniknąć zgonów, zaoszczędzić lata życia i zyskać lata pełnego zdrowia. Dane mają charakter skumulowany za lata 1974–2024. Odra: zapobiegnięto zgonów: 93,7 mln; zaoszczędzone lata życia: 5,7 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 5,8 miliarda. Tężec: zapobiegnięto zgonów: 27,9 mln; zaoszczędzone lata życia: 1,4 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 1,4 miliarda. Krztusiec: zapobiegnięto zgonów: 13,2 mln; zaoszczędzonych lat życia: 0,8 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 1 miliard. Gruźlica: zapobiegnięto liczbie zgonów: 10,9 mln; zaoszczędzonych lat życia: 0,6 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 0,9 miliarda. Haemophilus influenzae typ B: uniknięcie zgonów: 2,8 miliona; zaoszczędzonych lat życia: 0,2 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 0,2 miliarda. Poliomyelitis: uniknięcie zgonów: 1,6 miliona; zaoszczędzonych lat życia: 0,1 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 0,8 miliarda. Inne choroby: zapobiegnięto zgonów: 3,8 miliona; zaoszczędzonych lat życia: 0,2 miliarda; zdobyte lata pełnego zdrowia: 0,3 miliarda.

Warto zauważyć, że 0,8 miliarda lat pełnego zdrowia można przypisać uniknięciu przypadków poliomyelitis. Szczepienie przeciwko odrze uratowało 93,7 miliona istnień ludzkich w ciągu 50 lat i było najważniejszym czynnikiem wpływającym na uratowanie życia we wszystkich latach w regionach WHO i warstwach dochodów Banku Światowego. Co więcej, od 1974 r. nastąpił znaczny spadek śmiertelności noworodków na świecie, przy czym szczepienia bezpośrednio odpowiadają za 40% tego osiągnięcia.

Szacuje się, że w przypadku osób w wieku 10, 25 lub 50 lat w 2024 r. szanse na przeżycie kolejnego roku są odpowiednio o 44%, 35% i 16% większe w porównaniu z hipotetycznym scenariuszem zakładającym brak szczepień od 1974 r. Regiony Afryki i wschodniego regionu Morza Śródziemnego wykazały najbardziej znaczący bezwzględny wzrost prawdopodobieństwa przeżycia całego życia, podczas gdy region europejski miał najniższy. Z drugiej strony największe względne zyski odnotowały regiony Europy i zachodniego Pacyfiku, podczas gdy region Afryki odnotował najniższy.

Wnioski

Wyniki pokazują, że od 1974 r. szczepionki uratowały życie około 154 milionów osób, z czego większość (95%) dotyczyła dzieci poniżej piątego roku życia. Oznaczało to dziewięć miliardów lat życia zaoszczędzonych dzięki szczepieniom i 10,2 miliarda lat zdrowego życia. Warto zauważyć, że szczepienie przeciwko odrze było najbardziej znaczącym czynnikiem.

Co więcej, szczepienia były odpowiedzialne za prawie połowę globalnego zmniejszenia śmiertelności noworodków. W rezultacie w przypadku dziecka urodzonego w 2024 r. przeżywalność będzie większa o 40% rocznie. Co więcej, korzyści wynikające ze szczepienia niemowląt w zakresie przeżycia wykraczają poza 50 lat. Regiony o początkowo wysokiej śmiertelności odnotowały większe korzyści bezwzględne, ale mniejsze względne.