Prohibicja w praktyce. Poszłam do sklepu monopolowego w Szwecji
Materiał powstał podczas wyjazdu zorganizowanego w ramach komercyjnej współpracy z Fru.pl
Temat prohibicji w Skandynawii był już w Onecie poruszany niejednokrotnie. Kiedy my w Polsce debatujemy nad nocnymi zakazami sprzedaży alkoholu w poszczególnych miastach, Szwedzi od lat przyzwyczajeni są, że jeśli nie uzupełnią zapasów, to podczas weekendowej imprezy na twarzach gości może pojawić się rozczarowanie.
Trudno w to uwierzyć? Mnie również, choć gdy w sklepach nie widziałam półek z wysokoprocentowymi trunkami i ścian z małpkami za ekspedientką, szybko zrozumiałam, że faktycznie w Szwecji jest inaczej. Mimo że teoretycznie mogłabym znaleźć napoje o niskiej zawartości alkoholu (do 3,5 proc.), to na takie nie trafiam.
Ciekawa, jak wyglądają te słynne monopole, które mi kojarzą się z całodobowymi osiedlowymi budkami, wybrałam się na poszukiwania jednego z nich.
W całej Szwecji państwowych sklepów Systembolaget jest ponad 400. Okazało się, że jeden znajduje się kilkaset metrów od mojego hotelu w podziemiu galerii handlowej. Dotarłam tam w sobotnie południe, kiedy otwarty jest tylko przez pięć godzin, od 10 do 15. W tygodniu klienci mogą przychodzić tam od godz. 10 do 20. Co ciekawe, takie godziny nie są regułą, większość sklepów otwarta jest tylko do 19.
Po sklepie przechadzało się trochę osób, ale skłamałabym, pisząc o tłumie. Kto robi zakupy? — Są osoby, które zaopatrują się na imprezę, klienci, którzy poszukują odpowiedniego wina do kolacji i proszą nas o poradę, ale i osoby w kryzysie bezdomności, które mają problem alkoholowy — wymienia Polka, która pracuje w sieciówce.
— Wykonuję różne zadania, od sprzedawania na kasie, przez układanie towaru do doradzania klientom. Zdarzają się osoby, które przychodzą, mówią, że organizują imprezę, przygotowują takie i takie dania, na konkretną liczbę osób i chcą kupić alkohol, który będzie pasował — tłumaczy. Jednym z najczęściej sprzedawanych trunków jest wino.
Dopytywana o zapasy, mówi, że nieotwarte butelki można z paragonem zwrócić do 30 dni, ale do takich sytuacji dochodzi bardzo rzadko.
Jak opowiada, klienci mają też do dyspozycji aplikację, w której są opisy poszczególnych napojów, kraj pochodzenia, zawartość alkoholu itd. oraz ich dostępność i dokładna lokalizacja — alejka i półka. — Jeśli czegoś nie ma w sklepie, to można zawsze zamówić — mówi.
Opowiadam jej, że widziałam w Systembolaget piwo polskiej marki Żywiec. Kosztowało 19,90 koron szwedzkich, czyli ok. 7,70 zł za 0,5 l. W Polsce średnio kosztuje ok. 3,5 zł.
— Pewnie jest więcej produktów, których albo nie widziałaś, albo są, ale tylko na zamówienie. W poszczególnych sklepach sprzedają się różnego rodzaju napoje wysokoprocentowe. Być może akurat w tym, który odwiedziłaś, najlepiej schodzi polskie piwo, więc ono na półkach po prostu jest, a np. wódka już nie.
Budżetówka po szwedzku
Na początku XX w. Ivan Bratt stworzył specjalny system do walki z nadmiernym pijaństwem Szwedów, który polegał na sprzedaży alkoholu na książeczki. W 1955 r. jednak go zniesiono i alkohol zaczęto sprzedawać wyłącznie osobom, które ukończyły 21. rok życia w sklepach sterowanych przez państwo — Systembolaget.
— Czyli pracujesz w budżetówce… — śmieję się do mojej rozmówczyni. — Trochę tak. Jak dzień wolny, to dzień wolny. Wszystko zgodnie z zasadami! Poza tym w Szwecji pracownik jest szanowany przez przełożonego. Jeśli potrzebujesz wolnego dnia, to go dostajesz. Nie musisz iść i prosić o podwyżkę — każdego roku masz rozmowy o podwyżkę. Masz też dodatek zdrowotny do każdego rodzaju zatrudnienia, czyli np. umów na konkretną liczbę godzin lub „w razie potrzeby”, w Szwecji nie ma umów tzw. śmieciowych.
Jak wyjaśnia, ważne w pracy są nie tylko umiejętności i wiedza, ale cechy miękkie. — W CV wpisuje się numery telefonów do osób, które mogą powiedzieć, jak się z nami pracowało, jakimi jesteśmy ludźmi, czy się dobrze dogadujemy oraz potwierdzić, że mamy na przykład konkretny certyfikat.
Polka, która ze względu na charakter pracy, prosi o anonimowość, ma partnera Szweda i obraca się w szwedzkim towarzystwie. — Praca w sklepie nie jest typowym zajęciem dla naszych rodaków, którzy przyjeżdżają tutaj do pracy. Przede wszystkim dlatego, że trzeba znać język. Warto podkreślić, że moje stanowisko nie jest też w żaden sposób dyskryminowane przez Szwedów, nikt nie patrzy na mnie z góry. Gdybym brała zasiłek, to wiele osób pewnie zastanawiałoby się, dlaczego się nie ogarnę, ale praca akurat w tym sklepie to nic złego.
— Miałam kolegę Szweda, który był w związku z Polką. Dziewczyna przyjechała do Szwecji i nie poszła do pracy, a od razu zaczęła brać po prostu zasiłek. Potem ściągnęła siostrę, która zrobiła dokładnie to samo. Powiedział mi, że cieszy się, że mnie poznał, ponieważ miał bardzo kiepskie wyobrażenie o Polakach, a przecież wszyscy wiemy, że jest wielu Polaków robiących ciekawe rzeczy w Szwecji.
Walka z alkoholem w Szwecji
W Szwecji istnieje całkowity zakaz reklamowania alkoholi, więc ani na ulicach, ani na witrynach nie można zobaczyć butelek popularnych marek.
Co więcej, przed kasami w Systembolaget dostępne są ulotki informacyjne dla osób uzależnionych.
Oczywiście, to nie jest tak, że tematu alkoholu w Szwecji się unika. Wśród wielu muzeów, które znajdują się w Sztokholmie, jest — Spiritmuseum. Mieście się ono w XVIII-wiecznym budynku portowym i udostępnia wystawę na temat historii alkoholu i kultury picia w Szwecji. Miejsce kusi też możliwością degustacji akwawity, czyli wódki produkowanej ze spirytusu rektyfikowanego pochodzącego ze zboża albo ziemniaków oraz destylatów z nalewu na kminku zwyczajnym lub kminie rzymskim.
Poza tym Szwedzi imprezują „na wesoło, z reguły nie wszczynają awantur, nie zaczepiają innych ludzi (…). Upijanie się nie jest Szwedom obce” — opisywał w liście do redakcji pan Mariusz, którego żona jest Szwedką.
Zwracał on też uwagę na ceny. „Wina są w cenach niższych niż w Polsce, butelka piwa to koszt minimum 10 zł, natomiast butelka wódki kosztuje ponad 100 zł i właśnie tego trunku na internetowych forach w Szwecji szukają Polacy, licząc, że ktoś coś przywiózł z Polski i sprzeda taniej”.
Zdarzają się też sytuacje, gdy Szwedzi idą na całego. „Na umór piją na statkach wycieczkowych do Finlandii, Norwegii, Estonii oraz do Polski (pływają linią z Karlskrona do Gdyni). Na tych promach znajdują się bary, w których płaci się ze wejście i można jeść oraz pić alkohol (wino, piwo) bez ograniczeń. Szwedzi, którzy są dosyć oszczędni, niemalże chytrzy, w przypadku gdy mają coś w cenie i bez ograniczeń, z reguły piją i jedzą więcej, niż powinni. Może rzeczywiście kultury upijania się nie ma Szwecji, ale Szwedzi piją dużo, a często za dużo niż powinni, w szczególności, gdy alkohol oferowany jest »za darmo« — stwierdził.
***
Chcesz porozmawiać z autorką? Napisz: karolina.walczowska@redakcjaonet.pl
