W kwietniu 1986 r. eksplozja pary w reaktorze nr 4 elektrowni jądrowej w Czarnobylu w Związku Radzieckim wywołała pożar, który szalał przez 10 dni i wyrzucił do atmosfery ogromne ilości cząstek radioaktywnych. Przenoszone przez dominujące wiatry, osadzały się na dużych połaciach Europy, a nawet w Ameryce Północnej.

Władze sowieckie zamknęły teren wokół elektrowni i pozostawał on oficjalnie niedostępny do 2002 roku, kiedy został udostępniony turystom. Obecne działania wojenne wymusiły jego ponowne zamknięcie. Nazywany Czarnobylską Strefą Wykluczenia (CEZ), ten obszar o powierzchni 2600 kilometrów kwadratowych był znany przed katastrofą nuklearną ze swojej różnorodności biologicznej. Stało się największym na świecie zewnętrznym laboratorium do badania wpływu promieniowania na florę i faunę.

Wśród zwierząt, które przeżyły katastrofę w Czarnobylu, były psy, wszechobecni towarzysze podróży z ludźmi. Teraz międzynarodowa grupa naukowców pod przewodnictwem Tima Mousseau z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Południowej Karoliny i Elaine Ostrander z Narodowego Instytutu Badań nad Genomem Człowieka w Narodowym Instytucie Zdrowia w Bethesda w stanie Maryland opublikowała artykuł w czasopiśmie Postępy nauki, „The Dogs of Chernobyl: Demographic Insights into Populations Inhabiting the Nuclear Exclusion Zone”, przeprowadzając badanie genetyczne 302 psów w strefie, która została skutecznie zamknięta dla większości ruchu. Oczekuje się, że informacje te przyczynią się do stworzenia nowej wiedzy na temat ogólnego wpływu promieniowania na duże ssaki.

Być może ich najbardziej znaczącym odkryciem (które może nie być zaskoczeniem dla niektórych, ale mimo to warte udokumentowania) jest to, że psy z Czarnobyla różnią się genetycznie od innych populacji psów na świecie. W populacji psów w CEZ naukowcy zidentyfikowali 3 główne grupy. Można je następnie podzielić na podgrupy podobne do poszczególnych grup rodzinnych, które wykazywały długie linie pokrewieństwa w dyskretnych miejscach wokół katastrofy. Psy znajdujące się najbliżej reaktora wykazywały większą różnicę genetyczną niż te z dalszej odległości. Zespół odkrył również, że jedna populacja mieszkała na terenie samej elektrowni w Czarnobylu i robiła to od czasu wybuchu.

Ostrander i Mousseau mają nadzieję dowiedzieć się, jakie różnice genetyczne mogą istnieć między psami CEZ a tymi z zewnątrz, co komplikuje fakt, że nienaświetlone psy były rutynowo wprowadzane do strefy przez pracowników i gości. Zadanie to wymaga dużej uwagi przy najmniejszych różnicach w genomach między populacjami psów. Na przykład niektóre różnice mogą dotyczyć gęstości i koloru sierści, co może oznaczać przystosowanie do zimnego klimatu regionu lub może odnosić się do zmienności genetycznej spowodowanej promieniowaniem lub kombinacji tych dwóch. Dopóki badacze nie wykonają swojej pracy detektywistycznej, te pytania pozostają bez odpowiedzi.

Rozmawiałem z Ostranderem i Mousseau przez Zoom 14 marca. Jedną z interesujących ciekawostek, które wyłoniły się z rozmowy, było to, że do tej pory nie znaleźli dowodów na wściekliznę ani inne poważne choroby wirusowe w populacjach psów w Czarnobylu. Ostrander spekuluje, że brak takich wysoce zakaźnych chorób może wynikać z faktu, że te psy zwykle nie żyją dłużej niż 3 do 3,5 roku, czyli za krótko, jeśli mają takie choroby wirusowe, aby rozmnażać się i przenosić chorobę.

Jednym z paradoksów tego badania i innych tego rodzaju, które opierają się na testowaniu dużej liczby psów, jest to, że są one często powiązane z klinikami sterylizacji i kastracji, które, jeśli odniosą sukces w swoim programie, kontrolują liczbę danej populacji psów poprzez ich sterylizację, ostatecznie spowodować upadek tej populacji. Wpływ samego promieniowania na płodność, a mianowicie to, czy powoduje ono bezpłodność, czy może faktycznie zwiększa współczynniki płodności wśród populacji narażonej na promieniowanie, jest nieznany. Kliniki sterylizacji i kastracji oczywiście wpływają na ewolucję badanej populacji, zmieniając jej zdolność reprodukcyjną, ale w przypadku psów z Czarnobyla Mousseau i jego współpracownicy regularnie przywożą na ten obszar setki kilogramów karmy dla psów. Biorąc pod uwagę szalejącą wojnę na Ukrainie i wynikający z niej spadek ruchu turystycznego na tym obszarze, Mousseau i oferta karmy kliniki przyciągają na swoją orbitę dużą liczbę psów, których przetrwanie polega na pożywieniu.

Anegdotycznie Mousseau powiedział, że mniej więcej do 2015 roku on i jego ekipy weterynarzy, techników i pomocników często widywali psy o pewnych morfotypach wędrujące daleko od ich bazy domowej i zachowujące się, na pozór, jak ich wilczy kuzyni. Wielu z nich wydawało się być potomkami wschodnioeuropejskich pasterzy i szczypiec, które historycznie występowały na tym obszarze. Te psy nauczyły się rozpoznawać fartuchy weterynarzy i ich załóg oraz nauczyły się ich unikać. Nie wiadomo, ile z tych półdzikich lub naprawdę dzikich psów istniało lub nadal istnieje. Uważa się jednak, że wielu z nich zdecydowało się przyjąć pokarm od ludzi, którzy je rutynowo karmili. Większość zwierząt wydaje się być bardziej niż zadowolona, ​​że ​​przynajmniej uzupełnia swoją dietę, spożywając „swobodnie” oferowaną ludzką kuchnię. Na dłuższą metę wybór zwierzęcia na łatwo dostępny posiłek może okazać się zgubą.

Tutejszy program sterylizacji i kastracji najwyraźniej ustabilizował populację przed rozpoczęciem wojny na Ukrainie. Ostrander i Mousseau podkreślili, że pod wieloma względami dopiero rozpoczynają badania nad genetyczną naturą tych zwierząt. Możemy mieć tylko nadzieję, że psy z Czarnobyla przetrwają i będą opowiadać swoje historie.

Bibliografia