Obecny kontekst geopolityczny zmusza Trójkąt Weimarski składający się z Francji, Niemiec i Polski do priorytetowego traktowania obronności i bezpieczeństwa. Przy okazji posiedzenia Rady do Spraw Zagranicznych UE w dniu 22 kwietnia organizacje pozarządowe, zespoły doradców i przedsiębiorstwa argumentują, że „Zielony Trójkąt Weimarski” mógłby zapewnić osiągnięcie unijnych celów klimatycznych oraz rozwiązać kluczowe kwestie konkurencyjności gospodarczej i spójności.

Sylwia Andralojc-Bodych jest starszym doradcą ds. polityki klimatycznej UE i współpracy polsko-niemieckiej, a Marion Guénard jest starszym doradcą ds. polityki klimatycznej UE i współpracy francusko-niemieckiej, obie w Germanwatch.

Deklarowaną ambicją Trójkąta Weimarskiego jest wspieranie współpracy w zakresie wyzwań transgranicznych i ogólnounijnych oraz wzmacnianie spójności europejskiej. W tym formacie współpraca Polski, Francji i Niemiec nabrała ostatnio tempa wraz z bardziej postępowym rządem w Polsce, nowym francuskim ministrem spraw zagranicznych, który pomyślnie dodał do swojego tytułu „sprawy europejskie”, oraz niemieckim rządem federalnym, który zapisała współpracę trójstronną w swoim traktacie koalicyjnym.

W ich najnowszym wspólna deklaracja od 12 lutego trzy rządy kładą nacisk przede wszystkim na obronę. Trójkąt przeoczył jednak równie palące kwestie, takie jak wdrożenie podpisanego projektu UE, Europejskiego Zielonego Ładu (EGD).

Trio Mocy

Niemcy, Francja i Polska reprezentują łącznie 40% populacji UE i odpowiadają za 47% emisji gazów cieplarnianych w UE. Ich polityka energetyczna i wizja transformacji często kolidują ze sobą: Polska jest w dużym stopniu uzależniona od węgla, Francja w dalszym ciągu priorytetowo traktuje energię nuklearną, a Niemcy nagle odeszły od dominującego wcześniej taniego rosyjskiego gazu.

Najwyższy czas, aby te trzy kraje uznały swój potencjał w zakresie wprowadzenia bardziej ambitnego i sprawiedliwego programu klimatycznego UE poprzez rozszerzenie współpracy klimatycznej poza kwestie bezpieczeństwa energetycznego.

Czas na Zielony Trójkąt Weimarski

Niedawne ankieta przeprowadzone przez Centrum Jacques’a Delorsa pokazuje silne poparcie demokratyczne dla działań klimatycznych we wszystkich krajach Trójkąta Weimarskiego. Większość wyborców w Niemczech, Francji i Polsce pragnie ambitnych działań klimatycznych obejmujących silniejszą ekologiczną politykę przemysłową i inwestycyjną oraz skupienie się na sprawiedliwej społecznie transformacji.

Trzy kraje mogłyby połączyć swoje zasoby, aby osiągnąć postęp w tych kwestiach, a tym samym znacząco przyczynić się do osiągnięcia celów klimatycznych UE.

Nadszedł czas na nową, znacznie bliższą współpracę klimatyczną. Trójkąt Weimarski potrzebuje drugiej „zielonej” nogi, aby mocno stanąć. W liście otwartym wydany dzisiaj przez różny organizacje ekologiczne, zespoły doradców, instytucje naukowe i przedsiębiorstwa z trzech krajów wzywają do utworzenia „Zielonego Trójkąta Weimarskiego”, który zapewni ciągłą wymianę i współpracę w kwestiach klimatycznych i energetycznych.

Autorzy wzywają swoje rządy do zapewnienia dalszego postępu transformacji energetycznej w UE i jak najszybszego wyeliminowania zależności UE od paliw kopalnych.

Priorytety Zielonego Trójkąta Weimarskiego przed polską prezydencją w UE

Oprócz współpracy energetycznej Trójkąt Weimarski mógłby zasygnalizować jedność Europy w zakresie działań klimatycznych poprzez nadanie priorytetu dodatkowej współpracy w zakresie dekarbonizacji przemysłu, inwestycji klimatycznych oraz uczciwej i sprawiedliwej społecznie transformacji.

Niemcy, Francja i Polska zajmują kluczową pozycję w kształtowaniu krajobrazu przemysłowego UE, będąc wspólnie odpowiedzialnymi za 43% produkcji przemysłowej UE. Powinni wspierać np Porozumienie w sprawie dekarbonizacji przemysłu dzięki dedykowanym wspólnym inwestycjom i przewodzić w zakresie ekologicznych zamówień publicznych na produkty i infrastrukturę o zerowym zużyciu netto.

Niemcy i Francja wdrożyły już środki wspierające przejście branż na energię zerową netto, takie jak kontrakty węglowe na różnice kursowe i dotacje faworyzujące producentów samochodów elektrycznych w UE.

Polska perspektywa jest niezbędna do reprezentowania potrzeb państw członkowskich dysponujących mniejszą pomocą państwa dla przemysłu i ich zainteresowania dodatkowym finansowaniem, np. poprzez Europejski Fundusz Suwerenności. Członkowie Trójkąta Weimarskiego mogliby wspólnie przyczynić się do dekarbonizacji przemysłu na szczeblu UE, co przyniesie korzyści całemu jednolitemu rynkowi, zmniejszając w ten sposób ryzyko wojny o dotacje.

Ważnym krokiem będzie zamknąć europejską lukę w inwestycjach klimatycznych. Francuski think tank I4CE oszacował niedawno brak inwestycji do 2030 r. na poziomie ok 406 miliardów euro rocznie.

Trójkąt Weimarski powinien skłonić UE do reagowania na potrzeby inwestycji klimatycznych poprzez większą efektywność wydatkowania budżetu UE, lepsze zasady przeznaczania wydatków na klimat i nowe źródła finansowania – na przykład w negocjacjach w sprawie kolejnych Wieloletnich Ram Finansowych.

Przyspieszenie działań klimatycznych wymaga również dalszego rozwijania środków ochrony socjalnej i spójności, zapewniających sprawiedliwą społecznie transformację i długoterminową akceptację społeczną. Ponieważ kraje UE przygotowują się do wdrożenia nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla transportu drogowego i budynków (ETS-2), proaktywność będzie miała kluczowe znaczenie dla wspierania dekarbonizacji wśród szczególnie wrażliwych gospodarstw domowych.

Chociaż unijny Fundusz Społeczny na rzecz Klimatu (SCF) jest krokiem we właściwym kierunku, Trójkąt Weimarski powinien opowiadać się za jego natychmiastowym wzmocnieniem, uzupełnionym kompleksowym prawodawstwem wspierającym przejście na poziomie gospodarstw domowych na bezemisyjne ogrzewanie i mobilność.

Niemcy, Francja i Polska powinny świecić przykładem, zapewniając dostęp do aż do 37% funduszy SCF oraz zapewnić znaczne współfinansowanie i opracowywanie planów na rzecz klimatu społecznego, które skutecznie eliminują słabe punkty w sektorach transportu i budownictwa.

Polska, jako wpływowy głos w Europie Środkowo-Wschodniej, wraz z Niemcami i Francją, jako dwie potężne siły napędowe kształtowania polityki UE, powinna połączyć siły, aby przyspieszyć uczciwe i sprawiedliwe społecznie działania klimatyczne.

Wraz ze zbliżaniem się nowego cyklu instytucjonalnego UE i zbliżaniem się polskiej prezydencji w UE, nadszedł czas na Zielony Trójkąt Weimarski.