Religia w szkołach. Najnowsze dane samorządowe i kościelne
Dane za rok szkolny 2023/2024, które otrzymała KAI, pochodzą z biur prasowych urzędów miasta, zaś kościelne dane sumaryczne dotyczące frekwencji w diecezjach oraz katechetów pochodzą z Komisji Wychowania Katolickiego KEP i mówią o stanie na rok szkolny 2022/2023.
Niektóre dane zawierają stan liczbowy i procentowy, inne tylko jedną z tych statystyk. Niekiedy otrzymaliśmy także statystyki za lata poprzednie, co pozwala zaobserwować trend dotyczący frekwencji na lekcjach religii. Niektóre urzędy miejskie dodały statystyki dotyczące frekwencji na lekcjach etyki, co pokazuje skalę różnicy między obydwoma przedmiotami.
Warszawa
— W stolicy badaniem dotyczącym frekwencji uczniów uczęszczających na lekcje religii i etyki objętych zostało 791 placówek — poinformowała KAI Monika Beuth, rzeczniczka prasowa Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że w roku szkolnym 2023/2024 na lekcje religii uczęszcza 42 proc. spośród ponad 271 tys. uczniów. W ub.r było to 45 proc. uczniów.
W podziale na poszczególne typy placówek na lekcje religii uczęszcza: w przedszkolach — 11 proc. uczniów, szkoły podstawowe — 65 proc., licea ogólnokształcące — 27 proc., technika — 21 proc., branżowe szkoły I stopnia – 18 proc., szkoła specjalna przysposabiająca do pracy – 83 proc..
Na zajęcia etyki w br. szkolnym uczęszcza natomiast ok. 10 proc. uczniów, zaś w roku poprzednim uczęszczało 9 proc. W blisko 20 proc. spośród wszystkich oddziałów w badanych placówkach nie są prowadzone lekcje religii z powodu braku chętnych.
Wrocław
We Wrocławiu w roku szkolnym 2023/2024 na lekcje religii prowadzone przez katechetki i katechetów Kościoła katolickiego uczęszcza 62,5 proc. uczniów szkół podstawowych, 15,19 proc. uczniów szkół ponadpodstawowych i 74,23 proc. uczniów szkół specjalnych.
Poznań
W Poznaniu na lekcje religii uczęszcza w tym roku 73 proc. uczniów szkół podstawowych, rok wcześniej było ich 75 proc., a w 2021 — 81 proc. Jeśli chodzi o uczniów liceów ogólnokształcących, na religię chodzi obecnie 29 proc., rok wcześniej było to 33 proc., a w 2021 — 36 proc. W przypadku uczniów techników w lekcjach religii uczestniczy w tym roku szkolnym 32 proc. ogółu, w 2022 było to 34 proc., a w 2021 — 39 proc.
Zamość
W Zamościu w lekcjach religii w roku szkolnym 2023/2024 uczestniczy: w przedszkolach 1 tys. 788 dzieci (96 proc. ogółu), w szkołach podstawowych — 3 tys. 725 (92 proc.), w szkołach ponadpodstawowych — 4 tys. 558 (68 proc.). Zajęcia z etyki nie są prowadzone w żadnej ze szkół.
Białystok
Urząd miasta Białystok poinformował, że na lekcje religii uczęszcza obecnie: w przedszkolach samorządowych – 4 tys. 362 wychowanków (55,9 proc.), w szkołach podstawowych – 23 tys. 501 uczniów (96,53 proc.), natomiast w szkołach ponadpodstawowych – 12 tys. 775 uczniów (64,45 proc.).
Liczba uczniów zapisanych na zajęcia z etyki w roku szkolnym 2023/2024 wynosi w szkołach podstawowych – 135 uczniów (0,55 proc.), a w szkołach ponadpodstawowych – 129 uczniów (0,65 proc.).
Wałbrzych
W Wałbrzychu na 5 tys. 773 uczniów szkół podstawowych na lekcje religii uczęszcza 4 tys. 876 (84,5 proc.). Co do szkół ponadpodstawowych — w liceach ogólnokształcących — 530 z 2 tys. 284 uczniów (23,5 proc.), w technikach jedynie 241 spośród 1 tys. 748 (13,8 proc.), a w szkołach branżowych 107 na 610 (17,5 proc.) uczniów. Ogółem we wszystkich typach szkół na religię uczęszcza w tym mieście 55,2 proc. uczniów.
W przypadku etyki na lekcje te chodzi 8 proc. uczniów szkół podstawowych, 2,5 proc. uczniów liceów, jedynie 0,05 proc. uczniów techników oraz żaden uczeń szkół branżowych.
Katowice
W szkołach, dla których organem prowadzącym jest miasto Katowice, na lekcje religii uczęszcza w tym roku łącznie 17 tys. 121 uczniów (58,73 proc.) na ich ogólną liczbę 29 tys. 154. Z kolei na etykę chodzi 1 tys. 136 uczniów (3,9 proc.). Liczba uczniów nieuczęszczających na żaden z tych przedmiotów to zatem 10 tys. 897, co stanowi 37,38 proc. ogółu.
Gdańsk, Kraków, Lublin — nie zbierają danych
Urząd miejski w Gdańsku podał dane za ub.r. szkolny, jednocześnie informując: „Nie planujemy ponownego zbierania danych w tym temacie”. Dane aktualne na marzec br. wskazują, że na lekcje religii uczęszczało w Gdańsku 31 tys. 551 uczniów. Jeśli chodzi o podział procentowy: 72 proc. uczniów w szkołach podstawowych, 37 proc. uczniów w szkołach średnich, 34 proc. uczniów w LO oraz 40 proc. uczniów w technikach i szkołach branżowych I stopnia.
„Gmina Miejska Kraków nie gromadzi danych dotyczących liczby uczniów/dzieci uczęszczających na lekcje religii/etyki w krakowskich samorządowych szkołach/przedszkolach” — odpowiedział Wydział Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta Krakowa. Jak informuje, dane takie nie są zbierane, gdyż taki obowiązek nie wynika z zadań realizowanych przez organ prowadzący.
Miasto przypomniało, że służy do tego System Informacji Oświatowej (SIO). „Obecnie ze sprawozdań Systemu Informacji Oświatowej sporządzanych przez szkoły/przedszkola można uzyskać dane dotyczące liczby etatów nauczycieli religii/etyki w samorządowych szkołach/przedszkolach”, ale jest to jedynie stan bieżący, bez określenia wyznania.
Również Lublin odpowiedział, że nie zbiera statystyk nauczania religii w szkołach. „Danymi w tym zakresie dysponują poszczególne szkoły” — dowiedziała się KAI.
Dane dotyczące frekwencji na szkolnej katechezie z podziałem na poszczególne diecezje co roku zbiera także Komisja Wychowania Katolickiego KEP. Do jej zadań w ramach Episkopatu należy opracowywanie programów katechetycznych i katechizmów, analiza katechizacji w przedszkolach, szkołach publicznych i prywatnych, w tym katolickich, a także formacja katechetów.
Udostępnione KAI statystyki dotyczą jednak poprzedniego roku szkolnego, a dane za rok bieżący wciąż są opracowywane. Dane te mogą być liczbowo i procentowo wyższe niż dane wielkomiejskie, gdyż obejmują obszar całych diecezji, tak terenów wiejskich, jak i miejskich.
Najwięcej uczniów chodzi na religię w archidiecezji krakowskiej (240 tys.), diecezji tarnowskiej (204 tys.) i arch. poznańskiej (180 tys.). Najmniej w diecezji drohiczyńskiej i opolskiej (po 28 tys.) oraz bydgoskiej (32 tys.).
Przypadek diecezji drohiczyńskiej jest szczególny, gdyż jest to jedna z najmniejszych obszarowo i najmniej zaludnionych diecezji, ale już pod względem procentowym plasująca się w czołówce — na religię uczęszcza tam 84,88 proc. uczniów.
Najwięcej procentowo uczniów chodzi na religię w archidiecezji przemyskiej (96,5 proc.), diecezji tarnowskiej (96,32 proc.) i rzeszowskiej (94,93 proc.). Najmniej — w archidiecezji warszawskiej (59,81 proc.), diecezji opolskiej (63,37 proc.) i arch. łódzkiej (65,37 proc.).
Liczba uczniów na lekcjach religii z roku na rok spada, a co za tym idzie — także udział procentowy uczniów w tym przedmiocie. Łącznie na religię chodziło w ub.r. szkolnym 3 mln 392 tys. 529 uczniów, rok wcześniej — 3 mln 744 tys. 404, a w 2020/2021 — 3 mln 803 tys. 337.
Jeśli w ub.r. szkolnym frekwencja wynosiła łącznie we wszystkich typach placówek oświatowych 80,33 proc., to rok wcześniej było to 82,63 proc. a w roku szkolnym 2020/2021 — 85,54 proc.
Interesująco przedstawia się frekwencja z podziałem na poszczególne placówki oświatowe.
W przedszkolach i szkołach podstawowych udział procentowy uczniów jest jeszcze dość wysoki. Średnia w przedszkolach to 83,74 proc.; najwięcej w arch. przemyskiej — 99,36 proc., najmniej w łódzkiej — 48,63 proc. i gnieźnieńskiej — 49,53 proc.
Z kolei średnia frekwencja w podstawówkach jest nawet wyższa — 88,9 proc. Prym wiodą uczniowie w diecezji radomskiej, gdzie na religię chodzi 99 proc. ogólnej liczby, a ponadto w arch. przemyskiej (98,24 proc.) i diec. łomżyńskiej (97,82 proc.).
Najmniejsza frekwencja na religii jest w podstawówkach na terenie arch. warszawskiej (71,79 proc.), diec. warszawsko-praskiej (76,28 proc.) i arch. wrocławskiej (77,74 proc.).
Zainteresowanie religią u uczniów (i ich rodziców) znacznie spada natomiast w szkołach ponadpodstawowych. Tu średnia w liceach ogólnokształcących to 60,08 proc., w technikach 65,74 proc., w szkołach branżowych I stopnia 63,74 proc., a II stopnia — 55,29 proc.
Co do liceów, zauważalne są znaczne różnice we frekwencji między placówkami niektórych diecezji. Najwięcej procentowo uczniów chodzi na religię w szkołach na terenie diec. tarnowskiej (91,42 proc.), arch. przemyskiej (91,21 proc.) i w diec. łomżyńskiej (87,93 proc.). Natomiast najmniej w arch. szczecińsko-kamieńskiej (jedynie 29,04 proc.), arch. warszawskiej (34,3 proc.) i diec. legnickiej (35,98 proc.).
W roku szkolnym 2022/2023 w polskich szkołach wszystkich typów uczyło religii 29 tys. 86 katechetów. Z tej liczby 17 tys. 342 to świeccy (14 tys. 225 — kobiety, 3 tys. 117 — mężczyźni), 8 tys. 801 — księża diecezjalni, 1 tys. 895 — siostry zakonne, 952 — zakonnicy, a 96 — alumni lub diakoni przygotowujący się do kapłaństwa.
Najwięcej katechetów pracuje w arch. krakowskiej — 1530, diec. tarnowskiej — 1360, arch. poznańskiej — 1268 i arch. katowickiej — 1260.
Liczba nauczycieli religii do pewnego przedziału rośnie wraz z wiekiem. Do 30. roku życia jest ich 1 tys. 922, w wieku 31-35 lat — 2 tys. 839, 36-40 lat — 4 tys. 35, 41-45 lat — 4 tys. 418, 46-50 lat — 5 tys. 643. Dalej następuje spadek liczby: katechetów w wieku 51-55 lat jest 5 tys. 284, w wieku 56-60 lat — 3 tys. 206, a powyżej 60. roku życia — 1 tys. 739.
